Bergs Diep
Reactie op de Engelse spotprent uit 1747
102
Odet is onwaarschijnlijh, dat Baron van
Oronström te zien is in de scène linhs
beneden, omdat de prent, tenminste in
eerste instantie, bestemd was voor de
Bngele marht en de baron niet behend
was bij de Bngelsen. 2eher niet behend
om hem in een spotprent op te
n. Zijn naam bomt niet voor in le
103
De Waterschans nr. 3 1995
cordementsbedrijven 'Wittouck' en
'Van der Linden Co' nader
uitgewerkt. Niet alleen de suikerin
dustrie, maar ook andere bedrijven
in het havengebied werden per trein
en tram bediend. In 1916 kwam de
exploitatie in handen van de
'Zeeland' en na 1936 bij de spiritus
fabriek. Uiteindelijk werd de
eigendom van het 'spirituslijntje'
rond 1965 overgenomen door de
gemeente Bergen op Zoom en de
exploitatie door de N.V. Neder
landse Spoorwegen. In mei 1987
werd het raccordementsbedrijf uit
de stad gebracht.
culturele avonden Bergen op
Zoom.
Dit najaar worden in Het
Markiezenhof en de Muziekschool
vier avonden georganiseerd waarbij
telkens een cultureel thema van
verschillende kanten wordt belicht.
Op donderdag 21 september 1995
werd in de Aula van de Mu
ziekschool reeds een lezing
gehouden over de Vier Jaargetijden.
Allereerst heeft drs. Johanna Jacobs,
conservator van Het Markiezenhof,
dit thema besproken aan de hand
van vier 18de eeuwse vrouwe
portretten van Italiaanse origine die
in de Stijlkamers van het Markie
zenhof hangen en de Vier
Jaargetijden verbeelden. Vervolgens
heeft Ran Dur, directeur van de
Muziekschool, de Vier Jaargetijden
van Vivaldi behandeld. Niet alleen
heeft hij fragmenten van de
compositie laten horen maar ook is
hij aan de hand van het notenschrift
dieper ingegaan op deze materie.
Op dinsdag 24 oktober 1995 wordt
in de Hofzaal van Het Markie
zenhof een lezing gehouden over de
Tachtigjarige Oorlog en de rol van
Bergen op Zoom daarin. Wim van
Riemsdijk, bestuurslid van de Ge
schiedkundige Kring van Bergen op
Zoom, heeft een circa 15 minuten
durend diaklankbeeld vervaardigd
waarin kort de aanleiding en het
verloop van de oorlog wordt
uiteengezet. Cees Vanwesenbeeck
zal de literaire uitingen die naar
aanleiding van de belegering van
Bergen op Zoom in 1622, dus
tijdens die Tachtigjarige Oorlog,
zijn verschenen, bespreken. Dr.
Louis Grijp, wetenschappelijk
medewerker van het P.J. Meer-
tensinstituut in Amsterdam, zal
vervolgens ingaan op de
gedichtenbundel van Valerius Ge-
denkclanck in het algemeen en
Merck toch hoe sterck, het latere
volkslied van Bergen op Zoom, in
het bijzonder. Hij luistert deze
lezing op met cither- en luitspel.
Op donderdag 23 november 1995
wordt in de Hofzaal van Het
Markiezenhof een avond gehouden
over de Beeldenroute in Bergen op
Zoom. Er zullen eerst vier 15
minuten durende voordrachten ge
houden worden door Jacques
Peeters, oud-directeur van de Sint
Joostacademie in Breda en jurylid
van de Beeldenroute in Bergen op
Zoom; Letty Demmers, wethouder
van cultuur van de Gemeente
Bergen op Zoom; Marius Boender,
beeldhouwer; in de Beeldenroute is
een beeld van hem opgenomen; Kas
Stuart, beeldend kunstenaar en
galeriehouder in Bergen op Zoom.
Daarna zal er een discussie
plaatsvinden over de toepassing van
hedendaagse beeldende kunst in
openbare ruimtes. Bovengenoemde
personen zullen deel uitmaken van
het panel dat geleid wordt door drs.
René Bastiaanse, directeur van Het
Markiezenhof.
Op donderdag 14 december 1995
wordt in de Aula van de
Muziekschool een avond gehouden
over de hedendaagse literatuur.
Allereerst zullen de volgende
schrijvers en dichters voorlezen uit
het werk van hun favoriete auteur:
Albert Hagenaars, dichter Bert
Bevers, dichter drs. Louis van de
Laar, publicist drs. Hans Heester
mans, neerlandicus. Vervolgens
zullen bovengenoemde personen
worden geïnterviewd door Michel
de Koning, journalist. Hagenaars,
Bevers, Van de Laar en Heester
mans houden zich allen op een
eigen manier bezig met taal.
Hagenaars en Bevers met de
dichtkunst. Van de Laar vertaalt
literaire werken uit de klassieke
oudheid. Heestermans houdt zich
bezig met de samenstelling van het
Woordenboek der Nederlandse Taal
en de Van Dale. Michel de Koning
zal de deelnemers over de
specifieke eigenschappen van deze
werkzaamheden ondervragen en
voorts een discussie op gang
brengen.
De organisatoren van deze vier
avonden hebben er naar gestreefd
een en hetzelfde thema van
verschillende kanten te belichten.
Elke aktiviteit begint om 20.00 uur
precies. De entree per avond
bedraagt f10. Contactadres Cultu
rele Avonden Bergen op Zoom:
mw. W. de Groot, Lindenbaan 65,
4611 LW Bergen op Zoom, tel.:
01640-57859.
