/Maximvs hic est ca-rbvncvlvV axv ptropvs .V
14
15
m.
©tt \s f cttcn grooten Carboticfcci oft ttubtjti
tëaïï
De Waterschans nr. 1 1993
Afb. 3. De ontmoeting van Joris van Spilbergen in 1602 met de koning van Kandi (Ceylon) (F. Balthasar).
de kust van Equatoriaal Afrika,
vers water en voedsel in te nemen.
Van daar ging de reis naar de
Kaap, waar men op 15 november
de ankers liet vallen in de St. Hele-
nabaai.14
Tijdens het verblijf aan de Kaap
werd de baai, die sedert 1503 naar
zijn ontdekker de Saldanahbaai
heette, door Van Spilbergen her
doopt in Tafelbaai.15 Twee eiland
jes in de buurt die hij de namen Isla
d'Elisabeth en Isla de Cornelia gaf,
hebben die naam niet kunnen be
houden. Ze heten nu Dasseneiland
en Robbeneiland.16 De 23e de
cember werden de ankers weer ge
licht. De dag daarvoor had Joris
van Spilbergen een bezoek ge
bracht aan de twee andere sche
pen om kapitein en bemanning toe
te spreken. En, omdat de reis zo
lang en moeilijk was, hen het vol
gende 'veersken' aangereikt:
Nuu't zoo is 'en wesen moet' wae-
rom ghequelt,
T'is ghewis 'den Heere goet' diet al
bestelt.17
Ceylon, Atjeh en Bantam
Nu eens onder Afrika's oostkust,
dan weer dichter bij Madagascar
zeilend, bereikte Van Spilbergen
op 21 februari 1602 het eiland Mo-
helli, een eiland dat deel uitmaakt
van de Comoren. Hier moest hij
het verlies incasseren van achten
twintig matrozen en twee sloepen
die door de, aanvankelijk gastvrije,
inlanders van Mohelli werden vast
gehouden. Vanaf de Comoren
werd in N.O. richting, via Malindi,
in een ruk de Indische Oceaan
overgestoken. Op de 31e mei
1602, na een tocht van iets meer
dan een jaar, kwam Van Spilber
gen met het admiraalsschip het
Schaap aan op de rede van Mate-
calo, nu Batticaloa geheten, in 'Ce-
Ion', het huidige Sri Lanka.
Vijftien maanden bracht Joris door
in Oost-Indië. In deze periode was
hij enkele weken de gast van de
Maharadja van Kandi op Ceylon,
in wie hij niet alleen een vriend,
maar ook een bondgenoot tegen
de Portugezen vond. Het door
Van Spilbergen overgebrachte
voorstel van Prins Maurits om een
verbond te sluiten tegen hun ge
meenschappelijke vijand, de Por
tugezen, werd door de Maharadja
met groot enthousiasme begroet.
De Staten of de Prins mochten, in
dien zij dit wilden, op het eiland,
op een plaats die hen het beste
leek, een fort stichten om van
daaruit de vijand te bestrijden. Bij
het afscheid ontving Joris titels en
geschenken, brieven voor de Prins
en de Staten Generaal en de vol
macht van de Maharadja om in zijn
naam, als zijn ambassadeur, over
deze zaak te onderhandelen.
Een ander groot succes was de ver
overing van een Portugese kraak in
de Straat van Malakka. Het enor
me koopvaardijschip, dat meer
dan 600 mannen, vrouwen en kin
deren aan boord had, viel na enke
le uren strijd, waarin het van alle
kanten was beschoten, in de han
den van zijn belagers: de Engelse
generaal Lancester, zijn vice-
admiraal Middleton en de dapper
meevechtende Joris van Spilber
gen. De kostbare lading, die onder
TVtt (imncB bntl Candy gntilrmt t'n SiiigalefTe fpjafiCFimala.Darma.Suri,Ada, 101!1 Couiombo oFlc&OOpt/ Don Ian Daufiria tuin Coulombo br'f ttfhteh
Sing 10 lutndicu gtjcmartUt/siaer tieten san ijjn qunlitept ent» Ijatiöel met 3ojig ban ^piibergOen/ toojtt m beft Dijtoiii benelt3
De Waterschans nr. 1 1 993
V1"»1
H.OC DIAR1V.M. EXCVDI CVRAVIT VNA CVM
TYFIS JE.NEIS FLOR- "BALTHAS F SCVITOR
DELPH-
onyLVS
Afb. 4. Enkele grote door Joris van Spilbergen meegebrachte robijnenhem geschonken door de koning van Kan
di (F. Balthasar).
