78
79
De Waterschans nr. 3 1995
Afb.2. T Canadese Infanterie Divisie zet aanval voort, maar trok na de
Zuidwesthoek te hebben bevrijd over de Kreekrakdam Zeeland binnen.
Hamilton-infanteristen in dekking achter koepel van Fort Garry-Horse-tank.
Bergen op Zoom bevrijd?'. Dat
tendeert naar de eerste uitleg van
het woord, duidelijker ware geweest
te vragen naar welke eenheden.
In de vorige paragraaf gaf ik echter
al aan dat Bergen op Zoom bevrijd
werd door de 4" Canadese Pantser
Divisie. Het gevecht wordt immers
gevoerd door de samenwerkende
onderdelen van de divisie die dat
onafhankelijk en zelfstandig leidt.
Bij een opmars hield men destijds
voor een divisie een vakbreedte aan
van ongeveer tien kilometer. Daar
om streden van Bergen op Zoom
tot iets voorbij Breda vier divisies
zij aan zij voorwaarts. Met andere
woorden, alle personeel van de
divisie, dus ook de ondersteunende
artillerie, genie en de verbindings
dienst evenals de verzorgende
eenheden zoals de geneeskundige
troepen, de intendance en de aan-
en afvoertroepen hebben hun bijdra
ge geleverd aan de bevrijding, niet
alleen de typische vechtonderdelen.
W. van Riemsdijk stelt in zijn
eerder genoemd artikel terecht dat
succes alleen kan worden behaald
door een hechte samenwerking van
verschillende disciplines en dat ook
andere onderdelen dan infanterie en
cavalerie hun bijdrage aan de be
vrijding hebben geleverd.
3. De Canadezen die het eerst in
Bergen op Zoom waren.
Als men met bevrijders bedoelt
'degenen die het eerst in het cen
trum van de stad waren', wat gezien
het hiervoor gestelde onjuist is, dan
zijn wij aangekomen bij de hard
nekkigste vergissing. In de vorige
paragraaf behandelde ik de beteke
nis van het woord regimentdat
mede oorzaak is van het misver
stand dat niet meer en niet minder
dan de Lincolns de bevrijders zou
den zijn. De eer het eerst in de stad
te zijn komt echter uitsluitend de
South Alberta's toe.
In de tweede hal van het stadhuis
hangt een bronzen plaquette, in
1992 aan de bevolking van Bergen
op Zoom aangeboden door een
deputatie van The South Alberta
Regiment. In de tekst daarop staat
in de tweede zin vermeld dat de
spits van de voorhoede, die op 27
oktober 1944 de stad introk,
bestond uit verkenners van hun
eenheid.
Hoe ging het nu precies? Op 12
oktober 1944 besloot generaal
Simonds de 4° Canadese Pantser
Divisie over te plaatsen van het II"
Canadese Legerkorps naar het P
Britse Legerkorps. Het verloop van
de strijd in Noordwest-België en
Zeeuws-Vlaanderen bood hiertoe
gelegenheid.
Oost-Zeeuws-Vlaanderen was zon
der veel moeite in Poolse handen
gevallen. De eerste Poolse Pantser
divisie maakte deel uit van het 1"
Canadese leger. De Duitsers zaten
al opgesloten in de 'zak' van Bres-
kens/de Zoute. Simonds dirigeerde
de 4" Canadese Pantser Divisie
onder bevel van Foster naar de
Antwerpse sector. In het kader van
de operatie Suitcase (op naar de
Hollandse waterwegen) kreeg Fos
ter de opdracht om de flank van de
2" Canadese Infanterie Divisie te
beveiligen tijdens hun deeloperaties
Vitality (Zuid- en Noord Beveland)
en Infatuate (Walcheren) met onder
meer als doel de verovering van
Bergen op Zoom.
Voor de aanval op Bergen op Zoom
zette de 4" Canadese Pantser Divisie
zijn twee brigades in, de 10" Infan
terie Brigade onder commando van
Brigadier J.C. Jefferson en de 4°
Pantser Brigade onder bevel van
Brigadier R.W. Moncel. De aanval
zou over twee assen gaan in een
tangbeweging. Jefferson via Huij-
bergen, de vliegbasis Woensdrecht,
en de Moerkantse- en Huijbergse-
baan naar Bergen op Zoom. Moncel
moest via Pindorp, Vijfhoek,
Wouwse Hill, Lleerle en Wouw en
vervolgens onder Moerstraten door
de Duitse verdedigers van Bergen
op Zoom afsnijden door over
Vrederust en Halsteren tot over de
Halsterse weg op te trekken.
De A- en B-Compagnie en het
Verkenningspeloton van het infante-
riebataljon van het Lincoln and
Welland Regiment werden tijdelijk
onder bevel geplaatst van de 4"
Pantser Brigade. Deze tangarm won
snel terrein na eerst moeizaam een
bruggehoofd over de tankval bij
Pindorp te hebben bevochten. Maar
de Duitsers slaagden erin de spits
van de 4" Pantser Brigade van
Moncel te blokkeren onder Moer
straten.
In engere zin kan gezegd worden
dat de andere tangarm, die van de
10° Infanterie Brigade, Bergen op
Zoom heeft bevrijd, maar zoals
gezegd geef ik de voorkeur aan de
hele 4" Canadese Pantser Divisie.
