14 15 Peeberg Ussendrecht mei 1990 BURGEHEESTER UOETENSTRAAT PARKEERPLAATS HUIS 3,31 H 17,5 H< Greppel 17 H LOCATIE Maaiueld 95 cm Esdek 2!s" 60 cm j Greppel Zandlaag De Waterschans nr. 1 1991 Waardevolle vondsten Tijdens de genoemde grondwerk zaamheden ontdekte men in de niet ver van de 'Aanwas' gelegen woonwijk 'De Peeberg' (afb. 2) in een ondiepe bouwput een duidelij ke verkleuring in het grondopper vlak. Bij nadere inspectie werd een aantal 15e eeuwse scherven aan getroffen, wat een reden was het bestuur over deze vondst in te lich ten. Voorzitter Dhr. Rosskamp kreeg van het gemeentebestuur volledige medewerking om een ar cheologisch onderzoek in te stellen waarbij zelfs de bouw voor een week werd stilgelegd. Ondanks dat deze opgraving nog niet is afge rond, kan al wel worden vast gesteld dat de grondverkleuring werd veroorzaakt door de vulling van een gegraven 'sloot'.2 Tegen de een weinig schuin oplopende slootrand bevonden zich op regel matige afstand wilgenstronkjes pa rallel met de slootrand meelopend. Vegetatie van lisdodden en kroos duiden erop dat zich water in deze diepte bevond. Uit de vulling van dit slootgedeelte werd behalve aar dewerk, leer en glas ook een aantal metalen voorwerpen geborgen, waaronder een drietal met een reli gieus karakter.3 Als eerste en meest bijzondere voorwerp een fraai gegoten kruis je. We gaan hier eerst nader in op het zonder meer meest bijzondere 30 Zandlaag 1,51 Heter boven NAP Locatieboden 1,61 Heter boven NAP Boden Loopke B,65 Heter boven NAP Afb. 2. Peeberg Ossendrecht. Vindplaats met pijl aangegeven. Tek. K. Rosskamp. De Waterschans nr. 1 1991 voorwerp: een fraai gegoten meta len kruisje. Een loden juweel Dit fraai gegoten kruisje (afb. 1), dat is vervaardigd uit een voor de late Middeleeuwen veel toegepaste lood-tin legering, is ongetwijfeld het interessantste metalen voor werp dat op de vondst locatie 'de Peeberg' werd aangetroffen. Er zijn andere varianten bekend van dit zgn. bloemkruis. zij het dat deze qua afmeting en uitvoering toch al len van elkaar verschillen. In Enge land zijn enkele soortgelijke kruis jes aangetroffen die in eerste in stantie veel gelijkenis vertonen, maar bij nadere beschouwing toch belangrijk verschillen. De belang rijkste overeenkomst is de bloem- decoratie die zich aan de randen van de kruisbalken bevindt. Logi scherwijs werd aan deze decoratie hun naam 'Bloemkruis' ontleend, maar het is mij niet bekend of deze naam in de late Middeleeuwen ook al werd gebruikt voor dergelijke kruisjes. Afwijkend t.o.v. de Engel se exemplaren is de decoratie op de kruisbalken zelf: deze bestaat uit gekrulde ranken met bladeren. De ze decoratie ontbreekt bij de in En geland aangetroffen exemplaren. Bijzonder fraai is het afzonderlijk gegoten corpus van Christus dat heel realistisch op het kruishout is vastgeklonken. Door de schuine stand van het hoofd wordt vooral het lijden van Christus aange toond: dit in tegenstelling met het Engelse exemplaar (Afb. 4) wat heel star en statisch is gemodel leerd. Bij het Ossendrechtse exem plaar bevindt zich achter het hoofd van Christus een nimbus met in het veld een boog versiering. De door nenkroon is op eenvoudige wijze als een getwijnd koord uitgebeeld. Opvallend bij ons crucifix is het ontbreken van een titulus. Omdat een bevestigingsgaatje in het kruis hout ontbreekt, mag worden aan genomen dat dit nooit aanwezig is geweest. Heeft een reliekkruis mis schien als voorbeeld gediend voor onze crucifix? Reliekkruisen wer den eveneens vaak rijk versierd met bloemen, ranken en vierpas- sen. Bovendien was een titulus zel den aanwezig. Als geheel is het Os sendrechtse exemplaar zorgvuldig afgewerkt en heeft een fraaie vormgeving. Alle uiteinden van het kruishout lopen uit op een gotische vierpas met daarin uitgebeeld de symblomen van de vier evange listen (afb. 3). In het bovenste vier- Afb. 3. Kruisigingsscène met Johannes en Maria staande naast het kruis op de Kalvarieberg. In de cirkels worden de symbolen van de vier evange listen uitgebeeld. pas, wat door een nagel werd doorboord, wordt Johannes sym bolisch uitgebeeld in de vorm van een adelaar. In zijn evangelie bena drukt hij vooral de godheid van Christus. St. Lucas wordt in de on derste vierpas gesymboliseerd in de vorm van een os. Dit omdat Lu cas, Christus vooral beschrijft als slachtoffer. Het linke vierpas laat een gevleugelde jongeman zien met een bandrol in de hand. Deze jongeling symboliseert Matheus die zijn evangelie begint met een stam boom waarmee hij de menselijke herkomst van Jezus benadrukt. In de rechtse vierpas moet volgens de iconografie een leeuw zijn afge beeld die St. Marcus symboliseert. Marcus benadrukt daarmee in het bijzonder het koningschap van Christus. Vergelijking met andere kruis jes De vraag wat voor functie en her komst dit crucifix heeft kan nog niet met zekerheid worden beant woord. De redenen hiervan zijn ten eerste het ontbreken van voor beelden op beeldmateriaal uit de tijd waarin het kruisje in gebruik was en ten tweede is er geen litera tuur aanwezig waarin zo'n voor werp wordt behandeld. Enig ver gelijkbaar materiaal komt voor in

Periodieken

De Waterschans | 1991 | | pagina 9