H2
44
45
5*
De Waterschans nr. 3 1 992
Afb. 5: De Fortuinstraat rond de
eeuwwisseling. Foto: Gemeente
archief Bergen op Zoom.
17de eeuwse kozijn met deur, dat
toegang geeft tot de zolder van het
achterhuis. Ook de sporen van de
kleurafwerking zijn boeiend: ten
minste de achterkamer op de ver
dieping heeft blauwgrijze wanden
gehad, waarna die diverse malen
wit, dan rood. weer vele malen wit
en tenslotte geheel afgewerkt zijn
geweest. Een in kleur aangebracht
figuur op de noordmuur wijst erop
dat er in enige periode, wellicht in
de 17de eeuw, patronen op de
wanden geschilderd zijn geweest
(afb. 7). De verdiepingsbalklaag in
het achterhuis is in de 17de eeuw
rood geschilderd geweest met gele
kaderlijnen. Een gedeelte daarvan
is nog zichtbaar op de strijkbalk te
gen de dwarsmuur. De moerbalk,
die mogelijk al in oorsprong secun
dair verwerkt was, is in de 17de
eeuw. tot aan een nu verdwenen
gangmuur, met dun eiken rech
thoekig omtimmerd geweest. Het
oorspronkelijke sleutelstukprofiel is
op afb. 8 weergegeven.
In d 18de eeuw is er in het achter
ste gedeelte van het voorhuis, ter
plaatse van het huidige trappen
huis, een kamer gemaakt. Wellicht
is dit de nieuwe kamer, waarvan in
1719 sprake is. De kamer werd be
grensd door de dwarsmuur tussen
voor- en achterhuis, de verdwenen
dwarsmuur in het voorhuis, de be
staande noordmuur en een ver
dwenen gangmuur aan de zuidzij
de. In de westmuur waren nog
overblijfselen van aftimmerlijsten
van een kast aanwezig. Later is de-
Afb. 7: Geometrische wandbeschitdering (zwart en witin het achterhuis.
Foto: Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.
ze kast doorgebroken tot een door
gang tussen voor- en achterhuis.
Opmerkelijk is, dat de zoldering
van deze nieuwe kamer even hoog
lag als de balklaag in het achter
huis. De meest spectaculaire
vondst hier waren de elders be
schreven 19de eeuwse wandschil
deringen, die nog grotendeels aan
wezig waren op de noord- en west-
wanden.
Bij de restauratie en verbouwing
zijn de historische kelders, balkla
gen en kap hersteld, evenals de
bovengedeelte van voor- en ach
tergevels. Een nieuwe winkelpui is
aan de oude bovengevel toege
voegd. Gebruik is hierbij gemaakt
van de duidelijk gedocumenteerde
oorspronkelijke ingangspartij. De
vormgeving van de winkelramen is
mede geënt op de nieuwe bestem
ming. Daar waar geen oude balkla
gen aanwezig waren en oudtijds
wel een zelfstandig compartiment
in het voorhuis bestond is het nieu
we trappenhuis gemaakt, ter ver
binding van de vele daar samenko
mende vloerniveaus.
De kelders
- ondergedeelte van de zijmuren van
de achterkelder tot een hoogte van
100 cm boven de vloer na restaura
tie, alsmede de kopmuren gemetseld
van bakstenen, formaat 27x12x6
cm.
- gewelf achterkelder gemetseld van
baksteenformaat 22 x 11x5
- in de achtermuur van de achterkelder
aan de zuidzijde een spitsboog met
vulling in gelijke stenen. Mogelijk een
grondboogconstructie. Iets vergelijk
baars is zichtbaar in de westmuur van
de noordelijke voorkelder, zij het, dat
er hier twee boogaanzetten boven el
kaar zitten!
- in de achterkelder zijn tegen de
dwarsmuur gewelfaanzetten zicht
baar van baksteen 25 x 11,5 x 6, be
ginnend op ca lm hoogte in de zij
muren en in het midden dalend, een
beeld gevend van een tweebeukige
constructie. Als gevolg van de in de
15e eeuw aangelegde afvalput zijn in
het midden van de kelder helaas
geen funderingsresten teruggevon
den.
- in de voormelde dwarsmuur is een
Afb. 6: De Balanche na de restaura
tie. Foto: J. Weyts.
De Waterschans nr. 3 1992
zZZZZZzZZZZZZZZZ/ZZZ/zzz/,
y,y-y;
VZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZzrzzzrzrZZZzzzrzzft
Afb. 8: Profilering van het sleutelstuk van de moerbalk in de verdiepingsbalk
laag van het achterhuis.
lampnis bewaard gebleven.
- in de achtergevel van de achterkelder
een kraagsteen, wellicht overblijfsel
van een vroegere houten zoldering,
bovenkant ca 250 cm boven de
vloer.
- scheidingsmuur tussen de voorkel
ders gemetseld van bakstenen
18x9x4.5, cm, idem gewelven
- noordmuur van de noordelijke voor
kelder op sterk verbrede (33 cm) on
derbouw), gemetseld van diverse
bakstenen, meest 22 x 11 x 5 cm.
- zuidmuur van de zuidelijke voorkel
der versnijdt ca 12 cm op vloerhoog
te, eronder baksteen 25x11,5x6
cm. Tegen de oostmuur restanten
van een stenen trap.
- in de zuidelijke tussenkelder zijn na
tuurstenen neggeblokken secun
dair verwerkt. Een zware funderings-
rest tussen deze kelder en de zuide
lijke voorkelder.
