36
37
Cp-eaV fV-W/
wa35'-'> "*"*-1"1*" V«* j s,
De Waterschans nr. 2 1991
**(fsf V"rV/'Cl,-\V 'iv Wu'vrt'
rt,« VWpvc?* i^V, <>,s,.c.v -v.v Cj\
-V««Sr jVr, v»C^t^t«y <f
c^C) (aC "fcèW-iijy?"" i*>w |Tmi's ®-v*f^«»,j>5
efC <S<^(-y, Qrüj><s->tf>-«fc^<5C 4i<ViVvi*^
■vSiKSrVf
ét^tsHPv^cv/WVwÉ- ><5'V-»«5Jf|Vpl4l|ltW>"VT>4»'
^p-eCfjY p^rvw^'v.r,'^,,,
ÉV^cf 75 ^f.V LcjV|^^ p*f^v,e^vwvVy
t*C|7v C-<wv-jnv¥c^'p éyjy^&*'f»tr(
-V5*ï-y.ei*A'"C2*A T<*'r,r^c ce-v^f frM
*y-~V<- oGvp fVL p^cS -» **A''
-vv.-ge,^ Tx^^tS/^V'4*p^"> «wiVprt^
-i^^C^cVv 'fÏ"H
C$ <i -ö -vf f *-??'ct(«pV wiy^/ r CQ y, C£1 v Ct^
-ep ^vtfvVt'- f< f vvv» iV" Vv» f 4 v.c tl t"T®* <V I
"^^vc fw)i^ t^ »»aC»r
•Wt»4"/ V>^vV|V C\ T> «-*-vv* cS.
Oh^V^^'CV) "Vvtf VvvV|i Vv° ^itH» *.c^1% ifc7
rC^-iü ■O^Ts V
Alb. 7Laatste gedeelte Document.
Voor al dit werk zou Sebastiaen
1400 kar. gulden ontvangen,
eventueel aangevuld met enige ex
tra's als het werk naar behoren was
uitgevoerd. Of dit monumentale
kunstwerk ook werkelijk gemaakt
is, weten we niet, al mogen we ver
onderstellen dat Sebastiaen in
ieder geval begonnen is aan zijn
opdracht. Dit gezien de plotselinge
haast die we in de ordonnantie van
23 oktober mogen bespeuren en
de tekst van de dag daarvoor die
de indruk geeft dat alle afspraken
en voorwaarden waren afgerond.
Wel moeten we ons realiseren dat
een voltooid Sacramentshuis, on
geacht de plaats waar het heeft
gestaan in de kerk, nooit de beel
denstorm van 1580 overleven
kon5.
Tekst van de overeenkomst
Ophudent den XXIIen dach octo-
bris anno XVcLXXI vercleeden de
ken ende gesworenen vanden Eer.
Heijligen Sacramente alhier binnen
Berghen opten Zoom, onder cor
rectie van mijnen heeren vanden
cappittele, drossaet, schouthet,
borgermeesters ende schepenen,
derselver stadt, geaccordeert te sij-
ne met Sebastiaen vander Eenhoe,
cleijnsteker oft beltsnider, berue-
rende het opmaken vanden altaer
oft huijs vanden voers. Eer. Heijlig-
hen Sacramente, vanden altaer
boven opwaerts totten overwelfsel
toe, achtervolgende den patroen
daeraff sijnde. Ende dat van aven-
nesteen, de pileeren vanden sel-
ven van zansteen, de bassementen
ende capitteelen van alabastre. En
de tselve Eer. H. Sacraments huijs
algeheel te stofferen met lootwit,
ende glijverwe vernist, ende te ver
gulden overal daert van noode we-
sensal. Ende de lijsten ende base
menten te schilderen gelijck
touchtsteen. Ende boven dien al-
noch te maken achter den voers,
altaer seker trappenen elcke trappe
van eenen stucke aen beijde sij-
den, om tvoers. Eer. H. Sacra
ment vuijt den voers. altaer te ha
len. Ende onder de voers. trappe
nen, een heijlich graff, met eenen
Godt daer inne rustende, inde
groette van eenen mensche, met
de drije Marien met Nicodemus en
de Joseph, inde houcken vanden
voers. grave. Ende tvoers. graff te
plavuijsen naerden heijsch vanden
wercke geschildert ende gestoffeert
gelijck tvoers. Eer. H. Sacraments
huijs. Ende inden muer achter den
altaer een dore van isere verchiert
