Bergse straatnamen:
het Boerhaaveplein
il 4 xMjL
m
..h; a
iL&s
rii
VwA,.-'
v!%
De Waterschans nr. 3 1993
Afb.3. In de apotheek van een 74e eeuwse arts zien we een assistent kruiden knippen en een andere stampt ze
fijn; de arts geeft zijn assistenten aanwijzingen hoe ze hun werk moeten doen.
Afb. 7. Hermanus Boerhaave; in
Leiden was hij de centrale figuur;
studenten uit de gehele wereld
volgden zijn colleges.
Ziekenhuis Lievensberg ligt aan het
Boerhaaveplein. Dit ziekenhuis
bestaat 25 jaar en ook de Ge
schiedkundige Kring viert dit jaar
door: B. Daeter
eenzelfde jubileum. Wellicht is het
daarom aardig in het kader van de
serie Bergse straatnamen deze keer
eens aandacht te besteden aan ge
noemd plein.
briljant en veelzijdig student
Boerhaave, de zoon van een plat
telandsdominee, was een belang
rijk geneeskundige, maar opval
lend is wel dat hij pas later met zijn
studie geneeskunde begon, na
eerst andere studies afgerond te
hebben.
Hermanus Boerhaave werd op 31
december 1668 te Voorhout gebo
ren. Hij wilde eigenlijk theoloog
worden en begon daarom op
16-jarige leeftijd met de studie in
de theologie en wijsbegeerte aan
de universiteit van Leiden en in
diezelfde tijd legde hij zich ook op
de wiskunde toe. Na deze studie
doceerde hij dit vak zelfs een jaar.
Op 22 jarige leeftijd promoveerde
hij reeds in de filosofie. Hij was
hierin blijkbaar briljant want hij ont
ving toen al voor een akademische
oratie een gouden medaille.
Spoedig werd hij ook doktor in de
wijsbegeerte: hij kreeg toen de taak
van toezicht houden op de univer
siteitsbibliotheek.
Pas na deze studies ging hij zich op
de geneeskunde toeleggen. Na
drie jaar studie in de medicijnen
promoveerde hij in 1693 te Har
derwijk, toendertijd een belangrijke
onderwijsstad met een befaamde
akademie.
arts en hoogleraar
Na deze studie vestigde hij zich als
arts te Leiden. Na enige tijd werd
hij lector in de geneeskunde in Lei
den en acht jaar later werd hij zelfs
benoemd tot hoogleraar in de ge
neeskunde. Overigens niet alleen
in de geneeskunde, maar ook nog
in de botanie. Hij was de plantkun
dige die als eerste een studie wijd
de aan meeldraden en stampers.
Als plantkundige beheerde hij toen
ook de kruidentuin van de univer
siteit.
En alsof dit allemaal nog niet ge
noeg was: een paar jaar later zien
we hem ook nog optreden als pro-
De Waterschans nr. 3 1 993
Afb.2. In de tijd van Boerhaave overlegden geleerde artsen met elkaar in de kruidentuin; op de achtergrond wor
den kruiden verzameld voor de bereiding van drankjes en zalfjes.
fessor in de scheikunde. Op een
bepaald moment had hij dus drie
professoraten: plantkunde, ge
neeskunde en scheikunde.
arts met een drukke praktijk
Daarnaast bleef Boerhaave ook
steeds als arts met een praktijk
werkzaam: hij had zelfs een erg
drukke praktijk. Als arts was hij na
melijk zeer populair. Ook vele
vorstelijke personen vroegen hem
medische adviezen, zoals ook tsaar
Peter 1. Tsaar Peter was namelijk
de eerste Russische tsaar die een
reis naar het buitenland maakte; hij
zorgde ervoor dat niet iedereen
hem onmiddellijk herkende; hij
reisde daarom verkleed als kapi
tein. In Amsterdam had hij een
ontmoeting met Boerhaave. Overi
gens moest hij daar wel twee uur
wachten voordat hij Boerhaave te
spreken kreeg; dit wijst erop dat
Boerhaave wel een erg belangrijk
man geworden was! Ook de latere
keizer Frans I kwam hem consulte
ren. Er was werkelijk geen zieke in
de hogere standen meer die Boer
haave niet had geraadpleegd. Hij
werd er overigens ook nog schat
rijk van; zijn enige dochter werd la
ter op ettelijke tonnen geschat!
een zeer aktief man
Boerhaave was een man met een
enorme werkkracht en van zeer
veel aktiviteiten: drie professoraten
dus, daarbij een drukke praktijk als
arts; bovendien reorganiseerde hij
de universiteitsbibliotheek en
besteedde hij veel tijd aan de uni-
versiteits-kruidentuin. Daarbij
schreef hij nog omvangrijke boe
ken en voerde hij een zeer uitge
breide correspondentie waarin hij
medische adviezen gaf. Bovendien
moeten nog genoemd worden zijn
talrijke redevoeringen voor de uni
versiteit.
Boerhaave was ook zeer bekwaam
in het Latijn en hield ook erg van
muziek en literatuur.
Maar hoe bekwaam en geleerd
ook, Boerhaave was een heel pret
tig mens, goedaardig en hulpvaar
dig jegens behoeftigen. had een
groot schrijverstalent en een bril
jant optreden; het maakte hem tot
een persoonlijkheid van formaat;
hij dwong liefde, eerbied en be
wondering af. Hij was de beste ver
persoonlijking van de tegenwoor
dig nauwelijks nog denkbare ge
leerde die tevens man van de we
reld was.
een bijzondere arts en
hoogleraar
Boerhaave heeft op medisch ge
bied niet bepaald grote ontdekkin
gen gedaan, maar hij is toch van
grote betekenis voor de genees
kunde geweest. In zijn tijd probeer
de de geneeskunde immers alles te
verklaren vanuit één opvatting, bij
voorbeeld ziekte is alleen maar een
storing in het chemische proces bij
mensen. Boerhaave had een rui
mere visie: hij wilde eerst eens
goed bekijken wat iemand man-
