Bergs Diep
d?
Gevelreliëf van Boxhorn
De Waterschans nr. 2 1993
waar hij in 1642, of later, vermoe
delijk ook is gestorven. In 1621
was hij deken van het St. Lucasgil-
de in Middelburg.
De reden voor zijn vermelding hier
is niet zijn mogelijk verblijf in Ber
gen op Zoom. maar wel de aanwe
zigheid van een teleurgestelde ver
loofde.
Op 29 juni 1628 verscheen bij no
taris Van Wesel de jongedochter
Maijken Jans van Giffen, die ver
klaarde dat zij twee jaar geleden
'mondelinge haer heeft verlooft om
in echte te treden met Christoffel
vanden Berch, schilder woonende
tot Middelborch, op conditie dat
denselven Christoffel vanden
Berch haer comparante te Meij
1627 soude trouwen.' Omdat
Christoffel niets meer van zich had
laten horen en ook niet had gerea
geerd op de brieven die Maijken
naar hem had verstuurd, verzocht
zij de notaris om Christoffel vanden
Berch te verwittigen dat zij om die
en nog meer andere redenen 'nu
nochte nemmermeer' met hem wil
de trouwen. Als getuige tekende
Samuel Baselius, dominee in de
Grote Kerk te Bergen op Zoom.3
Aantekeningen
1 Gemeente-archief Bergen op
Zoom (afgekort G.A.B.), Stadsar
chief inv.nr. 38. 2. G.A.B., Nota
rieel Archief (afgekort N.A.)
inv.nr. 6. 3 G.A.B., N.A. inv.nr.
23.
Literatuur
G. Verweij, Geschiedenis van Ne
derland. (A'dam/Brussel, 1976).
Dr. R. van Luttervelt, Kunst van
Nederland. (Naarden, 1947).
Herwig Guratzsch, Drie eeuwen
schilderkunst in de Lage Landen,
(Amerongen, 1980).
E. Benezit, Dictionaire critique..,
(Grund, 1976).
Thieme/Becker, Allgemeinis Lexi-
kon... (Leipzig, 1992).
P.T.A. Swillens, Prisma Schilders
lexicon. (Antwerpen, 1958).
J. Immerzeel Jr., De levens en
werken van Holl. en Vlaamsche
kunstschilders.., (Amsterdam,
1843).
initiatief
Het initiatief tot het aanbrengen
van het Boxhornreliëf in de gevel
van pand Boxhornstraat 10 ging
destijds uit van de heer
J.J.Th.Bakker. Te Breda geboren
op 17 januari 1881, kwam hij op
jeugdige leeftijd naar Bergen op
Zoom. Allereerst was hij er werk
zaam als typograaf. Later ontwik
kelde hij zich tot journalist en pro-
duktief redakteur van het Dagblad
De Zoom, waarvan hij hoofdre-
dakteur werd.
Hij huwde 10 mei 1906 met Maria
De Nijs, een Bergse, geboren 18
november 1877. Het echtpaar
Bakker-De Nijs nam hun intrek in
de woning gelegen aan de
Nieuwstraat nr. 17. Vlak ernaast,
op nr. 5, was de afdeling Bouw
kunde van de Gemeentelijke
Avondtekenschool ondergebracht,
waarvan Adriaan Disco sinds 1905
direkteur was. De heren Bakker en
Disco zullen elkaar daar ongetwij
feld menigmaal ontmoet hebben.
Het was een goedmoedige tijd, ge
zien het kostelijk briefje dat Adri
aan Disco op 27 februari 1905
De goudsmit W. Verbrugge door
Frans Hagenaars.
door: Fons Gieles
De Waterschans nr. 2 1993
schreef tot de conciërge: 'Hedena
vond wordt de les in de Nieuw
straat door de heer Horsten niet
Waargenomen, waardoor u de ka
chel niet behoeft aan te maken'.
De heer Bakker was o.a. voorzitter
van de turnvereniging UDI te Ber
gen op Zoom en onderhield nauwe
contacten met de Zeeuwse- en
Brabantse sportbroeders. Hij
schreef o.a. het gedenkboek, dat
bij gelegenheid van het 75-jarig ju
bileum van het Koninklijk Neder
lands Gymnastiekverbond werd
uitgegeven en gedrukt op de per
sen van drukkerij Verlinden te Ber
gen op Zoom.
Als de woning aan de Nieuwstraat
te klein is geworden, betrekt het
gezin Bakker het nieuwgebouwde
huis aan de Boxhornstraat. Ont
werper van het huis was P. De
Nijs. Sedert 1905 was hij leerling
van de Gemeentelijke Avondte
kenschool geweest om vervolgens
te gaan werken op het architecten
bureau Cuypers. Later zal P. De
Nijs het bouwkundig toezicht hou
den op de bouw van de kerk van
O.L.V. Van Lourdes te Bergen op
Zoom, een ontwerp van Cuypers
(1927-1928).
De heer Bakker, een erudiet man
en publicist, nam contact op met
de heer Disco voor het doen ma
ken van het Boxhornreliëf.
de avondtekenschool
De boetseerlessen aan de gemeen
telijke Avondtekenschool, later on
dergebracht en opgegaan in de
Ambachtschool, stonden op bij
zonder hoog peil. Zelf was Disco
een bekwaam modelleur. Zijn leer
meester te Amsterdam, de joodse
beeldhouwer Mendes da Costa,
adviseerde hem tot deelname aan
de Prix-de-Rome, waartoe hij ech
ter niet is gekomen.