met beelden ende antijcq werck,
oick gestoffeert als boven al achter
volgende den patroen daer aff sijn
de. Ende al tvoers, werck te stellen
boven ende achter inden muer, de
stellagie te doen maken, de metsel
de, loot ende ijser ende al datter
toebehooren sal te leveren op sij-
nen cost, zonder eenighen cost oft
last vanden voers. Eer. Heijlighen
Sacramente. Ende ingevalle dat de
voers. Sebastiaen ijet gemaken can
vanden beelden vander ouder se-
pultueren vanden heeren van
Berghen sal deselve mogen nemen
tot sijnder advantagie ingevalle
mervrouwe der merquijse daer in
ne concenteert. om daer aff te ma
ken den Godt boven metten cruijse
ende den Godt int graff liggende,
al achtervolgende den voers, pa
troen daer aff sijnde. Ende dit al
voer de somme van vierthien hon-
dert kar. guldenen eens. Ende bij
so verre het voers, werck vol-
maeckt sijnden wordt vercleert wel
ende constich gemaeckt te sijne,
wel gestoffeert ende rijckelijck ver-
gheert ende dat bij goede mannen
ende meesters hen des verstaende
dat de voers. Sebastiaen in sulcken
gevalle boven de voers. XIIIIc
kar.guld. eens, alnoch sal hebben
voer een gratuiteijt ende danck-
baerheijt eenen pot wijne van twe-
hondert kar.guld. eens ende boven
dijen assijs vrij, soo lange hij over
tvoers. werck sal wesen. Ende al
noch twee voeren houts voer sijn
berninghe. Ende aengaende de be-
talinghe sal de voers. Sebastiaen
ontfangen een derdendeel gereet,
ende een derdeneel als tvoers
werck halff gemaeckt sal sijn, ende
De Waterschans nr. 2 1991
het leste derdendeel tselve werck
volmaeck sijnde. Wel verstaende
dat de voers. Sebastiaen voer het
volmaken vanden voers. Eer. H.
Sacraments huijse ende van weg-
hen des selffs Sacraments voer de
betalinghe van dijen respective suf-
fitiante borge ende cautie gestelt sal
moeten worden. Ende alsoe sijlu-
den comparanten maer en sijn die-
ners vande voers. Eer. Heijligen
Sacramente. Ende ten eijnde sijlu-
den in egheenen last ter saken van
dijen en souden moghen commen,
versaken oversulx dat mijnen Eer.
heeren vanden cappittele, dros
saet, schouteth, borgermeesters,
ende schepenen voers. gelieve tot
hunder ontlastinghe te accorderen
ende te consenteren, dat sijluden
inder qualiteijt als vore, alle des
voers. Eer. H. Sacraments goed
ende juweelen voer de voers. vol-
doeninghe sullen moghen verbin
den. (Afb. 1.).
Noten
1 Prof. Dr. C.J.A.C. Peeters: Het
Nieuwe Werk als het bijna mogelijke,
in: Bergen op Zoom, gebouwd en be
schouwd, 1987, pag. 163. 2. G.C.A.
Juten: De St. Geertruikerk te Bergen
op Zoom, IV Taxandria XXXI (1924),
pag. 75. 3 C.J.F. Slootmans: Jan
metten Lippen, 1945, pag. 568, noot
462.3. Stadsarchief inv.nr. 26, fol.
741, Gemeente-archief Bergen op
Zoom. 4. Rechterlijk Archief inv.nr.
361, fol. 89v, Register van Recogn-
tien, Gemeente-archief Bergen op
Zoom. 5. zie: noot 1.
Opm: Avennesteen:Avesnes-steen,
kolenkalksteen uit de omgeving van
Avesnes, Noord Frankrijk, v.b. 1499:
Utrecht, dom en 1581: Amsterdam,
het Burgerweeshuis.
