^foutnacl/ Mn tgfoene gticpaffccrt is
16
17
ban ïbesDen D?te fcljepcn/sDenaemt tien Ram,SchaeP enöet'Lam, gitaren tot
Scelant üanöet ftaöt Camp-Dere/naer D'<©oÖ-3InDttn/ onder tbelept ban ioris van Speiiberghcn
De Waterschans nr. 1 1993
Afb. 5. De verovering van de Portugese kraak in de straat van Maiakka, 1602. (F. Balthasar)
Als commies-generaal en raad van
de admiraal, en tevens als kapitein
over het Zeeuwse krijgsvolk, nam
hij een jaar later deel aan de tocht
naar Gibraltar. Een vloot van meer
dan twintig schepen, onder bevel
van admiraal Jacob van Heems-
kerck, moest daar het uitvaren
trachten te verhinderen van een
pas uitgeruste vijandelijke armada.
'Daer is seer hart ende grouwelijc
gevochten', schreef Joris op 9 mei
1607 in een brief aan de regering
waarin hij verslag deed over het
verloop van de tocht en de behaal
de overwinning op de Spanjaar
den.25 Op 18 juli 1607, lang voor
de terugkeer van de andere sche
pen, verscheen Joris in de verga
dering van de Staten Generaal
waar hij rapport uitbracht over zijn
verrichtingen 'tegen eenige vrijbue-
teren die hij opte custen van Bar-
barien verovert ende tot Amster
dam ingebracht heeft'.26
Weer terug in Bergen op Zoom,
kocht Van Spilbergen op 9 mei
1608 het huis het 'Wolffken' in de
Potterstraat, toen de Lange Pot
terstraat geheten.27 Hier werd Ka-
tharina geboren, het dochtertje van
Joris en Geertruid, dat op 5 de
cember van hetzelfde jaar werd ge
doopt. Een van de getuigen was
Katharina van Spilbergen.28
Het stadsbestuur van Bergen op
Zoom nam enige dagen later, op
12 december 1608, het besluit om
aan Joris van Spilbergen en zijn fa
milie vrijdom van belasting op bier
en wijnen te verlenen. Joris, in de
stad 'nijeuwelijck ingevourt heb
bende de neringhe van diamant
snijden', kreeg eveneens te horen
dat de diamantsnijders in zijn
dienst (die hij van buiten de stad
had aangetrokken) de eerste drie
jaren zouden worden vrijgesteld
van de burgerwacht.29 Zeevaarder
Van 'Spilbergen was dus duidelijk
weer terug in zaken. In zijn activi
teiten bijgestaan door zijn broer
Bartholomeus en zijn in Antwer
pen wonende broer Jacques van
Spilbergen.30
Een jaar later, op 8 december
1609, schreef Franchois van Aers-
sen, resident van de Verenigde
Nederlanden aan het hof van de
Franse koning, een brief aan 01-
denbarneveld waarin hij zich waar
schuwend uitliet over de mogelijke
oprichting van een 'societe pour les
Indes orientales', een tegenhanger
en concurrent van de V.O.C.
Voorts meldde hij dat aan het
Franse hof de gezichten waren ge
zien van Balthasar de Moucheron,
Joris van Spilbergen, Hans de
Decker en Isaac le Maire, allen zeer
bekend met de handel op Oost-
Indië. Van Spilbergen bevond zich
inderdaad in Parijs, maar het lukte
de Franse onderhandelaar Jeannin
niet om Joris te overtuigen. In een
volgende brief, gedateerd op 25
augustus, schreef Franchois van
Aerssen aan de Staten Generaal
dat Joris van Spilbergen hem had
beloofd, zich voor deze zaak, die
algemeen als verraad werd gezien,
'nyet te willen laeten gebruyc-
ken'.31
Reder van Spilbergen
De vraag rijst of Joris zich, naast
zijn bemoeienis met de diamantnij-
Folio Ti. tptefe aftieelbmg bant titittttiüati be Cr&Be Ban S;. Thome, moet rjfer ggefteit ?ijnNombre i. ©iti# bert «ffietietae'f tuin bete «Snofietfi-Fie
£theptn/£antcfter.Nombrez. <©en <©eneraclSpeilbcrgc.Nombre3. «èagitepii Jötbbelton,Nombre4. ©e3acf)tfletLam,Nombrejmesracfit bats
Ce Cngf)elfcf)en,Nombre c. ^eCBflloupeüanbcii^eneraeLsgetl&crcIb
De Waterschans nr. 1 1993
€>eiicracl/1tmio JÊoi.ben fBep/totint'Cplant Celon.tjertiatcnDcteelftftooneorfcfifebctufTcn/Die
bp {jaer op öefe rtpfc gjeftftiebtjtin inbei' tijbt ban ttnee 3aet elff
maenben/negfjentfjien bagtjen.
