Hoe Bergen op Zoom in 1810 een
Franse stad werd
22
23
De Waterschans nr. 2 1992
Hoogerheide; A.P.M. Schillemans
te Breda; J.A.R. van Veldhoven te
St. Michielsgestel.
Bedankje
In nummer 3-91 van De Water
schans stond een oproep tot mede
werking aan mijn Becht-boek.
Hiermede wil ik een ieder danken
die aan mijn oproep gehoor heeft
gegeven, met name de heer H.
Overhoff.
Rebecca Steenhof
12 september
Stichting Open Monumentenzorg
6e open monumentendag heel Ne
derland.
Monumentenjaarboek 1992
Het Monumentenjaarboek 1992 is
onlangs verschenen. Dit voor elke
monumentenzorger handige na
slagwerk wordt alweer voor de ne
gende keer uitgegeven.
Inhoud
Het boekje bevat het jaarverslag
van de NCM over 1992 en geeft
informatie over het particulier ini
tiatief in de monumentenzorg. Ook
wordt aan de provinciale en ge
meentelijke monumentenzorg
ruimschoots aandacht besteed. Erg
nuttig is het overzicht van wettelijke
en financiële regelingen die op
rijksniveau bestaan. Ondermeer is
de Monumentenwet 1988 opgeno
men, de restauratiesubsidierege
ling (BRRM) en de onderhouds-
subsidieregeling (BROM).
Ook dit jaar wordt in een apart
hoofdstuk aandacht besteed aan
de verschillende categorieën mo
numenten en is een lijst met nutige
adressen opgenomen.
Bestellen
Het monumentenjaarboek 1992
wordt toegezonden aan alle bij de
NCM aangesloten organisaties en
de donateurs/abonnees. Overige
belangstellenden kunnen het boek
je bestellen bij de NCM tegen een
kostprijs van 16,— 3,50
verzendkosten
Afscheid van een groot Ber-
genaar
Het overlijden van Korneel Sloot-
mans, oud-archivaris van Bergen
op Zoom heeft velen bewogen.
Velen volgden zijn uitvaart en be
geleidden hem naar zijn laatste
rustplaats.
Aan zijn verdiensten voor de ge
schiedschrijving van onze stad en
voor vele andere instellingen en or
ganisaties daarin bestaat geen twij
fel.
Dat hij er als geen ander aan werk
te om de Bergenaren warme waar
dering voor het eigene van stad en
land van Bergen op Zoom bij te
brengen verdient ons aller dank.
Als een eerbewijs aan een groot
man drukken wij hier graag de
woorden af, die mej. A. Mennes bij
zijn overlijden neerscheef.
Moge zijn werk ons blijven inspire
ren!
Krabbegat, 29 Febrewari 1992
Korneel, (Slootmans)
Nou zou ik enkelt nog maar wille,
daddik êêl goed schrijve kon, om-
daddik oe al êêl m'n leve zö'n ge
weldig gróót Bergenèèr von.
'k Bewonderde oew gróte kennis
van onz' Bergs Geschiedenis, van
alles, wat'r ier gebeurde en ier ok
nou te zien nog is.
Oew liefde voor oew eige Berge, -
die was gróót en diep, Korneel -
dèèrvan nam ik ok wad'over, 't
wier 'n bietje ok mijn deel.
Korneel, ze kwame mijn us vrage,
of 'k 'n operette schrijve wou; 't
moest'r êne zijn voor kinders!
Ik zee: 'Nee toch!? Wa vraagde
nou!?
Da ken 'k nie!' 'k Et 't nog nóóit ge
daan, oor!' 't Antwoord: 'Korneel
zee dagge 't kon!'
Da was voor mijn 'n deurslaand te-
ke, zo da'k'r dan maar aan begon.
Zo bleefde gij mijn stimulere om
mè schrijve deur te gaan en zo zijn
ok de ver'aaltjes voor de kinder
krant ontstaan
Gijzelf, ge schreef geleerde boeke
en 'ieuw lezinge dèèrbij.
Over oew eige Berge prate, makte
n'oe vaneiges blij, Nim nou 't
Vastenavendkrantje. dèèrin ad-
de ok al d'and; want gij 'ieuw veul
van de leut ok, zo maar in oew eige
trant.
