Kermis als object van wetenschap de Waterschans 57 CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Bergen Bergen op Zoom kermisstad? (samenst./red. B. Daeter). - Ber gen op Zoom Geschiedkundige kring van Stad en Land van Ber gen op Zoom. - 111. Speciaal nummer van: De Water schans, ISSN 0926-3918; 21e jrg., nr. 4, december 1991. - Met lit. opg. ISBN 90-73437-19-9 Trefw.: Bergen op Zoom cultuur geschiedenis. - teksten: drs. R. Bastiaanse; drs. N. Grosfeld; drs. P. Hoekstra; prof. G.H. Jansen; C. Vanwezen- beeck; drs. J. Zwagemakers. - geïnterviewden: prof. G.H. Jan sen; Mevr. H. Roels. - illustratiemateriaal: Gemeentelijk- de archiefdienst; drs. R. Bastiaan se; F. Gieles; drs. P. Hoekstra; Ch. de Mooy; H. Overhoff; H. Roels. BESTUUR PUBLICATIES Bergen op Zoom: kermisstad? Deze Special van de Waterschans heeft als titel een vraag: Bergen op Zoom: kermisstad? Sommige le zers zullen, na het lezen van deze Special, menen dat ze antwoord op deze vraag kunnen geven; an dere zullen met wellicht meer vra gen zitten dan toen ze met dit num mer van de Waterschans begon nen. In beide gevallen heeft de re dactie dan toch bereikt wat ze voor ogen stond: een eerste aanzet tot meningsvorming over de vraag of Bergen op Zoom al dan niet een kermisstad genoemd mag worden. De redactie is er van overtuigd dat er voor velen meer nodig is dan het hier gebodene om een dergelijke vraag te kunnen beantwoorden. Ze heeft er dan ook alleen maar naar gestreefd, via een aantal gevarieer de artikelen, velen te stimuleren zich eens nader bezig te houden met het fascinerend verschijnsel 'kermis' en met de vraag: Bergen op Zoom: kermisstad? Zo treft de lezer in deze Special bij dragen aan die kermis bezien als een sociologisch-, historisch-, cultureel- en filosofisch verschijn sel, waarbij steeds Bergen op Zoom als mogelijke kermisstad aan de orde wordt gesteld. Maar de redactie meende dat ook de kermismensen zelf aan het woord moesten komen. Vandaar het artikel: belevenissen van een kermisdochter, Helena Roels over haar jeugd en leven met de kermis. Een woord van dank aan de auteurs die bereid waren een bij drage aan deze Special te leveren, is zeker op zijn plaats. Ook zij, die bereid waren illustratiemateriaal ter beschikking te stellen, willen we in deze dank betrekken. We meen den alle medewerkers eens te moeten noemen in een apart colo fon. Zij allen droegen er immers toe bij iets van de sluier van het kermisfenomeen op te lichten. We eindigen met de vraag: Bergen op Zoom: kermisstad? Namens de redactie: B. Daeter. In 1987 verscheen na vele jaren van onderzoek het boek 'Een roes van vrijheid. Kermis in Nederland' van prof. G.H. Jansen. Het wordt beschouwd als hèt standaardwerk in Nederland op het gebied van dit oude volksfeest bij uitstek. In dit bijzonder onderhoudend geschre ven boek worden allerlei aspecten van de kermis beschreven: het ont staan en de ontwikkeling ervan, gesprekken met kermismensen en een vijftal beschrijvingen van he dendaagse kermissen. Prof. Jan sen (geb. 1929) is hoogleraar in de sociologie van bouwen en wonen, verbonden aan de Faculteit der So ciale Wetenschappen, vakgroep Stadsstudies van de Rijksuniversi teit te Utrecht. Hij publiceerde eer der o.a. 'De eeuwige kroeg; hoofd stukken uit de geschiedenis van een openbaar lokaal' (Mep- pel/Amsterdam, 1976) en 'De straat; een portret' (Muiderberg, 1978). Dat in een speciaal kerst nummer van 'De Waterschans' prof. Jansen uitgebreid aan het woord komt, is dus niet zo verwon derlijk, Het onderstaande artikel is de neerslag van een gesprek dat Nic. Grosfeld en Jan Zwagemakers op 5 juni 1991 met hem voerden. Kermis: hang naar romantiek? De kermis, het vermaak, heeft zich ontzettend ontwikkeld. De elektro nica, de hydraulica zijn een grote rol gaan spelen. Het menselijk ele ment is er wat uitgeduwd. Dat zie ik bijvoorbeeld aan het vertrek van het variété van de kermis. Je komt het nog wel eens een enkele keer tegen, maar het brengt niet het geld op