De man achter Kees de Does
72
73
De Waterschans nr. 4 1992
Door: H. van Dam
In 1929 verscheen het boek
'Kees de Does en z'n politie
hond'. Het speelt zich af in
Bergen op Zoom en is deel
gaan uitmaken van de rijke
Bergse cultuurhistorie. Het
werd in 1983 herdrukt en nu
heeft tekstschrijver Piet Jan
sen, welbekend van de liedjes
van het Safari Kwartet, plan
nen om er een hoorspelversie
van te maken. Dit hoorspel zal
mogelijk in 1993 door de
BRTO uitgezonden gaan wor
den. Wie was de schrijver van
dit 'Bergse' boek?
De man achter het pseudoniem
A.L. Redus werd als Cornelis van
Dam op 7 september 1899 in Roo
sendaal geboren, als zevende en
jongste kind van een spoorwegma
chinist. In zijn jonge jaren was hij
een echte 'bengel', die nogal wat
kattekwaad uithaalde. Dat heeft
hem ongetwijfeld geholpen om la
ter als onderwijzer andere 'bengels'
beter te begrijpen. De naam A.L.
Redus is een verbastering van zijn
geestelijke naam Aelredus, die hij
ontving toen hij in 1920 in de Con
gregatie van de Broeders van Huij-
bergen intrad. Zijn geestelijke vor
ming kreeg hij in de kloosters van
Huijbergen en Bergen op Zoom
(het klooster aan de Hoogstraat)
en zijn onderwijzersopleiding aan
de kweekschool in Breda.
Onderwijzer
In 1921 begon zijn onderwijzers
carrière in Bergen op Zoom, bij de
Aloyisiusschool in de Boxhoorn-
straat. Oud-leerlingen uit die tijd
zijn zeer te spreken over de peda
gogische capaciteiten van de broe
der. En dat niet alleen. Na de
vroegmis mochten de leerlingen bij
uitzondering op de speelplaats van
de Aloyisiusschool voetballen. De
broeders voetbalden dan mee en
menigeen weet zich de passes van
de sportieve broeder Aelredus nog
als de dag van gisteren te herinne-
In 1930 volgde overplaatsing naar
Oosterhout, maar 3 jaar later was
hij weer terug in Bergen op Zoom,
als broederoverste van de Sint-
Jozefschool aan het Lourdesplein.
De heer J. Kommers, oud-leerling
over die tijd:
'Broeder Aelredus kwam in 1934
[=1933] naar Bergen op Zoom
vanuit een school in Oosterhout. In
de beginperiode had hij heimwee
naar die school. Daarom was hij op
onze school eerst streng, in onze
ogen. Later werd zijn gezag veel
milder. Hij was een opvoeder in
hart en nieren. Hij wist ons te boei
en ook door zijn manier van vertel
len, onder andere uit het door hem
geschreven boek 'Kees de Does en
z'n politiehond'. Verder was Ernest
Claes voor hem een favoriete
schrijver en las hij vaak voor uit
diens boek 'De Witte'. En de heer
Theuns, onderwijzer: 'In 1933 of
'34 werd Br. Tarcisius als overste
verplaatst naar de Hoogstraat en
kwam de leiding bij ons in handen
van de spoedig populaire Br. Ael
redus. Toch bleef de gedwongen
biecht, eens in de 14 dagen, ge
handhaafd met de z.g. biechtkaar-
tjes, evenals de schoolmis om half
9. De jongens hadden in die mis
een vaste plaats, zodat er gemak
kelijk gecontroleerd kon worden
wie er ontbraken. Op maandag
morgen kwam Aelredus, die alge
meen als Broeder-Overste werd
aangesproken, de klas binnen om
hen, die zich zondags verslapen
hadden ongenadig uit te kafferen.
Na een bijna 25-jarig verblijf op 't
Fort verdween Br. Aelredus [in
1957] als broeder-overste naar
Breda en kwam de leiding in han
den van de kunstzinnige historicus
Br.Alberic van Rijckevorsel.'
Literator
In 1929 verscheen onder het pseu
doniem A.L. Redus het jongens
boek 'Kees de Does en z'n politie
hond'. Een brochure van uitgeverij
Malmberg prees de serie, waarin
het boek verscheen, aan met de
kreet 'Uw jongens verwend voor
90 cent'. Het boek is een docu
ment van de Rooms Katholieke
moraal op het einde van de jaren
twintig. Voorin stond dan ook de
goedkeurende stempel van de
Keurraad voor Roomsche Jeugdli
teratuur, terwijl de uitgever expli
ciet vermeldde dat hij 'uitgever van
de Apostolische Stoel' was. Het
verhaal werd tot in de jaren '60
voorgelezen op de broederscholen
in Bergen op Zoom, niet in de laat
ste plaats door de broeder zelf, zo
als we al zagen.
In het verhaal staan goed (Kees de
Does) en kwaad (De Blauwe en
zijn vader) tegenover elkaar. Het
goede overwint natuurlijk, maar
nog belangrijker is de hulp, die
Kees geeft aan de moeder van De
Blauwe, wanneer die door toe
doen van Kees in het gevang be
landt: 'Van uit de hemel zag O.L.
Heer wat Kees ging doen en Hij ze
gende iedere stap'. De boeven ko
men tot inkeer, en Kees wordt be
loond met een opleiding tot hout
vester. 'Die avond heeft Kees 'n
apart rozenhoedje gebeden ter ee-
re van de H.Theresia uit dankbaar
heid.'
