Verslag van een kruisweg
tussen 1856 en 1995.
58
59
De Waterschans nr. 2 1995
middelen (quotisatie) en/of
inkwartiering van soldaten. Hierna
worden die aangeduid als
wijklijsten.
Zoals reeds eerder vermeld zijn
deze lijsten niet compleet, er
ontbreken diverse jaren en van
sommige wijken zijn er geen
gegevens bewaard gebleven.
In de periode 1736-1779 was het
huis eigendom van de niet
onbemiddelde Laurents Engel
Gastelaar. Hij kocht het huis op 27
januari 1736 van Elisabet Lam-
bregts voor een bedrag van 650
(4).
In deze koopakte vinden we de
vermelding dat het huis tot
Pinksteren 1736 was verhuurd aan
Aegje N.N. Met deze summiere
vermelding moest in de wijklijsten
worden gezocht naar eventuele
nadere gegevens. Het ontbreken van
haar achternaam was een grote
handicap en personen met de
voornaam Aegje kwamen er niet in
voor. Hoewel de kans van slagen
klein was, is er in de
overlijdensregisters vanaf 1736 ge
zocht naar de datum van haar
overlijden. Deze werd niet
gevonden en daarna is geprobeerd
om (zij kon als inwoonster van de
stad elders overleden zijn) haar
overlijdensdatum te vinden via de
in het archief van Stadssecretarie
berustende stukken zoals de
Memorien ofte staten', registers
bevattende de staten van erfenissen;
de protocollen van taxaties; de
staten van erfenissen; het archief
van de Weeskamer en het archief
van het Stads-, Wees- en Arm-
kinderhuis, doch de gehoopte
toevalstreffer bleef uit.
Zeker is dat Laurents Engel Gaste
laar daar niet zelf heeft gewoond.
Vermoedelijk woonde hij in het
huis St. Eloij, gelegen aan de
westzijde van Korte Bosstraat (34)
in de wijklijst van 1741 ook wel
omschreven als zuidzijde van de
Antwerpsestraat (5). Deze lokatie
paste beter bij een man van
'standing' die Laurents Engel
Gastelaar ongetwijfeld was dan het
gedeelte van de stad wat de naam
Vuijlbeek droeg.
Nu dit onderzoek niets had op
geleverd werd geprobeerd om via
de nieuwe eigenaar een aankno
pingspunt te vinden. Dat werd
gevonden in de akte van publieke
verkoop van onroerende goederen
uit de nalatenschap van Magdalena
Baks, de weduwe van Laurents
Engel Gastelaar (zij overleed op 6
september 1779). Het huis kwam
toen in bezit van de reeds eerder
vermelde Huybregt Schoep. De
koopsom bedroeg 600 en de akte
vermeldt dat het huis tot primo mei
1780 was verhuurd aan de weduwe
Koppens voor 42 per jaar (6). We
hadden in ieder geval weer de naam
van een bewoner en zaak was het
om te achterhalen of wij haar
omstreeks 1761 in de wijklijsten
konden terugvinden. Ditmaal was er
meer succes. De naam Koppens
kwam enige malen voor. In 1754
(7) een Anth(ony) Koppens; in
1775 (8) een weduwe Koppens; in
1776 (9) nog een Anth(ony) Kop
pens met zijn vrouw en drie
kinderen (deze Anth. was afkomstig
uit Middelburg en woonde toen vier
jaren te Bergen op Zoom) en in
1784 (10) wederom een weduwe
Koppens.
Met het jaartal 1761 in gedachten
leek het dus logisch dat de weduwe
Koppens, ingeschreven in 1775, de
weduwe was van Anth. Koppens
die in 1754 werd aangetroffen (de
andere Anth(ony) komt dan niet in
aanmerking omdat hij pas in 1776
wordt vermeld). Genoemde
Anth(ony) zou dus overleden
moeten zijn tussen 1754 en 1775.
Was dit overlijden te vinden dan
kon met die datum gezocht worden
naar wellicht een testament of
boedelbeschrijving en zouden we
mogelijkerwijs dicht bij de
oplossing van het raadsel kunnen
zijn. Helaas, tussen 1754 en 1775
was er geen inschrijving ten name
van Anth(ony) K(C)oppens in de
overlijdensregisters te vinden. Ook
hier was de kans aanwezig dat hij
elders overleden is en werd de
procedure 'Aegje' afgewerkt, met
dito resultaat. De volgende stap was
te trachten achter de overlijdensda
tum van de weduwe Koppens te
komen. Omdat in de klappers op de
overlijdensregisters de overledenden
op eigen naam werden ingeschreven
(in de registers zelf vinden we soms
de vermelding vrouw van....) was
de moeilijkheid hierbij haar naam:
als zij inderdaad de weduwe was
van Anth., was Koppens haar
mansnaam, maar wat was dan haar
meisjesnaam? Mocht Anth. te
Bergen op Zoom zijn gehuwd of
mochten er hier kinderen zijn
geboren, dan was dit probleem
opgelost. Maar dit was niet het
geval. Ook verdere naspeuringen in
de reeds eerder vermelde bronnen
en in de overlijdensregisters lever
den niets op.