De aanval van de 10° Brigade had
op 23 oktober 1944 geleid tot de
verovering van Huijbergen. Vervol-
De Waterschans nr. 3 1995
Afb.3a. Ook zij en vele anderen zijn
bevrijders. De Forward Air
Controller van de Royal Air Force,
die de piloten op het doel praat, en
de artilleriewaarnemer in voorste
lijn.
gens rukte de brigade op in de
richting van Bergen op Zoom met
telkens een andere voorhoede. De
moeilijke weg daarheen is uitvoerig
beschreven in mijn publikatie 'Jeeps
en Klaprozen'.
Op 27 oktober 1944 bestond de
voorhoede uit het 29° Zware Ver
kenningsbataljon van het South
Alberta Regiment (SAR) met de C-
en D-Compagnie en de Staf van het
infanteriebataljon van het Lincoln
and Welland Regiment (L&W-R).
Om 15.50 uur nam Luitenant
kolonel G.D. Wotherspoon, de
bataljonscommandant van de South
Alberta's in zijn hoedanigheid van
commandant van de voorhoede het
besluit het centrum van de stad in
te trekken. Hij belastte hiermee
Majoor D.W. Currie, die met zijn
C-Eskadron SAR als spits van de
voorhoede moest opereren zonder
infanterie begeleiding. Deze stuurde
om 16.00 uur twee spitspatrouilles
vooruit.
De eerste stond onder leiding van
Eerste luitenant W.J. McLeod die
met zijn vier ShetmanAanks via
wachthuisje nr. 13, de Zwarteweg,
Zuidoostsingel, Stationsstraat,
Wouwseweg en Zuivelstraat om
16.15 uur de Grote Markt bereikte.
De tweede patrouille bestond uit
drie lichte verkenningstanks onder
leiding van Sgt Halkyard. Deze
troop bereikte kort na het ernstig
ongeluk, dat twee jonge Bergsen
het leven kostte, de Grote Markt via
de Stalen Brug, Antwerpsestraat
weg, Antwerpsestraat, Korte Bos
straat en Bosstraat. Om 16.25 uur
kwam de rest van de spits de Grote
Markt op. Majoor Currie was in het
spoor van McLeod opgetrokken tot
nabij het abattoir, maar ging vervol
gens via de Burgemeester van
Hasseltstraat, Huijbergsestraat,
Kerkstraat en tenslotte de Hoog
straat.
Bij de komst van de Canadezen in
het centrum was het opgehouden te
regenen en was de reeds ondergaan
de zon doorgebroken. Eerst tegen
17.00 uur, ondertussen was het
weer gaan regenen en begon de
duisternis in te vallen, stuurde
Wotherspoon in opdracht van gene
raal Jefferson de beschikbare infan
terie de stad in. De mannen van J.F.
Swayze's D-Compagnie L&W-R
reden mee op de tanks en verken
ningswagens van het A- en Staf-Es
kadron SAR naar het centrum van
de stad. En de Lincolns van Majoor
J. Dandy's C-Compagnie trokken te
voet naar omgeving Stadspark en
Noordsingel.
Kortom, het waren South Alberta's
die met ongeveer 80 manschappen
in vijftien tanks en enkele Hum-
èer-gcvechtswagens op de Grote
Markt aankwamen. De Lincolns
arriveerden er zo'n veertig minuten
later.
Dit betekent derhalve dat het een
jarenlange vergissing betreft, als
men stelt dat de manschappen van
het Lincoln and Welland Regiment
de eerste bevrijders van de stad
zijn, omdat zij als eersten in het
centrum arriveerden. Zelfs tijdens
het défilé op 27 oktober 1994 wist
de verslaggeefster van de BRTO het
te bestaan bij het opmarcheren van
het detachement Lincolns extra
aandacht van de kijker te vragen
voor de echte bevrijders van Bergen
op Zoom op 27 oktober 1944. En
toen enige groepen later de overige
oudstrijders in één blok de Grote
Markt opkwamen, meldde zij dat
dit ook bevrijders waren maar dat
deze pas één dag later in de stad
arriveerden. En zo zijn talrijke
voorbeelden te verschaffen van het
hardnekkige misverstand in deze
kwestie.
De bevrijders waren dan wel in de
stad op de 27°, maar niet de heel
stad was bevrijd. Op de 27° om
20.23 uur werd gemeld dat de stad
tot de Zoom vijandvrij was. Gedu
rende de hele avond en nacht echter
was er sprake van een waar nie
mandsland in de wijken ten zuiden
van en grenzend aan het Zoomka-
naal, in welk gebied beide partijen
patrouilles liepen. En de straten ten
noorden van de Zoom waren nog
bezet gebied. En zo arriveren we
met deze alinea bij de volgende
paragraaf waar het niet om een
misverstand gaat, maar om een
kwestie van opvatting.
4. De datum der bevrijding van
de stad
De datum waarop de bevrijding van
de stad wordt herdacht is 27 okto
ber. Echter in de Canadese ge
schiedschrijving wordt hiervoor ook
Afb. 3b. en de kanoniers van een batterij Bofors-luchtdoeleeschut. ingezet
tegen gronddoelen, behoren daartoe.