De begane grond
- in de kop van de zuidelijke bouw-
muur. restant van een vroegere voor
gevel, kalkstenen blokken, dik ca 12
a 15 cm, de onderkanten op hoogten
resp. 70, 121, 173, 300 cm boven
het vloerpeil.
- noord- en zuidmuur voorhuis,
baksteenformaat 27x12x6 cm.
rood.
- onder de 'middenstrijkbalk' aan de
noordzijde natuursteenblok 70 cm
onder de onderkant vloer aan de
zuidzijde 50 cm onder onderkant
vloer.
- in zuidmuur voorhuis een nis met
halfronde bovenzijde.
- noord- en zuidmuur achterhuis,
baksteenformaat 27x12x6 cm,
rood.
- in de zuidmuur van het achterhuis in
de 1-ste travee een verjonging ca 10
cm, wellicht overblijfsel van de vroe
gere verdiepingsvloerhoogte, liggend
±80 cm onder de bestaande vloer.
- in de noordelijke bouwmuur waaiert
aan de bovenzijde naar voor- en ach
ter t.o.v. de dwarsmuur metselwerk
van gele baksteen 25x11,5x6 cm
uit.
- overblijfselen van schoorsteen in de
derde travee voorhuis en tweede tra
vee achterhuis, beide tegen de
noordmuur.
in het voorhuis een moerbalk met ge
profileerde sleutelstukken. Tegen
een v.m. dwarsmuur een strijkbalk.
Kinderbalken alleen in de voorste 2
traveeën. Achter de voormelde strijk
balk slechts secundair verwerkt balk-
hout.
De verdieping
- de noordmuur van het achterhuis tot
150 cm boven de verdiepingsvloer
van gele baksteen 25 x 11,5x6 cm.
Hierin 2 lampnissen. Erboven secun
dair 27 x 12'/3 cm. rood.
- in het voorhuis in de noordmuur op
85 cm onder zoldervloer onder
moerbalk natuursteenband, lang
60 cm.
- in de noordmuur van het voorhuis
een versnijding van ca 5 cm, ca 45
cm onder de zoldervloer.
- in de zuidmuur van het voorhuis in
de 1-ste travee een in grondvlak seg-
mentbogige nis, wellicht overblijfse
len van een vroegere stookplaats.
Westwaarts van de moerbalk, ca 72
cm onder de zoldervloer een na
tuursteenblok. Erboven lijkt een afte
kening van een spant zichtbaar; eron
der mogelijk die van een muurstijl.
Niet geheel uitgesloten is, dat het een
aftekening van een niet ingebonden
dwarsmuur is.
- het bovengedeelte van de noord- en
zuidmuren van bakstenen
22 x 11 x 5 cm. rood.
- in de dwarsmuur aan de noordzijde
een vroegere doorgang met lepe
neggingen, behorende bij het vroege
re vloerpeil.
- achtergevel gemetseld van bakstenen
23 x 11 x 5 cm: aan de zuidzijde spo
ren van een doorgang of bij de vroe
gere vloerhoogte horend venster.
- de zuidmuur van het achterhuis ge
metseld van bakstenen
18,5x9,5x5,4 cm, secundair.
- aan de oostzijde van de dwarsmuur,
ter hoogte van de zolderbalklaag van
het voorhuis, is een restant van een
eiken strijkbalk 19 x 20 cm aangetrof
fen.
- in het voorhuis moer- en kinderbal
ken over 2 traveeën, met geprofileer
de sleutelstukken en kraagstenen.
Strijkbalk tegen v.m. dwarsmuur.
in het achterhuis ongeverfde moer
en kinderbalken.
De zolders
- in het voorhuis boven de zoldervloer
baksteenformaat 22x11x5 cm,
rood, op ca 65 cm hoogte overgaand
in 17x9x4 cm, genuanceerd.
- in de zuidmuur vanaf halverwege de
zoldervensters schuin achterwaarts
oplopend metselwerk, steenformaat
17x9x4 cm; vanaf die lijn tot aan
de voorgevel: baksteen van de voor
gevel. Mogelijk een aftekening van
de daklijn van het buurhuis.
- in de noordmuur op 100 cm boven
de oude vloer in het voorhuis is, in
een gedeelte van de 1ste travee, een
eiken muurplaatfragment.
- de dwarsmuur is gemetseld van gele
baksteen 25 x 11,5 x 6 cm tot ca 115
cm boven de voorzoldervloer, dan
overgaand in oranjerode baksteen
23 x 12 x 5 cm.
- op de achterzolder in de dwarsmuur
een aftekening van de begrenzing
van voornoemde oranjerode
baksteen, aan de noordzijde een afte
kening van de begrenzing van voor
noemde oranjerode baksteen, aan de
noordzijde vertrekkend ongeveer
vanaf de oude zoldervloer tot de nok.
- geheel vroeg 20-ste eeuwse kap.
Kleurstellingen
- de wanden op de zolder in het voor
huis zijn in elk geval aan de noordzij
de en t.p.v. de dwarsmuur rood ge
schilderd geweest.
- de wanden op de eerste verdieping in
het achterhuis zijn in de oudste perio
de blauwgrijs geschilderd geweest,
daarna diverse lagen wit, dan rood,
dan vele lagen wit en tenslotte geel.
Op een van de witte lagen onder het
rood is de figuratie in grijs-zwart
(afb. 7) aangetroffen.
- op de begane grond, in het achterge
deelte van het voorhuis, zijn restan
ten van midden 19de eeuwse muur
schilderingen aangetroffen.
i
Siertegel uit de Balanche. Waar
schijnlijk verwijderd tijdens een 18e
eeuwse verbouwing.
^5>
(0