dat het wat zwaardere ver maak kan opbrengen. Na 1 of 2 minuten ronddraaien kan er daar weer een nieuwe lading mensen in. Het variété, het kijkwerk zoals we dat noemen, dat is vrijwel ver dwenen. Alleen op de plaatsen waar mensen er gevoel voor heb ben, daar vind je dat terug. Het is wel zo, tenminste wat ik aan het publiek merk, dat ze het waarderen als het komt. Nu is het grappige dat de laatste jaren, sinds het begin van de jaren '80, de straten weer vrijgegeven zijn voor straatar tiesten, voor muzikanten en ande re artiesten. Je ziet dat variété op straat weer opleven. Vandaar zal het weer zijn weg naar de kermis vinden, niet in een of ander spul, maar aan de rand van de kermis. Dat is hier in Utrecht op de Malie baan door Joop Keijzer en Tonnie Wouts, 2 mannen uit Bergen op Zoom, bewust gehanteerd. Die hebben 24 straatartiesten geënga geerd. Die komen dan dat element van het straatamusement weer brengen. Op de kermis zelf geven de electronica, het groot vermaak en de goktent de toon aan. Je kunt dus zeker spreken van een soort reactie daarop. Ik geloof dat dat komt, omdat de mensen daar heel positief op reageren. Ze vinden het variété leuk en gezellig. Ik denk ook dat het komt, omdat je herin nering aan de kermis uit je jeugd een grote rol speelt. Er is ook een periode dat de kermis je niet meer zo aanspreekt, maar wanneer je kinderen krijgt, dan kom je weer terug en dan wil je ze eigenlijk het zelfde laten beleven als je zelf vroe ger gedaan hebt. Dan moet er de draaimoelen staan, liefst een hele mooie, dan moet er een snoep- kraam zijn. Precies zoals dat in je jeugd ook was. En eigenlijk moet ook dat variété weer terug te vin den zijn. Ik vind dus dat je inder daad kunt zeggen dat die hang naar romantiek duidelijk aanwijs baar is. Gigantische pachtsommen De pachten zijn tegenwoordig ver schrikkelijk hoog. Voor een be langrijk deel hebben de kermisex ploitanten dat zelf veroorzaakt. Zo omstreeks de eeuwwisseling was het nog zo dat exploitanten voor niks stonden. En nog lang daarna ook wel. Ze schreven als de kermis voorbij was een briefje aan de bur gemeester met nieuwjaarswensen en of ze het volgende jaar er ook weer konden staan. Dat gebeurde dan. Maar op een zeker moment was het aanbod zo groot geworden dat ze voor een plaats wilden gaan betalen. Daarmee is het euvel van de pachtsommen erin geslopen. Er is aan de ene kant een overaanbod aan attracties, en aan de andere kant is er een tekort aan terreinen, een tekort aan ruimte. Overal waar maar een klein beetje ruimte is, wordt gebouwd en het gevoel dat je zo'n plek moet bewaren voor de feesten die een stad heeft, is niet sterk genoeg ontwikkeld. Er zijn dus te weinig plekken om te staan en daarom gaan ze elkaar overbie- den. Daaruit komen die giganti- FAUSTO NUMINE BERGA VICTRIX GESCHIEDKUNDIG TIJDSCHRIFT EN MEDEDELINGENBLAD 21e jaargang nr. 4, december 1991 DE GESCHIEDKUNDIGE KRING VAN STAD EN LAND VAN BERGEN OP ZOOM EREVOORZITTER: Dr. E.G.H. Hartel ERELID: Br. Alberik (P. van Rijckevorsel) VOORZITTER: drs. N.H.M. Grosfeld SECRETAR/AA T: Mevr. J.P.E.M. Kock- Asselbergs Olympialaan 1 5 4624 AA Bergen op Zoom Tel. 01640-56383 PENNINGMEES TER/ L EDENA DM/NIS TRA TIE: J.W.A. van (gastel Postrekening 24 05 922 en Bankrekening 52 50 45 244 ten name van: Penningmeester Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom Zuidzijde Zoom 38 4611 DB Bergen op Zoom Tel. 01640-41481 LEDEN: drs. G.W.M. van Aubel C.A. van Bekkum H.J.J. Mulders Mevr. P.C.M. Schenkenberg-Paulus STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - Redactie-secretaris: W.A. van Ham DE WATERSCHANS Redactie: - drs. G. van Aubel - drs. B. Daeter (Hoofdredacteur) - drs. N. Grosfeld - drs. J. Zwagemakers Redactie-secretariaat: - drs. B. Daeter Faurestraat 60 461 1 DJ Bergen op Zoom Tel. 01640-57339 Drukkerij Vis Offset Alphen aan den Rijn De Waterschans nr. 4 1991 Afb. 1. Kermis. Foto: Gemeente-archief Bergen op Zoom

Periodieken

De Waterschans | 1991 | | pagina 1