halte komen we hier nog op
terug.Andere klachten bleven
evenwel de aandacht vra-
gen.Op de eerste plaats die
van de vissers en oesterkwe—
kers,die vreesden dat het
vele 2 oete water,ten dele
gebruikt door de indus
trie die zich in dit stads
deel ontwikkelde,schade zou
toebrengen aan hun produk-
ten.Dat bleek op 1osbaarNog
levendig herinnert schrijver
zich de grote scholen har
dersdi e zich in het opge
warmde koelwater van de POT-
ASRAFFINADERIJ koesterden.
Toch een bedrij-f dat soda en
grondstoffen voor zachte
zeep fabriceerde.
Naar dat was voor 1971.De
industrie hier in dit noor-
delijk stadsdeel bestond
aanvankelijk uit een zout
ziederij, een suikerfabriek
(van de Linden en Co.),een
maltoseri e.Di t laatste be
drijf staakte haar activi
teit in 1S99,waarna in de
vrijgekomen gebouwen de spi
ritusfabriek startte.Dat
bedrijf bestaat nog onder de
naam NEDALCO.Het is,met al
zijn enorme opslagtanksin-
drukwekkend aanwezigToch
was die aanwezigheid van het
begin af niet vrij van geu
ren. Heel lang hebben genera
ties Eergenaren de typische
geur van de 'Spiritus 'bij
westelijke winden moeten
opsnuiven.Het bedrijf deed
er overigens alles aan om de
hinder te beperken:u kunt
nog de enorme schoorsteen
zien staan.
Maar genoeg verteld op dit
eerste punt van uw tocht.Nog
even dit.Wanneer er ooit de
visie en het geld voor zou
den zijn om de oude binnen
haven van Bergen op Zoom
weer bereikbaar te maken
voor de watersportdan zou
hier ergens het aansluitpunt
met de nieuwe haven moeten
liggen.Misschien dat dan het
Zoomwater weer een nieuwe
functie krijgen kan voor het
vullen van een sluiskolk?
We verwachten u hierna op
halte 2:het eiland in het
Anton van Duinkerkenpark.De
kaart vertelt u waar dat te
vinden is.Het best volgt u
de loop van de Zoom stroom
opwaarts tot 'Villa Helena'.
2.HET 'EILANDJE'IN HET ANTON
VAN DUINKERKENPARK.
Tot nog toe hebben we het
ovet de 19e eeuwse geschie
denis gehad.Dat doen we nog
evenmaar we gaan hier ook
wat verder terug in de tijd.
Het was de Leuvenaar Lieven
Rosseelsdi e na 1867 de ar
chitect werd van dit schit
terende 'VolksparkHij kon
het terrein gebruiken waar
in de vestingtijd de contre-
garde Coehoorn 1agDaarach
ter lag het ravelijn'Op den
Zoomen het bastion 'Noyel-
1ss (zie gebied binnen cir
kel
TEN
HEYDT
Het ravelijn'Op den Zoom'is
nog altijd omgeven door wa
ter. Dat waren maar enkele
delen van de vesting.Hier
werd het water aangevoerd
door door de grote inunda-
tiesluis,die ter hoogte van
de Burg.Vergroesenstraat ge
legen was.Maar het woord is
nu toch geval 1 enINUNDA
TIE. Dat vraagt enige toe
lichting.Het is begrijpelijk
dat water, al lang voor de
verbeteringen die Menno van
Coehoorn in het begin van de
18e eeuw aan de vesting aan-
bracht,een bijzondere ver
groting van de verdedigings-
kracht betekende.Hi erin het
noordoosten van de stad,was
het water een machtige bond
genoot gebleken bij eerdere
belegeringenzoals die van
Spinola in 1622.Ook toen
werd het nodige water aange
voerd door Moervaart en Bal—
se loop en opgehouden voor
de wallen in de Lage Me
ren. Begri jpel i jk dat vele
1andeigenaren steen en been
klaagden over dat onbruik
baar maken van hun bezit
Van waar u nu staat oost
waarts kijkend moet u alle
bebouwing wegdenkenAl 1 een
de redoute BIeyenberghen
verderop de Ketel lagen
langs .de weg naar Wouw. Links
en rechts daarvan water.In
de 17e eeuw werden de inun
datiemogelijkheden veiligge
steld door uitdieping en
verbreding van de oude Moer-
vaart,die tegen het eind van
de 17e eeuw steeds meer Zoom
ging heten.Menno van Coe
hoorn laat de loop ervan
verleggen:een deel van het
water gaat voortaan langs de
Linie in de richting van het
Halsters Laag,en dient zo de
forten MoermontPinssen en
Roovere.Een ander deel wordt
zuidwaarts geleid,komt de
vesting binnen bij de sluis
Coehoorn en splitst zich
daar in drieënzuidmidden
en noord.Het Zoomwater werd
dus optimaal gebruikt.
We gaan nu verder.Bij de
Fordgarage gaat u de overweg
over en dan direct links
af.Ter hoogte van het nieuwe
P.T.T.gebouw gaat de Zoom
onder de spoorlijn door.Daar
treffen we u.
3.SCHOON WATER,ONMISBAAR
DOOR DE EEUWEN HEEN.
Dit is een goede plaats om
even terug te denken.Even
voorbij de duiker onder de
spoorlijn begon eind 19e
eeuw het terrein van een
chemische wasserij,heel toe
passelijk 'DE ZGQM'gehe-
ten.Nu al weer verleden tijd
maar lange jaren een begrip.
Dat deze plaats gekozen werd
is niet verwonder1ijkHi er
was het Zoomwater nog erg
schoon.
Voor het middeleeuwse Bergen
op Zoom gold die behoefte
aan schoon water even
zeer: aan de oostkant van de
stad trof men de bierbrouwe-
rijenvervolgens maakte de
textielnijverheid er zich
meester van.Daarbij voegde
zich de vervuiling van leer
looiers en ambachtslieden
als slagers.Met wat de be
volking aan het' water'van
de Moeregrebdie dwars door
de stad liep,dan nog toe
voegde wordt het begrijpe
lijk dat voorbij het Spui-
huis de haven in een kwade
reuk stond.Daarom werd er
bij laag water soms de 'Mol'
doorgetrokken om alle blub
ber en modder los te maken
en via spuien af te voeren.
In de behoefte aan drinkwa
ter viel dus via de Moere-
greb niet te voldoen,daar
moesten putten en pompen
voor zorgen.En dan begrijpt
u het probleem:middeleeuwse
steden waren vuil.Laag na
laag van de bodem werd door
drenkt met dierlijke en men
selijke resten.Sommige vor
men van nijverheid voegden
daar het hunne aan toe.(Zo
als lood van de pottenbak
kers)
Waar het besef van een ver
band tussen goed drinkwater
en het voorkomen van ziekten
ontbrak vallen de vele ramp
zalige ziekten en epidemieën
te verklarenTot in de jaren
ZOO Al