Willem Verbrugge
Willem Verbrugge was een van de
leerlingen met de langste opleiding
aan de Avondschool. Werd hij
daarom aangewezen om het reliëf
te maken? Hij was reeds ingeschre
ven voor het cursusjaar 1910-1911.
In de leerlingenlijst van 1923-1924
komt zijn naam voor het laatst
voor. Verbrugge moet dus een
leergierig man zijn geweest. Aan
vankelijk woonde hij Vischmarkt
33; sinds 1923: Potterstraat 38.
Ik heb niet kunnen achterhalen
waarom de catalogus van de expo
sitie 'Beeldig Bergen' 1987 (gehou
den in het Markiezenhof) als maker
van het reliëf vermeldt: leerlingen
van de Ambachtschool. Men mag
aannemen dat het wakend oog
van de heer Adriaan Disco tijdens
het boetseren van Boxhorn immer
aanwezig was. Het is beslist niet
eenvoudig om, uitgaande van een
portretgravure van Boxhorn (een
twee-dimensionaal beeld) tot een
ruimtelijke vertaling in klei te ko
men.
De tekenschool beschikte over me
nig pleistermodel waarnaar werd
gecopiëerd. Zo bezat de school een
gipsen portret van Johan De Witt
en Michiel De Ruyter. Dit laatste
naar een portret van Rombout
Verhulst (1624-1696). Er werd ge
boetseerd naar reliëfs uit alle stijl
perioden.
Voor detailstudies van het mense
lijk gelaat waren er gipsmodellen
van de gebroeders Dupuis zoals:
een oor, neus, mond etc.
een prima reliëf
Bij het reliëf van Boxhorn door W.
Verbrugge, vergelijkend met de
portretgravure (zie Waterschans
nr.4, 1992 blz. 71), zie ik, dat de
linker haarpartij meer gestileerd is
tot plastische bundels. Voorwaar
een aanwinst. Het toegepaste let
tertype voor de naam Boxhorn.
treffen we ook in de affiches die
Adriaan Sio (1892-1965) in lino
sneed. Sio was eveneens leerling
van de Avondschool.
Abusievelijk werd in de catalogus
'Beeldig Bergen' vermeld dat de
steen uit 'natuursteen' is gehou
wen. Volgens dezelfde catalogus
dateert het reliëf uit 1922. Het was
een tijd waarin sprake was van een
historisch réveil. De Geschiedkun
dige Kring Het Markiezaat van Ber
gen op Zoom was drie jaar daar
vóór (1919) opgericht. Daarin
paste een historische figuur als
Boxhorn.
Je zou verwachten dat er nog meer
reliëfs in aantocht waren voor
respektievelijk de Thomas Backx-
straat, Thomas De Rouckstraat. de
Drabbestraat. de Faurestraat, de
Le Grandstraat etc. Het is bij Box
horn gebleven.
Met mijn hartelijke dank aan Mary Bakker voor de
gegevens betreffende haar grootvader en de heer
Verbrugge uit Utrecht voor de tekening naar zijn
vader
oproep
Mevrouw E. Van Elteren-Van He
mel, de tweede dochter van Oscar
Van Hemel, heeft niet alleen be
langstelling voor de geschiedenis
van haar vader, maar zou ook
graag meer te weten komen over
haar moeders geschiedenis, voor
zover afkomstig uit Bergen op
Zoom. Ze weet reeds dat die fami
lie uit Philippine in Zeeuws-Vlaan-
deren komt. Ze wil vooral meer te
weten komen over haar grootva
der (van moederskant): Johannes
Wouters, die begin 1900 met haar
grootmoeder een uitspanning aan
de Bosstraat had; donderdags
spanden daar altijd de marktkoop
lieden hun paarden af. Waarschijn
lijk was haar grootvader vóór die
tijd visser op mosselen in de
Oosterschelde; hij kreeg averij op
zijn schip en had geen geld meer
voor een nieuw schip en moest dus
aan wal de kost zien te verdienen.
Wie kan haar helpen met gegevens
over die Johannes Wouters; over
de uitspanning omstreeks 1900 in
de Bosstraat; over zijn mosselvisser
zijn? Gegevens s.v.p. verstrekken
aan:
mevrouw E. Van Elteren-Van He
mel; Potgieterstraat 9; 6573 CC
Beek-Ubbergen
(tel. 08895-41633).
N B. Indien iemand ook voor de Waterschans in
teressante gegevens kan verstrekken, wordt die
verzocht deze ook de redaktie toe te sturen, zodat
ze in een volgend Bergs Diep geplaatst kunnen
worden
Parochie H. Antonius Abt
(Nieuw Borgvliet)
Stichting van de parochie en
bouw van de kerken
(1864-1963)
6 september 1864 is de parochie
van St. Antonius Abt te Borgvliet
opgericht door Bisschop van
Hooijdonk.
Marinus de Bie, deken van het de
kenaat Bergen op Zoom, en
pastoor te Huijbergen. en J.
Stoop, secretaris van het Bisdom,
hebben het werk der oprichting,
dat veel tegenwerking ondervond,
doorgezet.
Het voorlopig kerkbestuur kocht
de afbraak van een schuur en
