82
De Waterschans nr. 3 1995
Afb.6. Fallschirmiaser. Elitetroepen, maar van de Luftwaffe.
geweest.
8. De rang van baron F.A. von
der Heydte
Ten onrechte hebben velen aan
Freiherr Von der Heydte de rang
van generaal toegedicht. In woord
en geschrift repten mensen van het
verzet en vertegenwoordigers van
de Rode Kruis Colonne van Bergen
op Zoom over 'generaal Von der
Heydte', ook wel abusievelijk 'Von
der Heide' genoemd. Zelfs burge
meester H.A.F. Lijnkamp van
Bergen op Zoom bericht over de
Duitse generaal van wie hij op 26
oktober 1944 om 10.00 uur in het
pand Grote markt 27 de opdracht
kreeg de inwoners binnen 24 uur
naar Dordrecht te evacueren. De
burgemeester weigerde dit. De
Duitsers overlegden en na rugge
spraak met een hoger echelon gaven
zij hem zijn zin, de Bergenaren
hoefden niet te verkassen. Daardoor
bleef Bergen gespaard van
huis-aan-huis gevechten. De weer-
standslijn werd ineens aan de
noordzijde van de Zoom geprojec
teerd. Blijkens het relaas van de
burgemeester kreeg hij van de
generaal nog een hand en zou deze
gezegd hebben: 'Ich wünsche Ihnen
viel Glück mit Ihrer Stadt'.
De genoemde generaal bleek de
commandant te zijn van het 6"
Pararegiment, dat door het LXVIF
Legerkorps belast was met het
verdedigend gevecht ten noorden
van Bergen op Zoom. De rest van
de gevechtsgroep Chili functioneer
de toen als legerkorpsreserve in
Noordwest-Brabant.
De rang van deze commandant was
Luitenant-kolonel. Maar de Oberst-
leutnant corrigeerde de burgers niet
en liet ze in de waan te maken te
hebben met de commandant van
Kampfgruppe Chili. Overigens werd
hij later, toen West Duitsland was
toegetreden tot de NAVO, aange
steld tot Brigade-generaal bij de
Bundeswehr.
9. K. Chill's aanwezigheid in de
regio
In de laatste alinea van de vorige
paragraaf wordt gemeld, dat Von
der Heydte het deed voorkomen als
was hij generaal en commandant
van de gevechtsgroep Chill. In het
boek 'De strijd om de Schelde: het
verhaal van militairen en burgers
tijdens de bevrijding van Zuidwest
Nederland en Vlaanderen in 1944'
van vader W.D. en zoon S. Whita-
ker is een interview opgenomen
met Von der Heydte. Daarin doet,
de inmiddels gepensioneerde, gene
raal gewag van het volgende. Ten
eerste zou hij met zijn 6" Para
regiment nooit onder bevel hebben
gestaan van Luitenant-generaal K.
Chill. Ten tweede zou hij in West-
Brabant hebben opgetreden als
commandant van de Gevechtsgroep
Chili, waarbij ter intimidatie van de
vijand gebruik werd gemaakt van
de naam en reputatie van de gene
raal bij afwezigheid van de persoon.
Ook zijn parachutisten beweerden
bij bezoeken in 1986 en 1990 aan
Bergen op Zoom en de omgeving
van landgoed Mattemburgh dat hun
Fallschirmjager Regiment 6 nooit
deel heeft uitgemaakt van de
Kampfgruppe Chili.
Of dit nu een leugen om bestwil is
geweest van Von der Heydte ter
bevordering van de misleiding of
een gevolg van de gang van zaken
ten aanzien van de slagorde, zeker
is dat beide voorgaande beweringen
onwaar zijn.
Het 6° Para-regiment maakte deel
uit van het op 1 september 1944
opgerichte 1" Duitse Luchtlandings
Leger van Generaal K. Student. Eén
van Hitiers' maatregelen uit zijn
telegram van 4 september was
Student te belasten met de opzet
van een zo snel mogelijk te organi
seren verdedigingslinie tussen Ant
werpen en de Westwall. Hiertoe
moest Student onder meer zo snel
mogelijk de voorhoede van zijn
paraleger ter plaatse zien te krijgen.
