100 101 De Waterschans nr. 3 1995 Afb. 8. Na de sluiting van de 'Zeeland' kreeg een gedeelte van het fabrieksterrein aan de Zuidzijde Haven een woonbestemming, 1993, Foto: M.C.J. Broos, Roosendaal. kregen hun ontslag aangezegd. Het in stand houden van de fabriek werd geraamd op 436.000 per jaar, maar was toch nog goedkoper dan het draaien van een volledige campagne. Deze post was te verdelen in: onkosten algemeen 50.000, lonen en salarissen (staf met 2 a 3 werklieden) 76.000, renten en afschrijvingen elk ƒ145.000 en onvoorzien (bietenont vangst en -opslag) 20.000. Voor het openhouden van de fabriek zou een volle campagne gewenst zijn met 160 a 180 miljoen bieten, die geleverd moesten worden door de leden in evenredigheid van hun aandelen. Naar verwachting zou men slechts een hoeveelheid van zo'n 90 a 100 miljoen bieten weten te halen. De verwerking van 'koopbieten' a 19 per ton bracht de coöperatie niets in het laatje. Aan leden werd 12 tot 15 per ton uitbetaald voor op aandeel geleverde bieten. Het bestuur van de 'Zeeland' wist in 1929 te bewerkstelligen dat op aandeel geleverde bieten voor 3 per ton boven de gemiddelde prijs aan de zustercoöperaties te Dinteloord en Zevenbergen konden worden ge leverd. De hogere vrachtprijs kwam voor rekening van de leden. De bieten werden naar Dinteloord per schip en naar Zevenbergen per trein vervoerd. 6.23. liquidatie coöperatie Na een tweetal rumoerige algemene ledenvergaderingen te Goes werd op 30 augustus 1929 besloten om een commissie uit het bestuur en de leden in het leven te roepen met de opdracht de verkoop van de fabriek en de ontbinding van de vereniging te onderzoeken. De leden wilden zo snel mogelijk af van de financiële verplichtingen van een gesloten fabriek. Deze handelwijze - het kost wat kost te koop aanbieden van een fabriek tegen elk aannemelijk bod - zou echter het verlies van een aanzienlijk kapitaal betekenen. De suikerfabriek stond aan het einde van de campagne van 1928 tegen een boekwaarde van 2.770.000 genoteerd. Op 25 februari 1930 moest in de Roosendaalse schouwburg 'De Katholieke Kring' het lot van de 'Zeeland' worden bezegeld. De meeste boeren kwamen per trein naar Roosendaal, 'doch een zeer groot aantal arriveerde alhier per luxe auto of autobus, die parkeerden op de Groote Markt en er een aardige collectie wagens vormde vanaf het stadhuis tot aan de firma Konings Co'. Het voorstel tot de verkoop van de fabriek en de ontbinding van de vereniging werd in stemming gebracht, doch haalde krachtens de statuten geen voldoende meer derheid in het aantal aandelen. De bijeenkomst ontaardde trouwens in een grote wanorde en sommigen hepen zelfs uit de vergadering. Het voorstel werd toen aangehouden. Drie weken later kwam in Roosendaal het liquidatievoorstel opnieuw ter tafel. Meer dan duizend leden waren aanwezig. Het bestuur had geen andere oplossing weten te vinden en dreigde met aftreden indien het voorstel zou worden verworpen. Tijdens de drie uur durende rumoerige stemmings procedure hamerde de voorzitter zo hard op de bestuurstafel, dat de kop van de steel afbrak. Uiteindelijk werd het voorstel aangenomen met 1.331 stemmen en 2.979 aandelen tegen 469 stemmen en 1.243 aandelen. Het reglementair voor geschreven aantal aandelen van 2.665, zijnde de helft van het totale aantal van 5.330, was gehaald. Onder luid applaus sloot men de vergadering. De suikerfabriek kon definitief zijn deuren sluiten. Afb. 9. Het voormalige suiker magazijn van de 'Zeeland' uit 1925 werd bestemd voor researchdoel einden. Tot op de dag van vandaag is het smetteloos witte gebouw in gebruik bij het 'Instituut voor Rationele Suikerproduktie1993, Foto: M.C.J. Broos, Roosendaal. 6.24. overdracht aan syndicaat Volgens het besluit van de Algemene Ledenvergadering te Roosendaal van 17 maart 1930 ging de Coöperatieve Beetwortelsuikerfa briek 'Zeeland' in liquidatie. Bij akte van 31 maart 1930 voor notaris Dr. Ph. B. Libourel te Delft en notaris J.J.M. Mertens te Roo sendaal werd het gehele complex voor 750.000 (inclusief voor waarden omtrent levering suiker bieten door leden) overgedragen aan een syndicaat. Deze organisatie bestond uit de N.V. Centrale Suiker Maatschappij te Amsterdam (aan deel 43/100), de Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek 'Putters- hoek' te Puttershoek (aandeel 22/1 - 00) en Vennootschap tot Exploitatie van Suikerfabrieken met firmanten Coöperatieve Suikerfabriek en Raf finaderij 'Dinteloord' te Dinteloord en Coöperatieve Beetwortel suikerfabriek 'Zevenbergen' te Ze venbergen (aandeel 35/100). 