De Waterschans nr. 3 1 993
inval in mei 1940 en de daarop
volgende bezetting worden uitge
breid getoond door middel van
kranten, brieven, dokumenten, fo
to's en kaarten. Best. Spoorstraat 1
(tel. 04998-97473). Dagelijks
open, behalve op maandag en
dinsdag; aparte regeling voor groe
pen mogelijk.
Verboden onderwerpen
In het tijdschrift over volkscultuur
in Nederland: Alledaagse Dingen,
staat in nummer 3 (1993) een al
leraardigst artikel van F. Flippo en
M. Jansen over taboes. Ter infor
matie hier enige onderwerpen uit.
Taboes zijn dingen die je niet hoort
te doen of waar je niet over hoort
te praten. Taboes zijn er in soorten
en maten. In ons leven wemelt het
van de taboes, zoals op het gebied
van eetgewoonten, taalgebruik of
seksualiteit. De Engelse ontdek
kingsreiziger James Cook hoorde
voor het eerst het woord taboe ge
bruiken; dat was bij de Polynesiërs:
personen, plaatsen en handelingen
die genegeerd moesten worden,
werden bij hen aangeduid met ta
boo. Cook ontdekte dat daar din
gen heel gewoon waren die bij ons
volstrekt als ongepast worden aan
gemerkt. Hij kreeg bijvoorbeeld
een vrouw naar keuze toegewe
zen; toen hij dat afwees waren de
eilandbewoners zeer verbaasd.
Maar zij werden kwaad toen Cook
een aantal vrouwen voor een
maaltijd met hem uitnodigde. De
vrouwen moesten het afslaan; het
was taboe. Via zijn scheepsjour
naal kwam het woord taboo naar
onze gebieden en veranderde in ta
boe. Hier werd het het woord voor
zaken die men gewoon niet doet.
Op woorden kan een taboe rusten;
er kan een gevaar in zitten als men
een bepaald woord uitspreekt: in
Afrika heet de krokodil 'boomstam'
en een leeuw 'vos'. Door de echte
woorden te gebruiken zou je iets
kunnen oproepen. Wij noemden
in de Middeleeuwen de pest 'de
gave Gods'. Tuberculose noemen
we liever t.b.c. of t.b. En iemand
heeft geen kanker, maar k. Per mi
lieu kan op woorden een taboe
rusten: geen pilsje maar biertje,
geen kostuum maar pak en taartjes
en chocolaatjes zijn lekkerder dan
gebakjes en bonbons; autorijden is
chaufferen. W.C. is een neutraal
woord, maar plee is vies; toilet is
het mooist! Maar woorden zijn na
tuurlijk ook aan verandering on
derhevig; zeiken was ooit een net
woord! Er bestaan ook vele taboes
op het terrein van wat we eten:
waarom geen rattevlees, of honde
vlees; in Afrika eet men zonder
problemen rupsen. Men at zelfs
ratten, zo nijpend was de voedsel
situatie, meldden journalisten tij
dens de Biafra-oorlog in Nigeria,
maar ze wisten niet dat rattevlees
er een heel normaal onderdeel van
de maaltijd was. Ook de manier
waarop wij voedsel naar binnen
brengen, kent vele taboes. We
eten met bestek; de Middeleeuwer
snoot zijn neus in het tafellaken, of
in de binnenkant van zijn elleboog;
hij dronk uit een gemeenschappe-
k&ntw-.hvan
nut Iamiti man
l)f Suckn/ns jra ft
De 'ïremmel ft/ aatt
De pest: een gave Gods! Een ommegang van de leprozenbedelaars in 1608. Gravure van C. Jansz. Visscher.
De Waterschans nr. 3 1993
lijke beker, liet zijn boeren en win
den rustig vliegen en..at met zijn
handen. Tot half 18e eeuw was het
gebruik van een vork helemaal nog
niet zo vanzelfsprekend. Men sliep
vaak met zessen in een groot bed;
behoeften deed men in het open
baar. Bastaarden die via de ge
meenschappelijke badplaatsen
ontstaan waren, werden ruimhartig
geaccepteerd; over een onecht
kind deed men helemaal niet ge
heimzinnig. Maar op de dood rust
te bij de Middeleeuwer wel vele ta
boes: een beul was onrein en je
kon hem beter maar niet aanraken;
soldaten, die toch ook veel de
dood te maken hadden, vielen niet
in die taboe-sfeer maar werden
juist verheerlijkt; ze dienden im
mers een goede zaak.
Wie de macht heeft in de maat
schappij, de kerk of de adel bij
voorbeeld, heeft ook de macht om
te bepalen wat taboe is. De jaren
zestig staan bekend als taboe
doorbrekende jaren op velerlei ge
bied. De jongeren die toen taboes
doorbraken moesten daarvoor slag
leveren met opvoeders en autori
teiten. Toch bleek na een aantal ja
ren strijd dat de taboeloze maat
schappij onbereikbaar was: taboes
veranderen wel, maar verdwijnen
doen ze blijkbaar nooit.
wielrennen
Tot 1 oktober a.s. is er in de Ge
meentelijke Archiefdienst een huis
expositie gewijd aan: Wielrennen
te Bergen op Zoom tot 1940.
