7 i ft \r Geschiedkundig tijdschrift De Waterschans nr. 3 1995 Nieuwe aflevering Bergen op Zoom in kaart en beeld In deze serie is thans nummer 30 verschenen. Het betreft dit keer een schilderachtig stadsgezicht uit een nog niet zo ver verleden: De Moe- regrebstraat en Het Steijgerken. De tekening is van de hand van de in 1901 in Wouw geboren Jef Hout (1901-1976), die zich in 1923 in Bergen op Zoom vestigde, na een korte loopbaan bij de Spoorwegen in Roosendaal. Werkzaam op de drukkerij Verlinden, uitgever van het dagblad De Zoom, had hij tus sendoor gelegenheid om te tekenen, wat hij al deed sinds zijn middelba re schoolopleiding aan de Rijks HBS te Bergen op Zoom. Na zijn huwelijk in 1932 begon Jef in opdracht tekeningen te maken. Zijn talent ontwikkelde hij binnen de kunstkring Bosschaert in het Spui- huis, waar hij kon werken onder leiding van kunstenaars als Louis Weyts, Jan van der Kreek en Jan Baartmans. In 1934 maakte hij op verzoek van voorzitter ir. A. Juten een serie tekeningen van een aantal prachtige oude boerderijen in de omgeving van Bergen op Zoom, zoals de Slikkenburg. In de jaren var de oorlog begon hij met zijn bekende vastenavondschetsen. Na de oorlog maakte hij stadsgezichtjes aan de lopende band. Jef Hout tekende, in navolging van de reeds in 1672 door Valentijn Klotz met pen en penseel vastgeleg de situatie, de Moeregrebstraat met de achterzijde van het Spuihuis omstreeks 1938. In de achttiende eeuw wordt dit deel van de Noord zijde Haven en het aangrenzend deel van de Dubbelstraat Het Steij gerken of Op 't Steijger genoemd. De naam wordt verklaard door de sterke helling die dit deel van de Dubbelstraat hier maakt. Het groot ste deel van de tekening wordt ingenomen door het schilderachtige beeld van de achterzijde van het Spuihuis met de Grebbe die daar nog open lag. In 1955 is dit deel van de Grebbe overkluisd. Op de tekening is duidelijk te zien dat de Grebbe onder het Spuihuis door liep en uiteindelijk in de haven kon doorstromen. In het Spuihuis zorg de een sluisje voor regelmatige afvoer van het water. In de twintig ste eeuw is dit deel van de stad vele malen vastgelegd, onder andere op schilderijen of tekeningen van W. van Dort, Eugène Rensburg, Janus Sio en de onlangs overleden Fons Gieles. BRG-cursus Huizenonderzoek Bij het onderzoek naar de eigen voorouders raken veel amateurhisto rici en genealogen geboeid door de vraag in welke gebouwen deze mensen hebben gewoond of ge werkt. Weer anderen worden gefa scineerd door oude huizen in de directe omgeving waar zij meer van zouden willen weten. In deze cursus wordt gebruik gemaakt van kada strale bescheiden, belastingkohieren, vestboeken en andere (informa- tiejbronnen uit het archief, die licht kunnen werpen op de geschiedenis van een gebouw. Naast archiefon derzoek wordt ook kennis gemaakt met de mogelijkheden om informa tie te krijgen uit het gebouw zelf. U kunt hierbij denken aan daterings- mogelijkheden op grond van uiter lijke kenmerken als stijl, maar ook constructie en materiaalgebruik. Om een en ander in Boxtel ook in de praktijk te zien, maakt een excursie deel uit van het programma. De cursus in Boxtel wordt verzorgd door de heer H. de Visser die als onderzoeker veel ervaring heeft op gedaan, de heer W. Doyen, archiva ris te Boxtel, en de bouwhistoricus de heer D. Zweers. Bij ons in West-Brabant wordt een soortgelij ke cursus georganiseerd door de Gemeentelijke Archiefdienst te Ber gen op Zoom. De cursus is hier in handen van de heren P. Suijker- buijk en C. Peters. watermolens H. Frieke, H. Hagens en T. Mee sters, Nederlandse watermolens in oude ansichten. Zaltbommel: Euro pese Bibliotheek, 1994, 110 pg. ISBN 90-288-5816-4. f32.50. (recensie uit Brabants Heem 2- 1995). Naast delen met louter tot een plaats beperkt fotografisch beeldmateriaal bevat deze oude, maar blijkbaar nog steeds succes volle reeks uit Zaltbommel ook thematische afleveringen. In een eerdere aflevering van Brabants Heem werd een deel over de honde- kar besproken, nu ligt een boekje in het karakteristieke oblong-formaat voor over watermolens. De krulleri ge typografie van het titelblad verwijst reeds naar het genre waarin dit type boekjes thuishoort: on schuldige nostalgie zonder al te veel diepgang. Niettemin is er in dit deeltje veel interessant materiaal samengebracht. De auteurs bakenen in hun inleiding hun onderwerp goed af: ze behandelen alleen 'ech te' watermolens, dit wil zeggen molens die door stromend water worden aangedreven en laten bij voorbeeld windwatermolens (die dienen om polders te bemalen) buiten beschouwing. Deze logische keuze houdt in de Nederlandse situatie tevens een regionale beperking in. De meeste watermolens waren en zijn immers te vinden in het Oosten en Zuiden van het land. De ruim honderd foto's, overwegend ansichtkaarten, zijn ingedeeld per provincie (Over ijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg). De Brabantse water molens die hier behandeld worden volgens de geijkte formule van 'een praatje bij een plaatje' zijn of waren (de auteurs behandelen namelijk ook verdwenen molens) voor het merendeel gelegen aan de Dommel. Onze provincie telt nog maar acht complete watermolens, namelijk die in Eindhoven (twee stuks), Oploo, Nederwetten, Opwetten, Oirschot, Valkenswaard en Dommelen. Voorts treffen we nog al wat 'kana- lisatieslachtoffers' aan zoals in Steensel. Heel terecht wijzen ze op de kwetsbaarheid van vooral dit type molen dat volledig afhankelijk is van de ecologische context. Door het aantasten van de waterhuishou ding, soms vele kilometers stroom opwaarts, zijn veel molens letterlijk drooggelegd. De samenstellers van dit boekje spreken dan ook, niet zonder cyni sme, van de 'ab-normalisatie' van de waterlopen, zoals in het geval van Stipdonk bij Someren. Doordat de samenstellers ervoor hebben geko zen om slechts niet eerder gepubli ceerde foto's op te nemen heeft dit boekje aan documentaire waarde gewonnen. jiiWiiWilMiiilioio O.A. in deze aflevering: rails oude postkantoor slot Halsteren "Fluwelen Revolutie "Koudemarkt 25e jaargang nr 4 december 1995 l,l Li i,1 t!',i t I .'L'tV.. VB t'.y i

Periodieken

De Waterschans | 1995 | | pagina 20