SklTVH!
tuiden gcntcat! éptilbcrgljt n mröc bit
<t£eloii ijijebiatijt.
SONNET.
Want vremde reij [en fijn ter cofl'lijüf te beginnen,
En fihrickelijif Je fee,haer buyers veel en vremt:
Het onghemack met cleyn de wtnfle niet beftcmt-,
Wie doet n boucn t'landtgby menfehen t'watcr minnen?
Die buyten vaer t'ghewacf op ('moeders feboot bef men,
In all' aenflagben z.i/n bctcuterten belemt
Die haer affecten tt'r/f noch draghen onghetemt,
En conntngheenen mem met eer en goet gheoetnnen.
Om te beften den cIt'll der aerdetten met een
Wat Wonder is en weert te balenxvygbemeen
7\(ei rltnders onbefchroomt den filteren z.ee-hacn tergben.
Wjeraecken men'ghe not'gout floerelpenbeen,
Sijd' peerl' ons beloontons roemt ooefdefen'jieen:
H 'el hem dien g odt gbemlt be eft in dit Zee-Spd-berghcn.
Al die leven draghen nood'.
,.r.
tv*
meer bestond uit wapens, stoffen,
kunstvoorwerpen en kleding, was
zo groot dat men acht dagen nodig
had om de meest waardevolle buit
goederen te lossen. Het schip werd
daarna, gelijk bij de overgave be
dongen was, met al de passagiers
weer terug aan de Portugese kapi
tein gegeven. Van Spilbergen
kreeg voor zijn gewaardeerde me
dewerking 1/8 deel van de buit.
De veelkleurige 'indiaensche doec-
ken' en meer andere goederen uit
de buitgemaakte kraak werden
door Joris aangewend om peper te
kopen van de Sultan van Atjeh.
Omdat hij, zoals hij de Sultan ver
telde, in Oost-Indië was als ambas
sadeur van Prins Maurits 'ende dat
hij gheen Coopman en was, der-
halven gheen ghelt bij hem mede
ghebrocht en was.'19
Op 30 augustus 1603 verliet gene
raal van Spilbergen met het Larr.
en het Schaap (de opgevaren Ram
had hij in Atjeh verkocht) de haven
van Bantam. De schepen geladen
met 5500 zakken peper, een partij
edelstenen, amber, kaneel, zijde,
porselein, foeli, indigo en 200 zak
ken (muskaat)noten, die hij en zijn
bemanning na 'langhe travaille, ar
moede ende perijckel' hadden ver
gaard, Een eerder plan, om de la
ding, als vracht, met schepen van
de Verenigde Compagnie mee te
geven en met het Lam en het
Schaap te trachten via China en
Japan om de Noord naar Neder
land terug te keren, had Joris, op
aanraden van de in Bantam aan
wezige admiraal Van Warwijck, la
ten varen.20
Na een lange tocht via de Kaap.
St. Helena, de Azoren en de Scilly
eilanden bereikten het Lam en het
Schaap in de ochtend van de 24e
maart 1604 de haven van Vlissin-
gen. Daar moest Joris vernemen
dat zijn vriend en werkgever Bal
thasar de Moucheron, door schul
den en processen geplaagd, in het
najaar van 1603 de stad Veere hei
melijk had verlaten.
De volgende dag bracht hij verslag
uit in de vergadering van de Staten
van Zeeland. Deze besloten hem
voor zijn verdiensten te belonen
met een 'medaille van Zeelant, ten
prijse van hondert rijnsguldens.'21
Niet lang daarna moet Joris van
Spilbergen vertrokken zijn naar
Bergen op Zoom.
Een nieuwe woonplaats
Joris kwam in een stad die kort
daarvoor zwaar door de pest was
getroffen. In de jaren 1603 en
1604 zouden in Bergen op Zoom
4000 mensen aan die ziekte zijn
gestorven. In Breda nog meer.22
In deze periode overleed ook jon
ker Henric van Cremnits (van
Crimmits), tijdens zijn leven kapi
tein van een compagnie voet
knechten in dienst van de Verenig
de Nederlanden.23 Zijn weduwe,
Geertruijd van Dieden, trouwde op
27 december 1605 in Bergen op
Zoom met 'monsr. Jooris van Spil
bergen weduwnaer van Antwer
pen'.24 Joris, die uit zijn eerste hu
welijk drie kinderen had: Cornelia,
Judith en een zoon van wie de
voornaam onbekend is, kreeg nu
ook de zorg voor de twee kinderen
van Geertruijd: Ernst en Ysabella.