Toch moet niet helemaal worden
uitgesloten dat Huybregt Schoep
en/of zijn vrouw het spaarpotje
hebben aangelegd. Zij voldoen aan
alle criteria genoemd in het rapport
van heer Jacobi. Alleen het tijdstip
komt niet overeen. Hij komt pas
voor in de wijklijst van 1784 (11).
Maar het is heel goed mogelijk dat
hij in de loop der jaren, ook na
1761, gouden munten als 'appeltje
voor de dorst' opkocht om in
minder goede tijden de recentste
munten in te wisselen voor
gangbare munt of te gebruiken voor
zijn uitgaven.
Van Huybregt Schoep en zijn
vrouw, Anna Maria Slooven, weten
we meer. Buiten de aangetroffen
gegevens over hun bezit weten we
dat hij was alhier gedoopt 10 au
gustus 1719 (12) als zoon van
Johannes Schoep en van Digna
Mattheeuwse. Hij was boer van
beroep en stierf te Bergen op Zoom
op 19 november 1795 aan borst
ziekte. Het huwelijk van Huybregt
en Anna Maria is niet Bergen op
Zoom, noch te Woensdrecht aange
troffen. Gevoeglijk is aan te nemen
dat zij te Woensdrecht zijn gehuwd.
Aantoonbaar is dit niet omdat er
hiaten in de huwelijksregisters van
Woensdrecht zijn.
Anna Maria Slooven was gedoopt
te Woensdrecht 26-11-1734 als
dochter van Pieter Aertse Slooven
en van Janna Mevissen van der
Moer. Zij is alhier overleden op 22
december 1822 in de ouderdom van
92 jaren. Anna Maria kwam uit een
niet onbemiddelde familie die in
1760 ca. 10 ha land bezaten onder
Korteven, waarvan zij later een deel
erfde (13). In het cijnsregister van
de Zuidgeest vinden we verkopen
van grond door Huybregt Schoep
aan Adriaan Adriaanssen (14).
We zullen ons tevreden moeten
De Waterschans nr. 2 1995
Het kruis van de Maagdkerktoren nu bij de Gertrudiskerk.
Door Kees Booij
stellen met het gegeven dat
waarschijnlijk de onbekende
Anth(ony) Koppens, de weduwe
Koppens (al dan niet zijn vrouw) of
Huybregt Schoep de pot met
gouden munten kunnen hebben
verstopt.
De vinder kennen we in ieder geval
wel: Marco Vermunt.
noten
Gebruikte afkortingen: SA:Archief
van de Stadssecretarie;
ARR:Archief van de Raad en
Rekenkamer van de markiezen van
Bergen op Zoom.
(1) Notarieel archief, notaris C.
Lach de Bère, inv.nr. 1167, akte
251. (2) SA 5058 Protocol van
'opdrachten', akten van overdracht
van onroerend goed, folio 195, d.d.
31-3-1628. (3) SA 5062 idem, folio
59v, d.d. 29-4-1644. (4) SA 5079
Protocol van 'opdrachten', akten
van onroerend goed, folio 193v,
d.d.27 januari 1736. (5) SA 2888
Lijsten van inwoners van de stad
en Buitenpoorterij, opgemaakt
door de wijkmeesters in verband
met de heffingen op de middelen
(quotisatie) en/of de inkwartiering
van soldaten (biljettering). (6)
Notarieel archief notaris P. de
Geep, inv.nr. 933, akte 23 d.d. 25-
10-1779. (7) SA 2895 Lijsten van
inwoners van de stad en Buiten
poorterij, opgemaakt door de wijk
meesters in verband met de
heffingen op de middelen (quo
tisatie) en/of de inkwartiering van
soldaten (biljettering). (8) SA 2916
Lijsten van inwoners. (9) SA 2902
Lijsten van inwoners van de stad
en Buitenpoorterij, opgemaakt
door de wijkmeesters in verband
met de heffingen op de middelen
(quotisatie) en/of de inkwartiering
van soldaten (biljettering). (10) SA
903 idem. (11) SA 2903 Lijsten van
inwoners van de stad en Buiten
poorterij, opgemaakt door de wijk
meesters in verband met de hef
fingen op de middelen (quotisatie)
en/of de inkwartiering van solda
ten (biljettering). (12) Met dank
aan dr. F. Wierckx, Bergen op
Zoom. (13) Info de heer P. Sloven,
Prinsenbeek en streekarchief Nas
sau-Brabant, C.C.J. Abels. (14)
ARR 1366.
Op 20 juni 1994 is tegen de uit
Gobertanger natuursteen opge-
rokken westgevel van de zuidelijke
arm van het zogenaamde tweede
transept van de Sint Gertrudiskerk
in Bergen op Zoom een ijzeren
kruis geplaatst.
Het gaat om een kruis met de
horizontale lengtemaat van 153 en
een verticale van 227 cm zonder de
bol die 56 cm hoog is.
Het horizontale kruisijzer bevindt
Kruis van Maagdkerktoren tegen gevel tweede transept Gertrudiskerk. Foto:
P. Michielsen, augustus 1994.
