78 79 De Waterschans nr. 3 1995 Afb.2. T Canadese Infanterie Divisie zet aanval voort, maar trok na de Zuidwesthoek te hebben bevrijd over de Kreekrakdam Zeeland binnen. Hamilton-infanteristen in dekking achter koepel van Fort Garry-Horse-tank. Bergen op Zoom bevrijd?'. Dat tendeert naar de eerste uitleg van het woord, duidelijker ware geweest te vragen naar welke eenheden. In de vorige paragraaf gaf ik echter al aan dat Bergen op Zoom bevrijd werd door de 4" Canadese Pantser Divisie. Het gevecht wordt immers gevoerd door de samenwerkende onderdelen van de divisie die dat onafhankelijk en zelfstandig leidt. Bij een opmars hield men destijds voor een divisie een vakbreedte aan van ongeveer tien kilometer. Daar om streden van Bergen op Zoom tot iets voorbij Breda vier divisies zij aan zij voorwaarts. Met andere woorden, alle personeel van de divisie, dus ook de ondersteunende artillerie, genie en de verbindings dienst evenals de verzorgende eenheden zoals de geneeskundige troepen, de intendance en de aan- en afvoertroepen hebben hun bijdra ge geleverd aan de bevrijding, niet alleen de typische vechtonderdelen. W. van Riemsdijk stelt in zijn eerder genoemd artikel terecht dat succes alleen kan worden behaald door een hechte samenwerking van verschillende disciplines en dat ook andere onderdelen dan infanterie en cavalerie hun bijdrage aan de be vrijding hebben geleverd. 3. De Canadezen die het eerst in Bergen op Zoom waren. Als men met bevrijders bedoelt 'degenen die het eerst in het cen trum van de stad waren', wat gezien het hiervoor gestelde onjuist is, dan zijn wij aangekomen bij de hard nekkigste vergissing. In de vorige paragraaf behandelde ik de beteke nis van het woord regimentdat mede oorzaak is van het misver stand dat niet meer en niet minder dan de Lincolns de bevrijders zou den zijn. De eer het eerst in de stad te zijn komt echter uitsluitend de South Alberta's toe. In de tweede hal van het stadhuis hangt een bronzen plaquette, in 1992 aan de bevolking van Bergen op Zoom aangeboden door een deputatie van The South Alberta Regiment. In de tekst daarop staat in de tweede zin vermeld dat de spits van de voorhoede, die op 27 oktober 1944 de stad introk, bestond uit verkenners van hun eenheid. Hoe ging het nu precies? Op 12 oktober 1944 besloot generaal Simonds de 4° Canadese Pantser Divisie over te plaatsen van het II" Canadese Legerkorps naar het P Britse Legerkorps. Het verloop van de strijd in Noordwest-België en Zeeuws-Vlaanderen bood hiertoe gelegenheid. Oost-Zeeuws-Vlaanderen was zon der veel moeite in Poolse handen gevallen. De eerste Poolse Pantser divisie maakte deel uit van het 1" Canadese leger. De Duitsers zaten al opgesloten in de 'zak' van Bres- kens/de Zoute. Simonds dirigeerde de 4" Canadese Pantser Divisie onder bevel van Foster naar de Antwerpse sector. In het kader van de operatie Suitcase (op naar de Hollandse waterwegen) kreeg Fos ter de opdracht om de flank van de 2" Canadese Infanterie Divisie te beveiligen tijdens hun deeloperaties Vitality (Zuid- en Noord Beveland) en Infatuate (Walcheren) met onder meer als doel de verovering van Bergen op Zoom. Voor de aanval op Bergen op Zoom zette de 4" Canadese Pantser Divisie zijn twee brigades in, de 10" Infan terie Brigade onder commando van Brigadier J.C. Jefferson en de 4° Pantser Brigade onder bevel van Brigadier R.W. Moncel. De aanval zou over twee assen gaan in een tangbeweging. Jefferson via Huij- bergen, de vliegbasis Woensdrecht, en de Moerkantse- en Huijbergse- baan naar Bergen op Zoom. Moncel moest via Pindorp, Vijfhoek, Wouwse Hill, Lleerle en Wouw en vervolgens onder Moerstraten door de Duitse verdedigers van Bergen op Zoom afsnijden door over Vrederust en Halsteren tot over de Halsterse weg op te trekken. De A- en B-Compagnie en het Verkenningspeloton van het infante- riebataljon van het Lincoln and Welland Regiment werden tijdelijk onder bevel geplaatst van de 4" Pantser Brigade. Deze tangarm won snel terrein na eerst moeizaam een bruggehoofd over de tankval bij Pindorp te hebben bevochten. Maar de Duitsers slaagden erin de spits van de 4" Pantser Brigade van Moncel te blokkeren onder Moer straten. In engere zin kan gezegd worden dat de andere tangarm, die van de 10° Infanterie Brigade, Bergen op Zoom heeft bevrijd, maar zoals gezegd geef ik de voorkeur aan de