PQ
De Waterschans nr. 4 1993
en Bergen op Zoom demonstreer
den er hun vaardigheden. Luite
nant-generaal L. Neeteson was
aanwezig als inspekteur van de
Landstorm. Bij deze gelegenheid
liet hij zich inlichten over een rij
wielbrancard, uitgedacht, gemon
teerd en gedemonstreerd door
smid en kolonnelid Sjef Heijstra-
ten. Helaas voor hem vond hij niet
de erkenning die aan Dr. W.G.
Boland ten deel viel vanwege diens
verschillende modellen van bran-
cardfietsen.14
In 1918, na de tweede Marneslag,
begonnen de gealliëerden aan een
offensief dat hen steeds dichter bij
bracht. Zou er een nieuwe golf
vluchtelingen komen? Het zag er
even naar uit en daarom riepen Dr.
H.A. van der Meulen en secretaris
A.J.J. Meulemeester in De
Avondster van 31 oktober 1918
verpleegsters en helpsters op om
dienst te doen in het noodhospi
taal. Anderhalve week later was de
oorlog voorbij.
2. 7. een nieuwe Rode Kruis auto
Het Bergse rodekruiskorps had in
de Eerste Wereldoorlog al de be
schikking over een ambulancewa
gen, maar in 1918 was het vehikel
versleten en bovendien deed het
erg primitief aan. Het Rijk zorgde
voor een nieuwe, 'een Minerva
met 25-30 PK-motor en dubbele
achterwielen om ongelukken te
voorkomen'. De wagen kon vier
gewonden tegelijk vervoeren,
waarvan er dan wel twee genoe
gen moesten nemen met een zit
plaats. Chauffeur J.W.M. van de
Honert was er erg mee in zijn
schik.15
van de door zijn mannen behaalde
diploma's. Hij kreeg te horen dat
die waren verlopen. Het hoofd
bestuur wilde echter niet moeilijk
doen maar eiste toch een herha
lingscursus met afsluitend examen.
Hetzelfde kregen de dames-ver
pleegsters te horen. Hun EHBO-
diploma was niet meer van kracht.
De artsen H. Blom van Assendelft
en Dr. H.J. Ensink, na de meida
gen van 1940 gedemobiliseerd,
hervatten hun lessen en oefenin
gen en zo beschikte Bergen op
Zoom weldra weer over een vol
waardige transportkolonne en een
erkend verpleegstersteam. Inmid
dels waren de oorlogsdagen van
cember 1939. De ledenvergaderin
gen werden (en worden) in de re
gel slecht bezocht.
Op de vergadering van 28-12-
1939 bleek dat er ondanks de mo
bilisatie van de docenten toch 26
dames waren geslaagd voor het di
ploma van rodekruishelpster derde
klas. Meerderen van hen wilden
graag hoger op maar dat was niet
mogelijk, want voor het tweede
klasdiploma was een stageperiode
in een militair hospitaal vereist. Nu
had Bergen op Zoom zo'n hospi
taal. maar daar waren alleen maar
wat men noemde kamerzieke sol
daten, 'zoodat praktische oefening
hier geen waarde' had.
Vrouwenzaal 7. Een van de ziekenzalen in de Ambachtsschool.
3. Het Bergse Rode Kruis in de
Tweede Wereldoorlog
3.1. een niet zo beste start
De Bergse afdeling van het Neder
landse Rode Kruis ging slecht voor
bereid de meidagen van 1940
in.16 Toen 1 september 1939 de
Tweede Wereldoorlog uitbrak, be
gon er voor de transportkolon-
nisten en het verpleegstersteam
een rustperiode. Docenten en
meerdere kolonnelieden kregen
een oproep voor militaire dienst
vanwege de mobilisatie. Lessen en
oefeningen waren er niet meer,
hoewel het hoofdbestuur van het
Rode Kruis aandrong op paraat
heid. De mobilisatie werkte desor
ganiserend en dat wreekte zich,
toen de Bergse rodekruissecretaris
J.F. Bevin Jr. om erkenning vroeg
10 tot 14 mei voorbij. Over aktivi-
teiten van het Bergse Rode Kruis in
die dagen verneemt men niets.
3.2. bestuursperikelen
Als het bestuur de draad weer op
pakt blijkt dat enkelen van zijn le
den reeds in 1939 hadden moeten
aftreden, twee wegens leeftijd en
een, omdat hij deel uitmaakte van
de kolonne en dat was in strijd met
de nieuwe statuten. Voor het kie
zen van nieuwe bestuursleden was
een algemene ledenvergadering
nodig. Bovendien maakten de
nieuwe landelijke statuten een aan
passing van de plaatselijke statuten
noodzakelijk en ook die wijzigingen
moesten door een ledenvergade
ring worden bekrachtigd. Dat laat
ste was nog net gebeurd op 28 de-
Omdat Den Haag in de Bergse sta
tuten enkele wijzigingen aanbracht
was er een tweede ledenvergade
ring nodig. Die kwam bijeen op 11
maart 1940. Aanwezig waren ze
ven bestuursleden en twee leden,
waard om vermeld te worden: de
heer Van Rijen, onderwijzer aan
de Petrus Canisiusschool, en de
heer Van Loon. Met algemene
stemmen keurde de vergadering
het gewijzigde concept goed. Ze
nam tevens een huishoudelijk reg
lement aan en het bestuur vroeg
vervolgens de koninklijke goed
keuring aan.17
3.3. een hopeloze secretaris
Organisatorisch was er intussen
heel wat gebeurd. Voorzitter Beets
was afgetreden evenals de vice-
De Waterschans nr. 4 1993
Speciaal ingerichte ziekenauto's uit het hele land hier aangekomen, haal
den zieke vluchtelingen van de straat en brachten ze naar de beide nood
hospitalen in de stad. Hier de aankomst van een ziekenauto bij het nood
hospitaal in de St. Aloysiusschool. Oktober 1914.
voorzitter H.G. van Kroon. De
aanwezige bestuursleden kozen uit
hun midden dokter H. Blom van
Assendelft tot opvolger van Beets.
