Miscellanea Archivistica V 1 Mfticr&OfrmS, V :A X: AD Vroeg 77e - eeuw se bloemschilders in Bergen op Zoom door: Rochus J. van den Bergh si tr De Waterschans nr. 2 1 993 overgeven, volgde toch promotie tot sergeant-generaal-majoor der infanterie. Bergen op Zoom een Van Coe- hoornstad In onze stad werd in de periode 1702-1745 aan de Van Coehoorn- vestingwerken gewerkt; Menno zelf zag dit werk niet voltooid om dat hij in 1704 aan een beroerte overleed. In onze stad was er sprake van ver nieuwing van Kijk in de Pot, veran deringen aan de Wouwse-, Steen- bergse- en Waterpoort en er kwa men vijf grote buskruitmagazijnen die tesamen 250.000 kilo buskruit konden bevatten! Er werden basti ons en ravelijnen aangelegd, zoals ook het ravelijn Op-den-Zoom. Het groot en klein arsenaal verre zen en enkele ruiterstallen. Bergen op Zoom werd zelfs het beste voor beeld van een Van Coehoorn- vesting! Zijn werk was een wonder van techniek; nergens bevond zich een stukje metselwerk dat rechtstreeks door de vijand onder vuur genomen kon worden. De stad zou onneembaar zijn. Franse sortie Naar zijn oom Fullenius werd een der sortiën genoemd, waarmee men op het ravelijn Dedem kon komen. Hierdoor zijn de Fransen in 1747 de stad binnengedrongen. Sinds die tijd spreekt men niet meer van de 'sortie van Fullenius', maar van de Franse sortie; iets wat in verband met de gebeurtenis eigenlijk een onlogische benaming is, door het volk indertijd gegeven. Coehoornparkstraat Uit de winsten van de kantines van het leger werd er een park, naar Van Coehoorn genoemd, aange legd, dat voor burgers en militairen toegankelijk was. Het park had een fraaie buitentuin met bloemperken, prieeltjes en kinderspeelplaatsen. Op zomerse avonden luisterde men naar het stafmuziekcorps van het derde regiment infanterie. Heel terecht worden er in Bergen op Zoom twee straten naar de gro te vestingdeskundige Van Coe hoorn genoemd. Bron: Slootmans K, Bergse straten schrijven histo rie. In: sociale gids voor katholiek Bergen op Zoom 1963. De val van Antwerpen, verreweg de rijkste en machtigste stad op het vasteland van Europa en als hoofdkwartier van de opstandige beweging een symbool van de Ne derlandse vrijheid, betekende een geweldige slag voor de Nederland se zaak. Twee jaar lang had Parma al zijn krachten moeten aanwen den om de stad in handen te krij gen. Haar val, op 17 augustus 1585, betekende voor lange tijd een scheiding tussen noord en zuid. De calvinistische inwoners van Antwerpen kregen van de Spaanse overwinnaar vier jaar de tijd om hun zaken af te wikkelen en de stad te verlaten. Tot de vele am bachtslieden, kooplieden, handels huizen en bankiers die de stad de rug toekeerden, behoorde ook het gezin van de schilder Ambrosius Bosschaert. 7 ■U y>-i—uj-, y.'Vt /^5-H AjQr- Jj-n' ?-*-*•* Fragment van de notariële akte met de signaturen van Ambrosius Bos schaert (rechts) en zijn leerling en zwager Balthasar van der Ast (links). Ambrosius Bosschaert de Oude Bloemschilder Ambrosius Bos schaert de Oude was een zoon van de genoemde schilder Ambrosius Boschaert. Tussen 1589 en 1593 kwam hij met zijn ouders als refugé naar Middelburg, waar het gezin zijn intrek nam in een pand in de Noordstraat. Van vader Ambrosius is weinig of niets bekend. Zijn zoon, Ambrosius Bosschaert de Oude, liet zich in 1593 in Middel burg inschrijven in het St. Lucasgil- de, waarvan hij in 1597 en met on derbrekingen tot 1613 deken was. Ambrosius was gehuwd met Maria De Waterschans nr. 2 1993 Bloemen in een vensternis, geschilderd door Ambrosius Bosschaert om streeks 16)9. 