Morgan bewapend
8
9
Door Kees Booij en Willem van Ham
Bezoekers van de Grote of Sint-
Gertrudiskerk kennen ongetwijfeld
het grafmonument van Charles
Morgan. Dit bevindt zich tegen de
oostwand van het tweede transept,
aan de noordzijde (de kant van de
Zuivelstraat)Het gedenkteken
bestaat uit een tombe, waarop een
tempelvormige bovenbouw. De
opbouw is classisistisch en bestaat
uit een halfronde nis met een halve
koepel, geflankeerd door pilasters,
bekroond met een architraaf (bo
venbalk) en een fronton (driehoe
kig bovenstuk). Op de voor
uitspringende tombe ligt het beeld
van de begravene en in de nis
staan nog twee beelden van een
drietal, dat zijn dochter en twee
kleinkinderen moest voorstellen.
Op de geschilderde achtergrond
van het monument ter weerszijden
twee afgeknotte boomstammen,
waaraan krijgstrofeën zijn opge
hangen. De trofeeën bestaan uit
harnassen, helmen, trommels,
vaandels, lansen en schilden,
waarop een Medusa-hoofd. Het
gedenkteken is opgebouwd uit ver
schillende soorten natuursteen en
is in totaal 430 cm breed en 550
cm hoog.
Uit persberichten zal het de lezers
bekend zijn, dat onlangs enige ver
anderingen zijn aangebracht aan
dit monument, die betrekking heb
ben op de heraldische versierin
gen. Hieronder willen wij daarover
enige uitleg verschaffen.1
De begravene
Het grafmonument is opgericht ter
ere van Charles Morgan. Deze En
gelse militair was geboren ca. 1575
als zoon van Edward Morgan of
Pencarn (overleden 1 dec. 1585)
en Francis Leigh. Hij huwde met
Elisabeth van Marnix, dochter van
de beroemde Filips van Marnix,
heer van Sint-Aldegonde (1540-
1598) en Philippote de Bailleul
(overleden 1568). Elisabeth van
Marnix overleed 10 februari 1608
en werd begraven in de Oude Kerk
te Delft, waar zich haar fraaie, ge
polychromeerde graf bevindt. Dit
wordt toegeschreven aan de En
gelse beeldhouwer Nicholas Stone.
Uit dit huwelijk zijn vier kinderen
geboren: Thomas, Elisabeth, Lo-
dewijk en Anna. Alleen de laatste
was in 1608 nog in leven.
Charles Morgan was in 1596 kapi
tein in het regiment van John
Wingfield bij de aanval op Cadiz
(Spanje) en commandeerde Engel
se troepen in de slag bij Nieuw-
poort (1600) en ter verdediging
van Bergen op Zoom (1622) tij
dens het beleg door Spaanse troe
pen onder Spinola; in 1625 bij de
verdediging van Breda tijdens het
beleg door dezelfde bevelhebber.
Morgan was van 1626 tot 1629 in
Neder-Saksen in dienst van de ko
ning van Denemarken, daarna
weer van het Staatse leger. Prins
Frederik Hendrik wees hem op 26
oktober 1631 aan als gouverneur
van de vesting Bergen op Zoom,
waarna de benoeming volgde op 1
maart 1632. Hij bleef tot aan zijn
dood gouverneur van de vesting.
Charles overleed volgens de in
scriptie op 12 december 1642 en
werd op 5 januari d.a.v. in de Gro
te Kerk begraven. Volgens een tijd
genoot was hij 'Belsebub gelijck,
doordien gestadich uyt zijn monde
legioenen van duivelen kwamen'.
Dit wijst bepaald niet op een rustig
karakter.