En zo adde nouw oew Uittocht, de
dag, da 't ier d'n Intocht was, Kor
neel, gij, Krab in 'art en niere, van
ut allerzuiverst ras.
Nee, ut is voor oe gèèn Uittocht!
Oew Intocht mocht 't nou vast zijn
bij d'Alleróögste Prins der Prinse in
Zijn êêuwig Leutfestijn.
'k Oop, da dèèr mèd'open erme
un werm en blij Ontvangst oe
wacht'.
-Veul Krabbe zullen ier oe misse! -
Oudoe, Korneel! Oudoe! Rust
zacht!
oew Krabbeke
Wist u?
Wist u dat het 275 jaar geleden is
dat Peter de Grote (1672-1725),
de Tsaar van Rusland, een bezoek
aan Bergen op Zoom bracht? Te
voren al had hij Hollandse technici
naar Rusland gehaald om leger en
vloot op te bouwen.
De westerse techniek, de scheeps
bouw en de modernste scheeps-
bouwtechnieken interesseerden
hem zeer. Zijn 'speelregimenten'
groeiden spoedig al tot echte regi
menten uit!
Hij bezocht in 1717 Bergen op
Zoom om daar de vestingwerken te
bekijken die de vermaarde vesting
bouwer Menno van Coehoorn had
aangelegd. Hij reisde er vanuit
Dordrecht heen, waar hij de komst
van zijn vrouw afwachtte om sa
men per boot over de Rijn naar
Rusland terug te reizen.
Bergen op Zoom gold als een on
neembare vesting sinds de stad in
1588, 1605 en 1622 de Spaanse
belegeringen had kunnen door
staan. Toen Peter er in september
1717 een bezoek bracht, had Men
no van Coehoorn de vestingwer
ken kort tevoren gemoderniseerd
en volgens zijn nieuwste inzichten
van bastions en ravelijnen voor
zien. Peter bewonderde de vesting
bouwer en artillerist Van Coehoorn
(1641-1704). Hij had diens boek
over het bouwen van vestingen,
Nieuwe vestingbouw op een natte
of lage horisont. uit 1685 in 1709
in Moskou in het Russisch laten uit
geven. Peter had ten tijde van zijn
eerdere bezoek aan Nederland in
1697-1698 Van Coehoorn uitge
nodigd om voor hem te komen
werken in Rusland. Coehoorn was
op deze uitnodiging niet ingegaan.
B.D.
De Waterschans nr. 2 1992
door: DRS. G.A. HUIJBREGTS
1. Wat eraan vooraf ging.
Holland wordt een koninkrijk
In 1806 veranderde de Bataafse
Republiek in het koninkrijk Hol
land. De eerste Hollandse koning
was een Fransman, Lodewijk Na
poleon van de dynastie Bonaparte.
Hij was de negen jaar jongere
broer van keizer Napoleon I en had
zijn kroon te danken aan deze gro
te broer. De plechtige inhuldiging
van de koning had dan ook plaats
in Parijs, in het paleis van de Tuile-
rieën. De hele regeling van de tot
standkoming van het nieuwe ko
ninkrijk was in hoofdzaak een
Franse aangelegenheid, een idee
van de Franse keizer met vooral
Franse oogmerken. Napoleon ging
er zonder meer vanuit, dat broer
Lodewijk allereerst de Franse be
langen zou behartigen en drukte
hem op het hart: 'Vergeet nooit dat
je een Fransman bent!'
Frankrijk was in 1806 al weer en
kele jaren in oorlog met Engeland.
Holland, door een verdrag nauw
met Frankrijk verbonden, moest
noodgedwongen meedoen. Om
dat Engeland oppermachtig was
op zee, lag de overzeese handel
voor een groot deel stil, wat een
ernstige economische crièis tot ge
volg had. Heel duidelijk merkten
de gemeentebesturen en kerkge
nootschappen dat, door het snel
groeiend aantal mensen dat van de
bedeling moest leven. De armen
kassen raakten uitgeput.
