De cantate
van
'Prise de Berg-op-Zoom'
Bernard de Bury
3
BERG-OP-XOOMj
I»®!?
PRISE
CANTATE
PAR M'DEBURY
AMONSIEURLE Comte
De Waterschans nr. 1 1992
Handig boekwerkje
De redactie van de Waterschans
overweegt om in 1993 ter gelegen
heid van het 25- jarig bestaan van
de geschiedkundige Kring een
boekwerkje uit te geven met daarin
een overzicht en korte beschrijving
van alle artikelen die in 25 jaar Wa
terschans verschenen zijn. Via re
gisters zullen personen en zaken
vlot opgezocht kunnen worden.
Mede om deze reden verschijnt er
thans geen afzonderlijk overzicht
van artikelen 1991/1992 die in de
Waterschans gepubliceerd zijn.
De redactie hoopt velen van dienst
te zijn met een dergelijk handig
naslagwerkje.
Special
De redactie overweegt om op het
einde van dit jaar weer een Special
uit te geven. Als thema kozen we:
de Pers in Bergen op Zoom, een
historisch overzicht wat er in onze
stad zo allemaal op het terrein van
Pers verschenen is, met daarbij
uiteraard vele wetenswaardighe
den.
De redactie vergadert binnenkort
eerst met een aantal deskundigen
uit de Perswereld en anderen, om
zich te laten informeren over de
haalbaarheid en mogelijke uitvoe
ring van dit onderwerp. Nu reeds
vragen we ook Uw medewerking,
op welke wijze dan ook, om de
Special mogelijk te maken. Graag
Uw suggesties bij het redactie
secretariaat.
ISSN-nummer
De Waterschans is vanaf heden of
ficieel als tijdschrift geregistreerd en
ook daardoor landelijk gemakkelij
ker toegankelijk; vandaar het
ISSN-nummer in het colofon.
Prent
We meenden de mooie prent, die
alle leden vanwege het duizendste
lid ontvangen hebben, verkleind te
moeten weergeven. Bij het twee
duizendste lid wordt het cadeau
nog groter!
Errata
Bij artikel 'Een margrietkan uit Ber
gen op Zoom' De Waterschans,
no. 3, 1991.
blz. 50: de foto van de eestoven,
afb. 8 dient te worden omge
draaid.
blz. 51: het hoogopgaand oor af.
10, no. 22, werd gevonden op de
Bosstraat.
blz. 51: Het Cellezusterklooster
was gelegen in de Huyberg-
sestraat. (Scherf no. 11. afb. 9)
Publicaties
In het afgelopen jaar zijn er heel
wat minder boeken over stad en
regio verschenen als in de voor
gaande jaren. Het aanbod van
jaarboeken en tijdschriften van de
regionale heemkundekringen was
echter als vanouds. Hieronder treft
u een gedeeltelijke opsomming
aan van de publicaties van 1991 en
enkele nagekomen uitgaven van
1990, die tot eind januari bij de
Gemeentelijke Archiefdienst bin
nen gekomen zijn. M Raats
N B. Een uitgebreid overzicht (7 pagi
na's) met alle exacte gegevens, kunt u
verkrijgen bij de heer J. van Gastel,
Zuidzijde Zoom 38, 4611 DB Bergen
op Zoom. Bij afhalen kost de set
3.50; bij verzending per post ƒ5,
Bestelling dient te geschieden door
ƒ5.over te maken middels storting
bij bank of giro onder vermelding van
'Overzicht 1991'. (Voor bank/giro
nummer: zie Colofon.)
In deze set worden o.a. besproken:
- Vastenavond verdedigd; L. van de
Laar, C. Vanwesenbeeck.
-Waar eens de markiezen woonden
Tekenaar A. Weijsters.
- Rijke oogst van schrale grond. Cata
logus.
- Het lager onderwijs in Bergen op
Zoom in de tweede helft van de negen
tiende eeuw; J.M. Backx.
- De verdwenen orgels van de grote of
Sint-Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom; H. Bos.
- Vastenavond geknipt; A. Weijdt en
G. van Dijck.
Bovendien worden er 15 artikelen over
Bergen op Zoom besproken; 8 over
West-Brabant.