Zijn dochter Anna Morgan, die het
monument liet oprichten, was te
Delft geboren in 1607 of 1608. Zij
huwde tweemaal: 1. Louis (Lewis)
zoon van Thomas Morgan of
Rhiwperra, overleden te
Hampstead 3 juli 1635; 2. 1646
Walter Strickland of Flamborough,
gezant van de Engelse republiek in
Den Haag 1642-1651, overleden
ca. 1660. Anna Morgan is overle
den te Chelsea Londen en begra
ven op 26 februari 1688 in het
koor van de Oude Kerk te Delft.2
In een uitbundige Latijnse tekst
prijst zij de verdiensten van haar
vader Voor haar allerbeste vader,
de door de hoogheid van zijn ge
slacht, door zijn krijgsverrichtingen
in eigen land en daarbuiten zeer
roemrijke heer, Carolus Morgan,
geadeld ridder, een van de edelen
van de Privy Chamber van de ko
ning van Groot-Brittanië, eerst
aanvoerder van het engelse regi
ment infanterie in de Verenigde
Nederlanden, dan in zeer moeilijke
tijden algemeen bevelhebber van
de troepen van de koning van
Groot Brittanië in Nedersaksen als
ook van die van de koning van De
nemarken in dezelfde provincie,
vervolgens, na de oorlog aldaar
met succes gevoerd en vrede
gesloten te hebben, in de Verenig
de Nederlanden bestuurder van de
stad Bergen op Zoom, die hij vroe
ger, toen zij door de opperbevel
hebber Spinola werd belegerd, met
kracht verdedigd had, overleden
op de leeftijd van 67 jaar, heeft zijn
enige dochter Anna Morgan, gebo
ren uit zijn hoogedele enige echt
genote Elisabeth, dochter van de
hoogedele Philips Marnix, heer
van St. Aldegonde, met haar kin
deren Thomas en Elisabeth, haar
nagelaten door haar man, Ludovi-
cus Morgan van dezelfde familie,
geadeld ridder, bedroefd en treu
rend (dit gedenkteken) geplaatst.
Hij stierf aan een ziekte in nog
krachtige ouderdom in het jaar
1642 op 12 december.3
Het grafmonument
Dit gedenkteken werd door Dr.
Neurdenburg met zekerheid toege
schreven aan Francesco Dieussart,
een uit Wallonië afkomstige beeld
houwer, die achtereenvolgens in
Italië en in Engeland woonde. Hij
trad in dienst van de koning van
Engeland, maar maakte ook beel
den in opdracht van stadhouder
Frederik Hendrik. Tijdens de
restauratiewerkzaamheden is ech
ter aan het licht gekomen dat er
tenminste twee beeldhouwers bij
het ontstaan van het grafmonu
ment betrokken waren. Er werden
n.l. twee verschillende steenmer-
ken op niet zichtbare zijden van on
derdelen aangetroffen terwijl ook
de ambachtelijke uitvoering ver
schillende handen verraadt. Ook
uit een brief, gedateerd 29 septem
ber 1644, van Thomas Willeboirts
Bosschaert aan Constantijn Huij-
gens kan men de werkzaamheid
van twee 'Beeltsnijders' constate
ren.5 Aangenomen mag worden,
dat Dieussart met een assistent
werkte maar misschien liet hij het
geheel in zijn atelier door derden
(medewerkers of leerlingen) uit
voeren.
In 1747 werd bij de beschieting van
Bergen op Zoom door de Fransen
ook dit deel van de kerk geraakt.
De predikant Gentman Leydekker
meldt, dat 'De tombe van Heer
Gouverneur Morgan uit spierwit
Albast meer als voor de helft
gebrooken' was.6 Hij stelt de reto
rische vraag, wie nu ooit meer zal
spreken 'van den Gouverneur
Morgan en zyne deugdelyke Huis
vrouw (de dogter van den ver
maarden Marnix van St. Aldegon
de, en zyne drie jonge Zoonen,
wier marmere Beeltenissen droevig
mishandelt zyn Dat valt wel
mee, want wij spreken er nu nog
over. De dominee vergiste zich in
de afgebeelde personen, want de
afgebeelde vrouw was niet Mor
gans echtgenote, maar zijn dochter
en twee kleinkinderen en het wa
ren niet diens 'drie jonge Zoo
nen'.7
Aan het monument moeten eind
19e of begin deze eeuw restaura
ties of herstellingen hebben plaats-
De Waterschans nr. 1 1 993
Reconstructie van het volledige wapen van Charles Morgan. De kleur van
de dekkleden is van de wapenkleuren afgeleid. Tekening door Peter
Koster. Bergen op Zoom, 1993.
De Waterschans nr. 1 1993
Grafmonument van Charles Morgan in de Sint-Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom. Foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg, december 1992.
