20
21
Cs*
JlrJu!
6in'—
P a
De Waterschans nr. 2 1991
Afb. 3. Reisschema.
Via de Naamse Poort richting
Mons of Bergen. De drukke snel
weg verlaten om een bezoekt te
brengen aan Glimes en het kasteel
van Walhain, nu een ruïne. Schit
terende landbouwstreek, zachte
glooiingen van kleigrond. Vlas ge
maaid. Rondom Walhain nogal
wat bossen. Restanten van een rij
ke bosbouw? Het archief in Brussel
vermeldde nogal wat stammen in
voorraad, toen ook het kasteel in
1567 werd geconfisceerd.9
De ruïne zelf is dicht begroeid en
moeilijk bereikbaar. Droge gracht
eromheen. Restanten van muren
in een cirkelvorm op een kleine
heuvel. (Afb. 7.) Daarin 4 torens
en, bij wat de hoofdpoort geweest
moet zijn een nu nog 15 meter ho
ge Donjon. Alles van natuur- en
ruwe steen gebouwd. Groot bin
nenplein met resten van waterput.
Ik ben in de Donjon naar een ver
trek op eerste verdieping geklom
men. Resten van hoge, bewerkte
schoorsteen. Ruïnes hebben wat,
zeker deze. Lodewijk van Nassau
heeft in 1568 het kasteel bezet,
werd er weer uit verdreven door
troepen van Alva, die het daarna
affin que ne soyons prevenuz im-
pourveuement, estans pour le pre
sent par le grace de nostre Seig
neur toutpuisant en bonne disposi
tion de corps et de sens, avons par
meure deliberation faict en ordon-
ne, faisons en ordonnons par
cestes nostre testament et dernière
volunté en la manière que sen-
suyt. ,'8
Hierna is men teruggekeerd naar
Borgvliet om in de rust daar verde
re genezing te vinden. Dat genezen
verliep traag. Nog niet hersteld
keert de Markies op 19 juni 1566
naar Brussel terug. Op 1 juli verliet
hij Brussel per koets.
Op reis in 1990
Mijn reis begon 27 juli 1990 in Ber
gen op Zoom. Via Antwerpen en
Mechelen was Brussel snel bereikt.
In de onweerdreigende namiddag
rond de St. Goedele of St. Michiels
gewandeld. Prachtig gerestau
reerd. 'Europa' heeft het oude
Brussel definitief overwonnen. In
het enige restant van het 'Hof van
Nassau', de St. Joriskapel, die nu
een onderdeel is van de Koninklij
ke Bibliotheek wat gefilosofeerd
over de vergankelijkheid der din
gen. (Afb. 5.)
Afb. 4. Hof van Bergen.
De Waterschans nr. 2 1991
Of»uï
\>f*.UST6- 4
0i4U CV n Cu tr<
9K±rf
'tc
r. CGI
CU* Jfcguy jjt c-y yrt,'
:$fï*Lc4-
wc., 'YT*1
K-i" X-
Xm. m ei 4r
n'c-fUtV- min-ir A /.vicr/r AnwcV
irttf fil Scp-'cHfl S A uVt V-- a S—*4,, s. lereti-f
'f-mfu* icCu-Um 4— - fornt y,«r<- >1^, SL o
T4fL,'ni,, tyn t flpL-H.ir Vy cO r 1 111 c» T (<:-*.-t
Afb. 5. Aanhef testament.
verwoestte. Moet dus, in 'verkeer
de' handen een heel obstakel ge
weest zijn.
Doorgereden naar Mons. Daar
eerste nacht doorgebracht.
De afstand Brussel-Mons, 55 kilo
meter, legde Jan van Bergen in
1566 per koets in een dagreis af.
Ook in deze stad bezat hij een Ho
tel of Heerlijke woning, zoals trou
wens veel edelen uit
Henegouwen10. Hij was in 1560
door Filips II benoemd tot Stad
houder, Gouverneur, Kapitein-
generaal en Hoogbaljuw van het
graafschap Henegouwen én tot
Gouverneur van de citadel van Va
lenciennes. In 1562 volgden dan
nog de benoemingen tot Gouver
neur van de citadellen van Kame-
rijk en Binche. In die functies werd
hij ook geconfronteerd met het op
treden van Calvinisten, waartegen
hij niet zó optrad als in Brussel en
Madrid gewenst werd. Hij was
trouwens vaak afwezig en vertoef
de veel in het Luikse prins-bisdom,
waar zijn broer Robert Bisschop
was. In elk geval was daardoor de
nieuwe religie flink aangegroeid,
speciaal in Valenciennes. Inciden
teel trad hij daar nog wel tegen op,
maar alleen wanneer het echt niet
anders kon. Veel liever was hem
een hervorming in opleiding en
leefwijze van de katholieke geeste
lijkheid. Na zijn vertrek zal in deze
streek de religieuze bom barsten.
In zijn 'Hötel d'Aimerie', dat in de
17e eeuw Seminarie van de Je
zuïeten werd(!) was ik hevig geïnte
resseerd. Het bleek onvindbaar.
Later vertelde Mme. Piérard, con
servatrice van het museum me, dat
het verwoest werd in de Eerste
Wereldoorlog.
Ook dit bezit werd in 1567 door Al-
va geconfisceerd, de inventaris in
Brussel op veilingen verkocht.
Wandelend door Mons ontdekte ik
in het fraaie stadhuis een eerste
tastbaar spoor: een wandtapijt, dat
tot het bezit van Jan, Markies van
Bergen had behoord in zijn Hötel
d'Aimerie.
Het bleek in 1965 teruggekocht te
zijn door de stad Mons op een vei
ling in Londen! Uit de inventaris,
die in Brussel bewaard wordt wist
ik, dat het één stuk was uit een 'sui
te' van acht tapijten met het ver
haal van Tobias. Het exemplaar,
dat nu weer in Mons hangt, ver
beeldt het vertrek van Tobias per
karavaan door de woestijn. Een
prachtig werk uit de Brusselse
school.11 Interessant is, dat ik in
september 1990 van gemeentear
chivaris W. van Ham een brief
kreeg die hem gestuurd was door
de bibliothecaris van het Kasteel
van Gaasbeek. Hr. Wim Decoodt
schreef daarin bezig te zijn met een
onderzoek naar juist die tapijtsuite,
waarvan ik een exemplaar in Mons
had gezien. Hij wist te vermelden,
dat de hele suite in 1571 door Alva
cadeau gegeven was aan Mare
d'Ocoche. Hadden we zoiets maar
compleet in Bergen op Zoom,
1
11 V
,YXI
Afb. 6. Interieur van de Sint-Joriskapel van het hof van Nassau te Brussel,
nu onderdeel van de Koninklijke Bibliotheek. (Foto INBEL, Brussel.)