Van de volgende plaatsen worden pu
blicaties beschreven: Halsteren: 1;
Hoeven: 2; Huijbergen: 7; Ossen-
drecht: 5; Oud en Nieuw Gastel: 19;
Putte: 1: Rucphen/Sprundel: 1;
Woensdrecht./Hoogerheide: 4;
Wouw: 15.
Het is zeer de moeite waard deze set
aan te schaffen.
(B.D.)
Vv. V. 1'
iihaüiiiF - ill(jnï
Fragment van de aangeboden
prent.
De Geschiedkundige Kring van
Stad en Land van Bergen op Zoom
mocht in 799 7 haar duizendste lid
verwelkomen. Met een variant op
het stadsdevies zeiden we toen
trots: 'Mille sociis supersumus', te
vertalen als: 'We hebben meer dan
duizend leden'.
Dat stemde toen tot vreugde en
dat doet het nog. Reden om u de
ze unieke prent aan te bieden, ver
vaardigd door Bergenaar Jos Bek-
ker. Ze is een studie waard.
Waar dit beeld van de stad vanuit
het zuidwesten bedreigd wordt,
ligt het op de weg van de Ge
schiedkundige Kring u te wijzen
op het feit, dat hier het laatste
stuk open terrein uit de vesting
historie zou kunnen gaan verdwij
nen.
Zodat u weet, hoe fraai ruimte
kan zijn. En, laten we hopen, zal
blijven!
De Waterschans nr. 1 1992
door: Dr. HANS BOL
De inname van Bergen op Zoom
medio september 1747 betekende
het slot van een lange Franse mili
taire operatie in de Zuidelijke Ne
derlanden, die in de zomer van
1744 was begonnen met de ver
overing van leper. Na de vrede
van Aken op 8 oktober 1748 zou
het nog twee maanden duren
voordat de Franse troepen zich uit
het zwaar gehavende Bergen op
Zoom terugtrokken.
Wanneer het bericht van de inna
me van een stad of van een ge
wonnen veldslag Versailles had be
reikt, werden daar - en in Parijs zélf
natuurlijk ook - onmiddellijk maat
regelen getroffen voor het vieren
van zo'n heuglijk feit, hetgeen om
te beginnen altijd inhield dat er in
de hofkerk in Versailles een Te
Deum werd gezongen. Bij zeer be
langrijke wapenfeiten werd in Ver
sailles en in vele Parijse kerken een
Te Deum uitgevoerd 'avec céré
monie'. d.w.z. met solisten, koor
en orkest, gecomponeerd door
een van de hofcomponisten. Bo
vendien konden naar aanleiding
van zo'n belangrijke gebeurtenis
nog speciale composities ontstaan,
een opera of een cantate bijvoor
beeld.
Nemen wij als voorbeeld de slag bij
Fontenog op 11 meter 1745, die
een klinkende overwinning bete
kende voor het Franse leger onder
bevel van maarschalk Maurits van
Saksen.1 Op 20 mei 1745 werd in
Versailles een Te Deum van Antoi-
ne Blanchard2 uitgevoerd, terwijl
op diezelfde datum in de Notre-
Dame te Parijs eveneens een Te
Deum (van wiens hand?) gezon
gen werd 'avec toutes les cérémo
nies accoutumées',3 Op 5 septem
ber 1745 vond in Parijs de uitvoe
ring plaats van de opera 'Jupiter
vainqueur des Titans', speciaal
door Frangois Colin de Blamont
(1690-1760) en Bernard de Burg
(1720-1785) gecomponeerd naar
aanleiding van de overwinning van
Louis XV in Fontenoy. Een twee
de uitvoering van deze opera werd
op 11 december 1745 in de Gran
de Ecurie te Versailles gegeven ter
gelegenheid van het huwelijk van
T>E
Cbantee d evéuit Le Roy.
COMPOSE
Mai Ire, dr la Muaique. cU la Chambrc>
De Sa Majeste
DjÉDIEB
DE LOWENDAI,
"Maredial de Stance
j j£ricc.?t" en-Blanc
reproe VfBonortichuTTlL CruuUr Bon*'
le ClpfjeFdt HlFDufnus an Vtcmuf
ATA
""LAutrur c/uaJM"mHaeWl*'£ni)
llCC V ^rnant leJPalatr Boyal vis-a-v
(Ma damt, Boivui WtirrAaA.de.
tSFHonare' a laBeyU.D'0.
donateur Ik Cterc 'IFlarcfumd rue. da 'Thrujle. a la CFvioc-Xt'Or
Avec Approbation. EtBrim/ego du Boy.