Lodewijk was aanvankelijk niet zo
gelukkig met de hem opgelegde
taak. Hij worstelde met zijn ge
zondheid en de Hollandse mist en
kille regens schrikten hem af. Zijn
echtgenote, koningin Hortense de
Beauharnais, gaf nog minder om
dit kikkerland en niet veel meer om
haar man. Lodewijk zag tenminste
nog een voordeel in de nieuwe
baan: hij was wat verder verwij
derd van zijn bevoogdende broer
en zou, zo meende hij, wat
zelfstandiger kunnen opereren.
Op 18 juni 1806 reed koning Lo
dewijk 's avonds met zijn gevolg
Den Haag binnen richting Huis ten
Bosch, zijn eerste koninklijke resi
dentie. De straten waren versierd
en ondanks het slechte weer ston
den er hier en daar juichende men
sen langs de route. Het deed Lo
dewijk goed want hij was gevoelig
voor populariteit. Dat het hier be
taald enthousiasme betrof hoefde
Zijne Majesteit niet te weten en er
waren genoeg armen in Den Haag
die graag wat verdienden.
De meeste onderdanen namen
een afwachtende houding aan. Ze
hadden de laatste tien jaren al zo
veel veranderingen meegemaakt,
en met steeds minder inspraak.
De nieuwe vorst bleek mee te val
len. Hij meende het goed met zijn
onderdanen en had begrip voor
hun belangen. Maatregelen van
keizer Napoleon die nadelig waren
voor Holland durfde hij te sabote
ren en als rampen de bevolking
troffen was hij de eerste om hulp
en bijstand te verlenen. De kwij
nende welvaart van Holland ging
hem ter harte en hij zocht naar
middelen om de economische re
cessie een halt toe te roepen. Zo
tartte hij de keizer door de hand te
lichten met het continentale stelsel.
Dat was een maatregel van Napo
leon in 1806 te Berlijn genomen
met als doel Engeland economisch
te wurgen door alle export van dat
land naar het Europese continent
te verbieden. Zo dacht de keizer
zijn aartsvijand op de knieën te krij
gen. Een voorwaarde voor het
welslagen van zijn opzet was na
tuurlijk wel, dat heel het Europese
vasteland meewerkte en daar man
keerde het een en ander aan. Zelfs
zijn eigen broer liet oogluikend heel
wat toe. Het stelsel trof het Britse
rijk gevoelig, maar het capituleerde
niet.
Koning Lodewijk en Bergen op
Zoom
Lodewijk maakte ook reizen door
zijn land om het beter te leren ken
nen en zich te laten fêteren. Hij ge
noot van zijn groeiende populari
teit, dit tot ergernis van zijn broer.
Op zondag 30 april 1809 kwam
Lodewijk in Bergen op Zoom en hij
bleef er tot 4 mei. De stad was
feestelijk versierd. Er waren niet
minder dan negen erebogen opge
richt, voorzien van fraaie borden
met lovende teksten. Ook menig
huis was verfraaid met groen, bloe
men en teksten, die de deugden
van de koning wereldkundig
maakten. Zijne Majesteit deed zijn
intree in een vestingstad die
destijds zo'n vijf a zesduizend inwo
ners telde. Aan het hoofd stond
burgemeester Gerard Vermeulen,
geassisteerd door zijn vier wethou
ders: Johannes Vergroesen, Wil
lem Huart, Anton Berbiers en G.F.
Mirou. Er was voorts een vroed
schap gemeenteraad), maar
die kwam zelden bijeen. Allen wa
ren in februari 1808 door de ko
ning benoemd. Het was vooral de
burgemeester die de dienst uit
maakte, althans voor zover er
plaatselijk nog iets besloten kon
worden in de straf gecentraliseerde
staat. De burgemeester vergaderde
regelmatig met zijn wethouders,
soms meerdere keren in de week.
Voor het bijeenroepen van zijn
vroedschap moest hij verlof heb
ben van zijn landdrost - commissa
ris van de koning zouden wij zeg
gen -, die in Den Bosch resideerde.
Afb. 7. Sleutels van de stad Bergen
op Zoom, aangeboden aan koning
Lodewijk Napoleon. Gemeentemu
seum Het Markiezenhof