Dcfe Hiftoric is vcrciert met feventhien v velghefneden platen van root coper,daer in ghefigureert zijn Eylandcn,Stcdoi,
Kuiten, Havens,ghevechten op verfcheyden plaecfen, met meet ander atbeeldinghen, als mede een heerlijcke
beichrijvinghe van ander landen feer profi jtelijck voor de Zeevarende man.
»Defe journalen met alle be platen fjseft boen ftijjbenenbebutefientjijrten Boften FlorisBalthafars ^laet—fntjbcr/
luoonen&e m&e €f)oo;-fttaet tot ©elff/ Jtnuo 160s.
Afb. 6. Titelpagina van het journaal van zijn eerste reis. 1604. (F. Balthasar)
verheid, ook heeft beziggehouden
met het uitrusten van schepen.
Een aanwijzing in die richting vin
den we in de opgetekende verkla
ring van Sivert Imants, schipper op
het schip de St. Pieter, zijn stuur
man Pieter Pietersen en de kok
Lambert Harmanssen. Op 28
maart 1611 waren zij met hun
schip, geladen met sinaasappelen,
een aantal kisten 'suijekeren coop-
manswaren', confituren en een
hoeveelheid geld, vanuit Port a
Port (Oporto vertrokken naar
Bergen op Zoom. Op de hoogte
van het Portugese kustplaatsje Via-
na do Castelo vielen zij in handen
van de Engelse zeerover Bast, die
hen beroofde van 9 kisten 'suikers',
alle sukade en al het geld. Kort na
hun aankomst op 'het Vlack' wer
den zij geconfronteerd met een
harde oostenwind die een snelle
voortzetting van de reis onmogelijk
maakte. Daarom werd, in overleg
met de kooplieden daar, besloten
om de aangenomen vracht, me
rendeels bederfelijke waren, niet in
Bergen op Zoom, maar in Middel
burg te lossen.
Na de aankomst in Bergen op
Zoom werd de rest van het schip
gelost en een deel van de vracht,
meest sinaasappelen, verkocht aan
kruidenier Gibberus in de Kre-
merstraat. Wat bruine suiker en
nog een restant sinaasappelen nam
schipper Imants mee naar Holland.
Twee dagen later, op 12 mei
1611, legden de drie beman
ningsleden, die in de stad inmid
dels een kamer hadden gehuurd,
een verklaring af over het verloop
van hun reis en over hun voorne
men om zich in Bergen op Zoom te
vestigen en van daaruit 'henne
neerringe te doen'. Tevens ver
klaarden zij 'geen andere reeders te
hebben inde voors. schepe als Jo
ris Spelberch'.32
Op 13 januari 1612 werd Jeroni-
mus gedoopt, het tweede kind van
Joris en Geertruijd. Een van de ge
tuigen was Bartholomeeus van
Spilbergen (van Speilberch) ,33
Cornelie van Spilbergen, een
dochter uit Joris zijn eerste huwe
lijk, trouwde met vaandrig Thomas
Frijer, die op 16 juli 1614 attestatie
kreeg om te trouwen.34 Op 27
augustus 1614 werd hun zoontje
Henrick geboren, maar toen was
grootvader Joris inmiddels voor de
tweede keer op weg naar Oost-
Indië.35
De wereld rond
Zijn tweede grote tocht naar Oost-
Indië maakte Joris van Spilbergen
als admiraal over een vloot die be
stond uit de schepen de Zon, de
Maan, de jachten de Jager en de
Meeuw, en de schepen de Mor
genster en Aeolus, bemand met
naar schatting 750 soldaten en ma
trozen. Een tocht die ditmaal niet
werd gemaakt via de oude be
proefde weg om de Kaap, maar
langs de beruchte en moeilijke
Straat van Magalhaes. Opdracht
was om bij Acapulco (aan de Mexi
caanse westkust) de rijkgeladen
Spaanse bodems uit Manilla op te
wachten en trachten deze te ver-