hele 4" Canadese Pantser Divisie. De aanval van de 10° Brigade had op 23 oktober 1944 geleid tot de verovering van Huijbergen. Vervol- De Waterschans nr. 3 1995 Afb.3a. Ook zij en vele anderen zijn bevrijders. De Forward Air Controller van de Royal Air Force, die de piloten op het doel praat, en de artilleriewaarnemer in voorste lijn. gens rukte de brigade op in de richting van Bergen op Zoom met telkens een andere voorhoede. De moeilijke weg daarheen is uitvoerig beschreven in mijn publikatie 'Jeeps en Klaprozen'. Op 27 oktober 1944 bestond de voorhoede uit het 29° Zware Ver kenningsbataljon van het South Alberta Regiment (SAR) met de C- en D-Compagnie en de Staf van het infanteriebataljon van het Lincoln and Welland Regiment (L&W-R). Om 15.50 uur nam Luitenant kolonel G.D. Wotherspoon, de bataljonscommandant van de South Alberta's in zijn hoedanigheid van commandant van de voorhoede het besluit het centrum van de stad in te trekken. Hij belastte hiermee Majoor D.W. Currie, die met zijn C-Eskadron SAR als spits van de voorhoede moest opereren zonder infanterie begeleiding. Deze stuurde om 16.00 uur twee spitspatrouilles vooruit. De eerste stond onder leiding van Eerste luitenant W.J. McLeod die met zijn vier ShetmanAanks via wachthuisje nr. 13, de Zwarteweg, Zuidoostsingel, Stationsstraat, Wouwseweg en Zuivelstraat om 16.15 uur de Grote Markt bereikte. De tweede patrouille bestond uit drie lichte verkenningstanks onder leiding van Sgt Halkyard. Deze troop bereikte kort na het ernstig ongeluk, dat twee jonge Bergsen het leven kostte, de Grote Markt via de Stalen Brug, Antwerpsestraat weg, Antwerpsestraat, Korte Bos straat en Bosstraat. Om 16.25 uur kwam de rest van de spits de Grote Markt op. Majoor Currie was in het spoor van McLeod opgetrokken tot nabij het abattoir, maar ging vervol gens via de Burgemeester van Hasseltstraat, Huijbergsestraat, Kerkstraat en tenslotte de Hoog straat. Bij de komst van de Canadezen in het centrum was het opgehouden te regenen en was de reeds ondergaan de zon doorgebroken. Eerst tegen 17.00 uur, ondertussen was het weer gaan regenen en begon de duisternis in te vallen, stuurde Wotherspoon in opdracht van gene raal Jefferson de beschikbare infan terie de stad in. De mannen van J.F. Swayze's D-Compagnie L&W-R reden mee op de tanks en verken ningswagens van het A- en Staf-Es kadron SAR naar het centrum van de stad. En de Lincolns van Majoor J. Dandy's C-Compagnie trokken te voet naar omgeving Stadspark en Noordsingel. Kortom, het waren South Alberta's die met ongeveer 80 manschappen in vijftien tanks en enkele Hum- èer-gcvechtswagens op de Grote Markt aankwamen. De Lincolns arriveerden er zo'n veertig minuten later. Dit betekent derhalve dat het een jarenlange vergissing betreft, als men stelt dat de manschappen van het Lincoln and Welland Regiment de eerste bevrijders van de stad zijn, omdat zij als eersten in het centrum arriveerden. Zelfs tijdens het défilé op 27 oktober 1994 wist de verslaggeefster van de BRTO het te bestaan bij het opmarcheren van het detachement Lincolns extra aandacht van de kijker te vragen voor de echte bevrijders van Bergen op Zoom op 27 oktober 1944. En toen enige groepen later de overige oudstrijders in één blok de Grote Markt opkwamen, meldde zij dat dit ook bevrijders waren maar dat deze pas één dag later in de stad arriveerden. En zo zijn talrijke voorbeelden te verschaffen van het hardnekkige misverstand in deze kwestie. De bevrijders waren dan wel in de stad op de 27°, maar niet de heel stad was bevrijd. Op de 27° om 20.23 uur werd gemeld dat de stad tot de Zoom vijandvrij was. Gedu rende de hele avond en nacht echter was er sprake van een waar nie mandsland in de wijken ten zuiden van en grenzend aan het Zoomka- naal, in welk gebied beide partijen patrouilles liepen. En de straten ten noorden van de Zoom waren nog bezet gebied. En zo arriveren we met deze alinea bij de volgende paragraaf waar het niet om een misverstand gaat, maar om een kwestie van opvatting. 4. De datum der bevrijding van de stad De datum waarop de bevrijding van de stad wordt herdacht is 27 okto ber. Echter in de Canadese ge schiedschrijving wordt hiervoor ook Afb. 3b. en de kanoniers van een batterij Bofors-luchtdoeleeschut. ingezet tegen gronddoelen, behoren daartoe.

Periodieken

De Waterschans | 1995 | | pagina 3