BRG-lezingen Kastelen in Noord-
Brabant
Veel kastelen in Noord-Brabant
hebben de woelige geschiedenis van
deze provincie niet overleefd. De
Brabantse kastelen die de tand des
tijds hebben weerstaan, zijn echter
zo gevarieerd dat de ontwikkeling
van dit type bouwwerk vanaf de
twaalfde eeuw tot heden er nog
goed van af te lezen is. In
archieven, bibliotheken, prenten
kabinetten en andere collecties is
nog veel informatie terug te vinden.
Dit geldt zeker ook voor het
bodemarchief dat zijn geheimen bij
opgravingen prijs geeft. De com
binatie van al deze gegevens maakt
de reconstructie van de interessante
geschiedenis van de Brabantse
kastelen mogelijk.
De sprekers zijn bij uitstek des
kundig op hun terrein. Drs. B.
Aarts, historicus en lid van de
vereniging 'Vrienden van Brabantse
Kastelen', bereidt een dissertatie
voor over enkele Brabantse kas
telen. Drs. P.J. Klapwijk, direc
teur/conservator van het museum de
Ghulden Roos te Roosendaal en
kunsthistoricus verbonden aan het
Noordbrabants Museum, heeft on
derzoek gedaan naar topografische
tekeningen die van Brabantse kas
telen zijn gemaakt. Drs. Pennings is
betrokken bij het onderzoek naar
het kort geleden gevonden 'kasteel
van Oss'.
Deze lezingencyclus is georga
niseerd in samenwerking met de
vereniging 'Vrienden van Brabantse
kastelen' en het Gemeentelijk Mu
seum Jan Cunen te Oss.
De Waterschans nr. 3 1995
door: W. van Riemsdijk
Schilder op graveur is. Op stilistische
gronden is de meest waarschijnlijhe graveur
(jeorge Bichham jr. (ca. 1706-1771),
maar de stijl is niet herhenhaar genoeg om
deze met zeherheid aan hem toe te
Schrijven. 2)e hunstenaar blijft anoniem.
2)e titel op het exemplaar van het Brits
yijuseum, ^Opdeling (drenten en
Oeheningen, staat aan de bovenzijde van
de prent en luidt: Bergen - Op - 2oom
1747
«2)e apmetingen zijn 280 mm hoog en
399 mm breed, echter gemeten binnen de
gravurelijst. Ben hreuhlijn onder het
midden Suggereert, dat de prent weieens
gevouwen is geweest, maar daar hij nu, en
dat al enige tijd, stevig zit vaslgeplaht op
dih barton, is het niet mogelijh te zien op
er een watermerh op staat. Bvenmin han
van de achterzijde worden opgemaaht o( de
prent eens in een boeh gebonden was. Oh
denh dat dit onwaarschijnlijh is, daar de
prent duidelijh bedoeld is als een Spotprent
en deze werden toentertijd gewoonlijh
uitgegeven als losse, individuele prenten
Vraag 2: wat is de betekenis van
de teksten van de op tafel
liggende documenten in het linker
onderste medaillon? (zie
afbeelding 1).
Kan daaruit wellicht worden
afgeleid wie de hoofdpersoon is,
koning Charles II van Engeland of
de Nederlandse bevelhebber, (de
Zweedse) luitenant-generaal Von
Cronström?
Het is de lezer natuurlijk niet
ontgaan dat in het eerste artikel nog
wat onbeantwoorde vragen restten
en enkele interpretatieverschillen
voorkwamen. Daarover heb ik
schriftelijk de hedendaagse specia
listen van het British Museum
geraadpleegd. De Engelse uitleg die
ik in Rotterdam had bestudeerd
stamt immers uit 1877!
Het antwoord liet geruime tijd op
zich wachten maar bleek dermate
Afb.l. Koning George II van
Engeland met zijn ministers.
interessante aanvullingen te be
vatten dat ik u die niet wil
onthouden.
Kortsheidshalve volgen hieronder
de vragen die ik destijds stelde, elk
gevolgd door letterlijk geciteerde
delen uit het uitgebreid antwoord
van de Engelse deskundige (cursief
afgedrukt).
Vraag 1: wie was de tekenaar of
graveur en komt de plaat soms
voor als illustratie in een boek,
krant of tijdschrift?
\Jroea 22nyeLe iatiriiche prenten fvan vóór
I770j zijn moeilijh te vinden en zijn
zelden in hleur uitgevoerd. «2)g prent is
niet qesiqneerd, noch weet ih wie de
brieven van Odor ace WJalpole, die een
zeer vooraanstaand criticus was van
eigentijdse zahen.
On Otudies in <2tfhte enth Benturg
Uïiplo macg 1 740-1 748 gepubliceerd in
1930, beweert Oir diehard oCodge op
blz. 290, dat de Odertog van Yjewcastle
pas na de val van de vesting Bergen op
Ooom vernam, dat de bevelhebbend oppicier
Ajb.2. Het is niet meer met
zekerheid vast te stellen wie dit zijn.
bijna 90 jaar oud was.
Op de documenten op de tapel staat:
Odarrg the Yjinth Opeech en in the
Ylorth'.
0)e eerste tehst verwijst mijns inziens, naar
Odenrg j^elham, de Berste YYjinister, die
op verscheidene andere prenten van die tijd
Odarrg the Yjinth wordt genoemd, hetgeen
verwijst naar de macht die hij uitoepende.
On the Yjorth verwijst naar de situatie in
Ochotland waar de politiehe situatie in
174 7 nog steeds zeer onzeher was na de
gebeurtenissen in 1745 en 1746.
«2)e toestand waarin Britanniahet beeld
van de natie, wordt getoond, lijht op