In juni 1983 werd het boek op
nieuw uitgegeven door het Ge
nootschap 'Kees de Does'. De le
den van het genootschap spoor
den ook de nog levende personen
achter de boekpersonages op.
Verenigingsleven
Ten behoeve van de missie organi
seerde broeder Aelredus het opha
len van allerlei min of meer waar
devolle zaken. De heer Kommers:
'Uit een door hem voorgelezen
verhaal met de titel 'De Missie' ont
stond het verzamelen van zilverpa
pier, capsules, oud lood, koper, en
niet te vergeten bonnen van winke-
De Waterschans nr. 4 1992
liers die bij inlevering geld opbrach
ten. Ook waren we happig op bon
nen van een banketbakker, waar je
bij inlevering een door hem zelf ge
bakken taart voor kreeg. Deze taart
werd opgegeten op zondagmorgen
na de schoolmis door de jongens
van de missieclub. Na een zekere
tijd werden de capsules en het zil
verpaper op de fiets door ons naar
Huijbergen gebracht, meestal op
een woensdagmiddag. Daar werd
het nuttige met het aangename
verenigd door de Broeders van
Huijbergen'.
De broeder werkte verder mee aan
de operette-voorstellingen van 'De
Zingende Meisjes' in het patro
naatsgebouw van de O.L. Vrouw
van Lourdes-parochie. In 1940
werd de operette 'De Bloemeprin-
ses' opgevoerd, geschreven door
broeder Aelredus en met muziek
van broeder Marcellus. Het ver
haal: Myriama, de koningin der
bosnimfen, voert strijd tegen de
boze machten die haat en afschuw
kweken. Voor alles wil zij de men
sen 'de liefde' voorhouden. Onge
wild was dit verhaal zeer actueel:
de Duitsers waren net Nederland
binnengevallen. Beide broeders
waren ook verantwoordelijk voor
de operette 'De Betooverde Prin
ses', die in 1946 werd opgevoerd.
De operette 'Woudkoningin' kwam
in 1948 op de planken. Tekst en
partituur waren van Mart. Schuil,
maar broeder Aelredus bewerkte
de tekst en J. Horst deed de or
kestbewerking. Ter gelegenheid
van het 30-jarig bestaan van De
Zingende Meisjes werd in 1962 de
operette 'De knecht van de baron'
opgevoerd, tekst broeder Aelre
dus, muziek broeder Matthias.
In 1930 werd in de O.L. Vrouw
van Lourdes-parochie de verken-
nersgroep Den Bosconaar of Don
Bosco opgericht. Al snel na zijn te
rugkeer in Bergen op Zoom trad de
broeder tot de groep toe. Kenner
R. Franssen hierover: 'Hij heeft
buitengewoon veel gedaan voor de
verkennerij. Bij het lustrum van de
Don Bosco-groep in 1935 was hij
al aan die groep verbonden, werd
kort daarop hopman en bleef dat
tot 1955. Op 23 april van dat jaar
nam hij afscheid en kreeg als on
derscheiding de 'Gouden Ja-
cobsstaf'. Van hem is bekend dat
hij vrijwel nooit het verkennersuni
form aan had, maar altijd de zwar
te rok. Zelfs op de Wereld Jambo
ree in 1937.'
Broeder Aelredus als broederoverste
des plein 1935.
Broeder Aelredus overleed heel
plotseling op 18 oktober 1969,
toen hij in de kapel van het
St.Jansklooster te Breda zat te bid
den, en werd 4 dagen later op het
kloosterkerkhof in Huijbergen be
graven.
Zij die nog (al dan niet dierba
re) herinneringen hebben aan
broeder Aelredus (bijv. n.a.v.
bepaalde gebeurtenissen) wor
den vriendelijk verzocht deze
op te schrijven en te sturen
naar: H. van Dam, Rivieren
plein 104, 3313 HG Dor
drecht.
Indien u nog levende herinne
ringen hebt aan het Bergen op
Zoom van de jaren twintig, de
tijd waarin het verhaal van
'Kees de Does' zich afspeelt,
kunt u Piet Jansen zeer be
hulpzaam zijn bij het schrijven
van de Sint-Jozefschool aan het Lour-
van zijn hoorspel, dat hij een
zo authentiek mogelijke sfeer
wil geven. Zijn telefoonnum
mer is: 01640-50104.
Bronnen:
1. COPPENS, P. e.a. Sint-Jozefschool
jubileert Bergen op Zoom, 1981. 2.
DONS, Freek. Wie kent wie. In: Mar-
kiezaatsbode. - (april/mei/juni 1988,
februari 1991). 3. FRANSSEN, Rob.
De Bergse volgelingen van Baden Po
well Bergen op Zoom, 1985. 4.
LEEUW, Joop de. Bergs Genootschap
brengt 'Kees de Does' opnieuw onder
de aandacht. In: West-Brabant Koe
rier. - (20 juli 1983). 5. 6e Lustrum
van 'De Zingende Meisjes van 't Fort'
1932-1962. Bergen op Zoom, 1988.
6. MICHIELSEN, Piet H.B. Van Lam-
merientje, stadsomroepers en zingen
de meskes. In: Bergs Journaal op Zon
dag. - (29 mei 1988). 7. De terugkeer
van Kees de Does en zijn politiehond.
In: Brabants Nieuwsblad. - Jrg.121,
nr. 134 (16 juni 1983) p.2. 8. Archief
Zingende Meisjes, Gemeentearchief
B.o.Z.