6.25. afwikkeling zaken Op 29 maart 1930 deed de 'Zeeland' het verzoek aan de gemeente Ber gen op Zoom om de aansluitingen van de fabriekscomplexen op het gas- en waterleidingnet met ingang van 1 april 1930 te doen vervallen. Slechts het kantoorgebouw aan het Wagenpleintje en het woonhuis voor de directeur aan de Hoogstraat behielden hun nutsvoorzieningen. Het 'Syndicaat tot liquideering van bezittingen der suikerfabriek Zee land' had zich bereid verklaard tot De Waterschans nr. 3 1995 Afb. 10. Dr. P.J.H. van Ginneken, directeur van de 'Zeeland', woonde in het statige herenhuis aan de Hoogstraat 27 te Bergen op Zoom, 1993, Foto: M.C.J. Broos, Roosendaal. het gedeeltelijk financieren van de storting, die de leden van de 'Zeeland' uit hoofde van hun aansprakelijkheid bij de ontbinding van de coöperatieve vereniging moesten doen. Bij toetreding had men per aandeel een bedrag van ƒ100 gestort. Dit bedrag was men in 1930 zonder meer kwijt. Daarnaast had men voor maximaal 400 per aandeel aansprakelijkheid aanvaard als onderpand voor hypo thecaire leningen ten behoeve van de coöperatie. Bij de afwikkeling van de zaak in 1930 bleek dit bedrag op ongeveer 300 uit te ko men. Indien men nu zich verbond om gedurende zes achtereenvolgen de jaren 15 ton bieten per aandeel tegen een jaarlijks vast te stellen prijs te leveren aan het syndicaat, dan zou het bedrag van 300 worden teruggebracht tot 100 per aandeel. De koopsters van de 'Zeeland' namen dan 200 voor hun rekening, zodat het verlies voor de bietenleveranciers beperkt bleef tot een bedrag van totaal 200 per aandeel. Uiteindelijk ging slechts een beperkt deel van de leden van de 'Zeeland' in op het voorstel. Zij gokten op meer inkomsten met de verkoop van al hun suikerbieten op de vrije markt en verkozen liever geen nieuwe verplichtingen meer aan te gaan. Bovendien kon het syndicaat slechts een middelmatige prijs garanderen. Toch was in Nederland met de slui ting van de 'Zeeland' aan coöpe ratieve zijde en enkele andere fabrieken aan particuliere zijde de gezamenlijke verwerkingscapaciteit meer in overeenstemming gekomen met de beschikbare hoeveelheid grondstoffen. De concurrentie op de bietenmarkt verminderde toen en had een nivellerende invloed op de binnenlandse prijzen. 6.26. verkoop fabriekscomplex De gemeente Bergen op Zoom had zich in januari 1930 in principe bereid verklaard om de ge meenteraad een voorstel te doen tot de aankoop van de onroerende goederen met opstallen, kortom 'alles wat dan ook, zooals het reilt en zeilt, met en benevens de haven en de brug met sluis in de Wit- toucksingel, niets uitgezonderd dan de in het hoofdgebouw zelf aanwezige machines, doch met inbegrip van het raccordement vanaf de fabriek naar het station'. Wegens de krappe financiële positie van de gemeentekas zouden de onderhandelingen zich lang voortslepen. De onroerende goe deren kwamen tenslotte in verschillende handen. De roerende goederen van de 'Zeeland' werden door het syndicaat onderhands te koop aangeboden. De inventarislijst van de fabriek telde bijna 600 nummers. Alleen de twee locomotieven voor het spoor- wegraccordement behield het syndicaat zelf. Zij werden dan ook niet op de lijst van 1930 vermeld. De concessies van de aansluitingen op spoor (1435 mm) en tram (1067 mm), die in 1930 waren overgegaan op het syndicaat, werden in 1936 tesamen met locomotief 'Zeeland 2' overgenomen door de ZNSF te Bergen op Zoom. De locomotief 'Zeeland 1' werd in 1936 buiten dienst gesteld. In 1936 kon het syndicaat haar werkzaamheden beëindigen. Op dat moment waren nog slechts zes coöperatieve fabrieken (Sas van Gent, Stampersgat, Puttershoek, Afb.ll. Nog steeds staan de gebouwen van de 'Zeeland' uit 1921 overeind. In dit gedeelte waren de was- en diffusielokalen voor de suikerbieten ondergebracht, 1994, Foto: M.C.J. Broos, Roosendaal. Zevenbergen, Roosendaal en Gro ningen) en zes particuliere fa brieken (Breda, Halfweg, Oud-Beij- erland, Sas van Gent, Steenbergen en Vierverlaten) in bedrijf. 6.27. uiterst modern van opzet Het nieuwe fabriekscomplex 'Zee land' is slechts acht jaar in bedrijf geweest. De inventarislijst uit 1930 liet in haar voorwoord al geen twijfel bestaan over de zeer moderne uitrusting van de suiker fabriek. 'De suikerfabriek 'Zeeland' te Bergen op Zoom, welke een capaci teit had van 2.500.000 kg bieten per 24 uur, werd in 1920 geheel omge bouwd en gemoderniseerd, en sedert dien nog herhaaldelijk uitge breid. Zij is voorzien van moderne apparaten en machines en geheel electrisch ingericht. Zo wordt in deze catalogus om. te koop aangeboden de complete electrische centrale, waaronder drie turbo- generatoren. De gebouwen en terreinen, welke niet in deze catalogus zijn opgenomen, zijn tevens te koop. De gebouwen beslaan een oppervlakte van ca. 10.000 m2, terwijl het terrein ca. 20 hectare groot is. De fabriek bezit een eigen haven, welke toegankelijk is voor schepen van ruim 1.000 ton en heeft een eigen aansluiting voor spoor- en tramverkeer.' (wordt vervolgd) In de vierde en laatste aflevering wordt de aanleg, de exploitatie en de ontwikkeling van de rac-

Periodieken

De Waterschans | 1995 | | pagina 14