Op 12 mei 1941 was de eerstvol
gende algemene ledenvergadering
en konden de vakatures in het
bestuur worden aangevuld. Behal
ve het bestuur waren er deze keer
zes gewone leden aanwezig. Sa
men kozen ze vijf nieuwe bestuurs
leden. Secretaris Bevin, die zich
niet meer beschikbaar stelde, kreeg
als opvolger de heer J.J. Tempel
man uit Halsteren. Het bleek al
gauw een misgreep, want de goe
de man deed niets. Hij notuleerde
niet, gaf geen post door, zodat het
werk stagneerde en de vraag rees:
'Hoe raken we hem kwijt?'
Waarom de secretaris zich zo ge
droeg is uit de archiefstukken niet
op te maken. Op de bestuursver
gadering van 14 augustus 1942
ontbrak hij wegens ziekte. P.G.M.
Boekholt, die hem later zou opvol
gen, nam toen het notuleren op
zich. Het was op die vergadering
dat Bevin het kruis van verdienste
ontving, een eervolle onderschei
ding voor rodekruisleden. Het was
een erkenning van zijn vele ver
diensten tijdens zijn veertienjarig
vrijwilligerswerk als secretaris van
de Bergse afdeling. Als secretaris
penningmeester van het ABG-
bestuur en tevens bezoldigd admi
nistrateur van die instelling was hij
uitstekend geschikt voor zijn taak
bij het Rode Kruis.
Een ander agendapunt op de ge
noemde vergadering was de hulp
verlening bij rampen. Men besloot
hulpmaterialen aan te schaffen en
die op te slaan bij Heijstraten aan
de Zuidzijde Haven 55. Daar wa
ren al 25 bedden met toebehoren
in depot. Verder stelde het bestuur
een alarmsysteem op, om elkaar
snel te kunnen waarschuwen bij
een calamiteit.18
Over het jaar 1943 valt voorts niet
zo veel te vermelden. Notulen ont
breken. Uit de correspondentie
blijkt dat de katholieke Montessori
school aan de Kloosterstraat en de
St.-Agnesschool aan de Drab-
bestraat gevorderd zouden worden
als noodhospitaal. In september
deelt het rodekruisbestuur aan bur
gemeester Lijnkamp mede dat, bij
een eventuele evacuatie van de
stad, op medewerking van de
transportkolonne gerekend mocht
worden.
In oktober lopen enige kolonnele-
den gevaar in Duitsland te moeten
gaan werken. Natuurlijk proberen
ze daar onder uit te komen en ze
mogen daarbij rekenen op de
steun van het hoofdbestuur en van
het Duitse Rode Kruis. Waarschijn
lijk met gunstig gevolg.
3.4. een nieuwe secretaris en een
nieuw comité
In 1944 was bijna geen kontakt
meer mogelijk met Tempelman.
Het kostte heel wat moeite het no
tulenboek bij hem los te krijgen.
maar dat lukte tenslotte. Vervelend
was dat door de inertie van de se-
kretaris een rechtstreekse korre-
spondentie was ontstaan tussen de
transportkolonne en het hoofd
bestuur, buiten het afdelings
bestuur om. Voorzitter Blom van
Assendelft miste brieven van het
bestuur in Den Haag en moest om
kopieën vragen.
Aan de impasse kwam voor goed
een eind toen op de bestuursverga
dering van 22 mei 1944 de heer
Boekholt secretaris werd.
Op diezelfde vergadering was er
sprake van een Damescomité voor
de aktie pleegouders voor krijgsge
vangenen. In mei 1943 moesten
de ex-soldaten van het Nederland
se leger van 1940 zich in krijgsge
vangenschap begeven. Ze kwa
men terecht in kampen in Duits
land. Familieleden van de soldaten
ontvingen etiketten, waarmee ze
pakjes met levensmiddelen en der
gelijke naar hun zoon of man kon
den sturen. In de regio Bergen op
Zoom betrof dat 64 families, maar
de helft van die gezinnen miste he
laas de middelen om de pakjes te
vullen, terwij! 27 andere gezinnen
wel iets konden missen, maar lang
niet alles van wat was toegestaan.
Om de soldaten uit die arme(re)
gezinnen niet in de kou te laten
staan, verzamelde het Damescomi
té 37 zogenaamde pleegouders,
die de etiketten geheel of gedeelte
lijk voor hun rekening namen en
zorgden voor een regelmatige ver
zending van de verrassingspakket
jes. De dames deden dit in goed
overleg met het gezin van hun
'pleegzoon'.
De leden van het Damescomité
waren de echtgenotes van de
bestuursleden van het Rode Kruis
plus nog enkele anderen. Bij de
pleegouders treffen we de namen
van artsen, zakenlieden en andere
bekende figuren uit de regio aan,
waaronder ook weer de bestuursle
den van het Bergse Rode Kruis.14
3.5. de evacuatie van de Zeeuwse
eilanden
In februari 1944 besloot Hitier om
grote delen van Zeeland te inunde
ren om zo een inval van de geal
lieerden in die provincie zo moeilijk
mogelijk te maken. Ook het eiland
Tholen moest er aan geloven.
Mensen en dieren moesten weg,
uitgezonderd die in de stad Tho
len. Goeree-Overflakkee en
Schouwen-Duiveland ondergingen
hetzelfde lot. Tholen - we beper
ken ons tot dit eiland omdat daar