's-Gravenhage, Mauritshuis. van Asch (van der Ast)Hij had twee dochters en drie zonen, Am brosius de Jongere, Johannes en Abraham, die alle drie bloemschil ders waren. In 1614 en 1615 woonde Ambro sius Bosschaert de Oude in Bergen op Zoom. Op 8 april 1614 reageer de het Bergse stadsbestuur positief op het verzoek van de schilder 'omme te hebben ende genieten vrijdom vande borgelijcke wacht, ende oock exemptie vande stadts accijse van wijnen ende biere voor hem ende zijne familie ..'.1 Interessant is de inhoud van een notariële akte - in feite een verkla ring van echtheid - ondertekend door Ambrosius Bosschaert en zijn zwager Balthasaer van der Ast, ge dateerd op 4 november 1615: Op verzoek van de Middelburgse koopman Jan Kribbe verklaarde Ambrosius Bosschaert 'woonach- tich binnen deser stadt Bergen' dat de 'blompot', die Jan Kribbe aan de Amsterdamse koopman Hans de la Toor had verkocht, door hem zelf was geschilderd. Een tweede 'blompot', die Kribbe eveneens aan Hans de la Toor had verkocht, was volgens Ambrosius wel gemaakt door zijn zwager Hans van der Ast, maar nadien door hem, Ambrosius, 'geretocqueert' en overgeschilderd. Naast Ambrosius Bosschaert, on dertekenden als getuigen Willem Nicolai, licentiemeester, en Baltha saer van der Ast, 'beijde poorters et testes'. Opvallend is de verwijzing naar Hans van der Ast, een vrij on bekende broer van Balthasar van der Ast, die blijkbaar ook bloemstukken schilderde.2 Van 1616 tot 1618 schijnt Ambro sius in Utrecht gewoond te hebben en daarna in Breda. Hij overleed in 1621 in Den Haag, in het huis van jonkheer Schuermans waar hij tij delijk verbleef om enige bloem stukken af te leveren aan de botte lier van de Prins. De bescheiden afmetingen van zijn nauwkeurig geobserveerde en mi nutieus uitgevoerde werken - vaak op koper uitgevoerd - deden Am brosius nog dicht bij de laat middeleeuwse miniatuurkunst staan. De ca. 22 schilderijen die van hem overgebleven zijn, getui gen van een grote technische vaar digheid. Een bijzonder effect wist hij soms te bereiken door de ge bruikelijke donkere achtergrond te vervangen door een gezicht uit een nis in een blauw-wazig landschap. Het hier afgebeelde schilderij is te zien in het Mauritshuis in Den Haag. Balthasar van der Ast Zoals we reeds zagen aan de slotzin van de notariële akte van 4 no vember 1615, moet ook 'poorter' Balthasar van der Ast vermoedelijk enige tijd in Bergen op Zoom heb ben gewoond. Het is mogelijk dat hij als zwager van Ambrosius deel uitmaakte van de familie Bos- schaerts die in 1614 de reeds eer der genoemde voorrechten van het stadsbestuur ontving. Balthasar van der Ast, die omstreeks 1593 werd geboren in Middelburg en in 1657 in Delft stierf, wordt alge meen gezien als een leerling van zijn zwager Ambrosius Bosschaert. Hij schilderde niet alleen bloemen, maar ook vruchtenstukken, voor zien van vlinders, hagedissen en bontgekleurde schelpen. Werk van hem is o.a. te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam en in het Boijmans - van Beuningen Mu seum in Rotterdam. Christoffel van den Berghe Hij schilderde bloemstukken in de trant van Ambrosius Bosschaert de Oude en landschappen. Christoffel woonde in Middelburg, waar hij omstreeks 1590 werd geboren en

Periodieken

De Waterschans | 1993 | | pagina 7