Touchtsteen: vermoedelijk toetssteen,
zwarte kiezelkei of lydiet uit Westfalen
of Maasgebied. Als bouwsteen o.m.
vermeld aan het oksaal van St. Jan te
's-Hertogenbosch volgens bestek van
1616. Daar toutsteen genoemd.
Glijverwe vernist: niet genoemd.
Bron: Dr. E.J. Haslinghuis: Bouwkun
dige termen. Utrecht/Antwerpen
1986.
vervolg Brabantse biografiën-project
e. Alle (concept-)teksten dienen in
getypte vorm aangeleverd te
worden; de eindversie indien
mogelijk tevens op floppy-disc
(MS-DOS: WordPerfect).
De redactie behoudt zich het recht
voor een concept-tekst of een inge
leverde eindtekst te weigeren als
deze niet aan de gestelde criteria
voldoet. Tevens is de redactie ge
rechtigd een tekst aan te houden
wanneer deze in een volgend deel
van de reeks beter tot zijn recht zou
komen.
Algemene bepalingen
De auteur staat de auteursrechten
van de geaccepteerde eindtekst
zonder voorbehoud af aan de uit
gevers.
De auteur ontvangt bij verschijnen
van het boek waarin zijn bijdrage is
opgenomen, één gratis exemplaar.
De naam van de auteur wordt ver
meld als schrijver van de betreffen
de biografie.
De auteur wordt op de auteurslijst
van Uitgeverij Boom geplaatst en
ontvangt regelmatig de fondslijst
van deze uitgeverij.
De auteur heeft het recht uit het
volledige fonds van Uitgeverij
Boom boeken voor eigen gebruik
te kopen met een korting van 30%
bij rechtstreekse bestelling bij de
uitgever.
Suggesties
Indien u suggesties heeft voor een
persoon die naar uw mening in een
biografie beschreven zou moeten
worden, kunt u dit tevens aan de
redactie kenbaar maken. Vermeld
in dit geval wat het historische be
lang van deze persoon is geweest
en in welke bronnen iets over hem
of haar te vinden is.
Richtlijnen voor de inhoud
De volgende punten zouden aan
de orde kunnen komen per biogra
fie:
Genealogische gegevens:
- familienaam;
- voornamen voluit;
- pseudoniem of bijnaam;
- korte omschrijving zijn/haar be
roep en/of functie(s);
- plaats en datum van geboorte of
vóór de invoering van de Bur
gerlijke Stand plaats en datum
van doop en plaats en datum
van overlijden;
- voornamen en familienaam van
ouders voluit; indien mogelijk
beroep en(of functie(s) vermel
den;
- voornamelijk en familienaam
echtgeno(o)t(e) voluit; indien
mogelijk beroep en/of func-
tie(s) en huwelijksdatum ver
melden;
- als er kinderen zijn het aantal
zoons en/of dochters vermel
den;
- indien de beschreven persoon
hertrouwt, de datum van de in
schrijving van de echtscheiding
of de datum van het overlijden
van degene met wie de beschre
ven persoon daarvoor gehuwd
is geweest.
Andere gegevens over de beschre
ven persoon
- levensonstandigheden en
fasen;
- carrièreverloop;
persoonlijkheid, leefwijze, ge
woonten, karakter etc.;
- levens- en wereldbeschouwing;
- invloed, waardering en beteke
nis.
Publikaties van en over de beschre
ven persoon
Geraadpleegde literatuur en bron
nen
N.B. Wie zich aanhoudend met
historische studiën bezighoudt, is
niet meer bekwaam om met ware
vreugde het leven aan te zien. Vol
taire!
Noordbrabants Historisch
Jaarboek 1991
Waar bent U in geïnteresseerd? In
'de materiële positie van onderwij
zers aan Brabantse openbare scho
len'. Of gaat Uw belangstelling uit
naar de 'religieuze tegenstelling
tussen stad en platteland in de pe
riode rond 1600. Misschien wilt U
zich op de hoogte stellen van 'de
gevolgen van een Bergeijkse
kraambedpsychose in de 18e
eeuw? Aan U de keuze. Wilt U
echter over al de genoemde - en
andere - onderwerpen 'voorgelicht'
worden, dan is de aanschaf van
het hierboven genoemde boek het
overwegen waard. Voor 29,50
hebt u het in Uw bezit. Te bestellen
bij het NbG: 073-139484.