Afb. 7. Titelpagina van de cantate
van Bernard de Bury. - Bibliothè-
que Nationale, Paris (Foto Serré).
de Dauphin met Marie-Thrèse, in
fante d'Espagne.
Het is de moeite waard om eens in
het dagboek van de hertog van
Luynes te lezen wat deze interes
sante hoveling4 ons te vertellen
heeft over deze uitvoering:
'1745, décembre. Versailles - Sa-
medie dernier on donna pour la se
conde fois Jupiter vainqueur des
Titans, dont les paroles sont de M.
de Bonneval, intendant des Menus
[Plaisirs], et la musique de M. de
Blamont et de Bury. II fut mieux
execute que la première fois: mais
les amateurs de la musique italien-
ne et de celle de Rameau sont tou-
jours prévenus contre celle de M.
de Blamont, qui, en effet, n'est pas
aussi travaillée que celle de Ra
meau; a l'égard des paroles, on ne
peut pas douter qu'elles n'aient été
critiquées par les partisans de Vol
taire.'
(1745. december. Versailles - Zaterdag j.l.
werd voor de tweede maal Jupiter vain
queur des Titans uitgevoerd, waarvan de
tekst van de hand is van de heer De Bonne
val, intendant voor de hoffeesten, en de
muziek van de heren Blamont en De Bury.
De uitvoering was beter dan de eerste
keer')
In Versailles en in Parijs is om be
grijpelijke redenen opgelucht en
verheugd gereageerd op de inna
me van Bergen op Zoom, die de
Franse bevelhebber Löwenthal5
veel hoofdbrekens en nog veel
meer soldaten gekost heeft. In het
dagboek van de hertog de
Luynes6 staat daarover het vol
gende:
'M. de Maurepas [minister van oor
log] rendit compte hier [24 sep
tember 1747] a la Reine de l'ordre
qu'il avoit requ du Roi au sujet du
Te Deum' pour Berg-op-Zoom.
En conséquence, la Reine a donné
l'ordre qu'on le chantat demain a
sa messe [in Versailles]. Comme
c'est en grande représentation,
c'est le surintendant de la musique
de la chambre8 qui le fait exécu-
ter.'
('De heer De Maurepas bracht gisteren aan
de koningin verslag uit van de opdracht die
hij van de koning had gekregen omtrent het
Te Deum' voor Bergen op Zoom. Dien
overeenkomstig heeft de koningin opdracht
gegeven om het morgen tijdens haar Mis (in
Versailles] te laten zingen. Daar het een uit
voering met groot ceremonieel betreft, moet
een en ander gedirigeerd worden door de
superintendant van de hofmuziek
In het najaar van 1747 blijkt er een
opmerkelijke compositie te zijn uit
gevoerd, die vorig jaar door schrij
ver dezes is ontdekt in de Bibliothè-
que Nationale te Parijs. Het betreft
de cantate Prise de Berg-op-Zoom
(Afb. 1) van de hand van de hier
boven vermelde componist Ber
nard de Burg. Deze cantate, opge
dragen aan Löwentahl (Afb. 2). is
geschreven op een gelegenheids
tekst van een zekere Besson, 'Di
recteur dans les fermes du Roy a
Soissons'.
Wie was deze Bernard de Burg?
Door sommige auteurs is wel geop
perd dat de familie de Bury uit En
geland of Ierland afkomstig zou
zijn. maar daarvoor zijn geen be
wijzen te leveren. Wél is bekend
dat Bernard's grootvader, Louis de
Bury, op 12 maart 1677 te Londen
met een frangaise in het huwelijk is
getreden. Louis de Bury, in 1685
als chantre du Rog vermeld, is be
gin augustus 1691 overleden. Zijn
zoon, Jean louis, eveneens ko
ninklijk zanger, huwde een zuster
van de surintendant Frangois Colin
de Blamont. De enige zoon uit dit
huwelijk. Bernard (onze compo
nist). werd op 20 augustus 1720 te