Bevrijding Bergen op Zoom
Het comité bevrijding Bergen op
Zoom wil de herdenking op 27 ok
tober 1994 groots aanpakken om
dat deze herdenking voor de vijf
tigste keer plaats vindt.
De doelstelling van dit comité is de
Bevrijdingsgedachten levend te
houden evenals de contacten met
de bevrijders en hun nabestaan
den.
Het comité is een civiele organisa
tie die nauw samenwerkt met de
Gemeente.
De stad Bergen op Zoom is op 27
oktober 1944 door de Canadezen
bevrijd. Daarom heeft het comité
een grote groep Canadese oud
strijders van het Lincoln and Wel
land Regiment en het South Alber
ta Regiment, met hun nabestaan
den, uitgenodigd voor deze her
denking.
De eerste officiële bijeenkomst
vindt plaats op de Canadese be
graafplaats, waar tal van hoge
gasten en oud-strijders bij verte
genwoordigd zullen zijn. Daarna
krijgen de bevrijders een officiële
ontvangst van het gemeente
bestuur in het Markiezenhof. Later
op de middag volgt een groot défi
lé, ondermeer begeleid door de
Koninklijke Mariniers Kapel. Het is
de bedoeling dat een Royalty het
défilé afneemt, waarvoor door de
gemeente o.a. Prins Bernhard
reeds is uitgenodigd. Ook is de
Keep them Rolling benaderd, die
met oude legervoertuigen de in
tocht van 1944 in herinnering zul
len roepen.
recepten uit de zeventiende
eeuw
In 1662 verscheen het boek 'De
verstandige Koek of sorghvuldige
Huys-houdster'. Een kookboek
met origineel Nederlandse recep
ten uit de zeventiende eeuw. Dit
kookboek is thans integraal her
drukt (Amsterdam 1993). Het
boek behandelt de dagelijkse keu
ken van de gegoede burgerij. De
recepten gaan uit van de 'onge
kochte spijzen', dus spullen uit de
eigen moestuin, boomgaard en vis
vijver. Ieder buitenhuis had vroe
ger wel zo iets. Een paar recepten:
het binden van de saus deed men
met fijngewreven en hardgekookte
eierdooiers of met geroosterd
brood. Stoven was de grote kook-
mode in de Gouden Eeeuw, maar
niet in een oven, maar in de 'taar-
tenpan'; een metalen pan op poot
jes, afgedekt door een deksel met
opstaande randen. De pan werd in
het vuur gezet en op het deksel
kwamen gloeiende turven te lig
gen. Het gerecht kwam zo tussen
twee vuren. De zeventiende eeuw-
se maaltijd begon altijd met een sa
lade van groene sla of koude ge
kookte groenten. De salade werd
aangemaakt met zout, olijfolie,
azijn, en 'toekruiden': welriekende
bloemen en kruiden. Het hoofd
bestanddeel van de maaltijd was
vis, vlees of gevogelte, verwerkt in
pasteien of taarten, gestoofd op
het fornuis of gebraden aan het
spit. Het hoogtepunt van een
maatijd vormde het gebak. Daar
om staan er in dit boek vele recep
ten voor pannekoeken, wafels,
oliekoeken, vlaaien, 'poddingh',
pap en kandeel.
Interessant zijn ook de vele recep
ten voor confituren en de recepten
voor de slachttijd. Bij het slachten
werd niets weggegooid: orgaan
vlees en slachtafval werden direkt
opgegeten of ingemaakt; het ma
gerste vlees verdween in de
schoorsteen om te roken; de rest
van het vlees werd in de pekel ge
legd.
Confituren vormden het laatste on
derdeel van een echt feestelijke
maaltijd. De recepten daarvoor
ontstonden pas na 1550 toen mas
saal goedkope Amerikaanse suiker
in Europa werd ingevoerd. Daar
vóór was suiker veel te duur en ge
bruikten alleen apothekers het om
plantedelen te conserveren. Ver
schillende confituurrecepten noe
men nog de medical werking van
gerechten met veel suiker.
Vanavond gaan we eens zeven
tiende eeuws eten?!
film als historische bron
Amateursfilms zijn een interessante
bron voor het gewone, alledaagse
leven van een plaats of een regio
uit het verleden. Wie daar meer
over wil weten: Aasman S. Van de
camera en de ploeg. Een studie
naar (amateur)film als regionaal
historische bron. Groningen.
1993.
In de 1 7e eeuw kwam de koffie sterk in trek. In de steden kon men van
die drank genieten in koffiehuizen.