Dat werd de Kampfgruppe Walther
ter sterkte van 6000 ervaren Fall
schirmjager, die op 13 september
stellingen betrok in de omgeving
van Neerpelt/Hechtel.
Toen dan ook op zondag 17 sep
tember om 14.00 uur operatie
Market Garden over de grond van
start ging bij Hechtel, liep de Britse
voorhoede vast op de grendel die
Walther daar had gelegd om een
eventuele geallieerde opmars te
blokkeren. Van de eenheid van
Walther maakte het 6e Para-regi
ment van Von der Heydte deel uit
en het lag in de grendel rechts-vócr.
's Avonds lukte het de Britten de
grendel te doorbreken en werd een
begin gemaakt tot de zogeheten
Corridor. Het regiment van Von
der Heydte hield stand in zijn stel
lingen, maar bleef volkomen geïso
leerd van het 1" Para-leger achter
aan de westzijde van de Corridor.
Door het standvastig opereren van
het 6e Para-regiment ter plaatse en
van het overig deel van Walthers'
gevechtsgroep aan de oost-zijde van
de Corridor bleef deze smal en
derhalve kwetsbaar. De Duitsers
reorganiseerden dan ook de slagor
de en damden de Corridor met de
De Waterschans nr. 3 1995
Afb.7. Freiherr Friedrich A. van
der Heydte; geen generaal, wel
luitenant kolonel.
nodige divisies ter weerszijden in.
Toen op 18 september de druk op
de stellingen van Von der Heydte te
groot werd, moest hij echter een
twintigtal kilometers wijken. Dat
deed hij zonder overleg met als
gevolg dat er een gat viel in de
Duitse organisatie aan die zijde. Dat
was voor de verantwoordelijke
commandant van het LXXXVIIF
Legerkorps, generaal H. W. Rein-
hard, een niet te verteren zaak. Op
zijn instigatie ging Student er mee
akkoord dat het 6° Para-regiment
per 18 september 1944 onder bevel
werd gesteld van het LXXXVIIF
Legerkorps. Bovendien werd voort
aan het 15° Leger belast met de
indamming van de Corridor ter
westzijde en het 1° Para-leger met
de oostzijde en op de kop. Daarom
werd het hele LXXXVIIF Leger
korps van het 1" naar het 15° Leger
overgeheveld, dus ook het regiment
van Von der Heydte. Dit zinde
noch de commandant noch de
manschappen ervan. Reinhard stelde
de capabele maar eigenwijze Von
der Heydte onder rechtstreeks bevel
van Luitenant-generaal Chill. Die
zou de moeilijke man en lieveling
van Student wel onder de duim
kunnen houden. Vandaar al de
onmiddellijke animositeit tussen de
twee 'krijgsheren'.
Ch. Holst noemt in zijn Kriegstage-
buch 7.9- 5.11.1944 de gevechts
groep heel denigrerend 'Die Chili
'sche Bande', conform de titel die
het Luftwaffe-personeel van het 6°
aan de landmacht-eenheid gaf.
Overigens bevestigt Holst in zijn
journaal bij herhaling in zowel tekst
als in schets de Unterstellung bij
Chili.
Op 3 oktober 1944 werd de Ge
vechtsgroep Chill van het
LXXXVIIF naar het LXVIF Leger
korps overgeheveld, dat onder
commando stond van Luite
nant-generaal O. von Sponheimer.
Van 7 op 8 oktober werd de voor
hoede van de met spoed ingezette
reservemacht, zijnde twee bataljons
van het 6" Para-regiment van Til
burg naar Bergen op Zoom getrans
porteerd. Op 8 oktober viel deze
eenheid gelijk aan op de ingegraven
Canadezen (Black Watchte Hoog-
erheide AV oensdrecht.
Von der Heydte leidde deze actie.
Vier dagen later arriveerde de rest
van de Kampfgruppe onder com
mando van Luitenant-kolonel H.
Dreyer. Van Chili zelf was geen
spoor te bekennen. Die was te slim,
heel onopvallend was hij aangeko
men en had vanaf 11 oktober zijn
commandopost betrokken in Essen.
Later werd deze Gefechtsstand
verplaatst naar het centrale land
goed in de Wouwsche Plantage,
vervolgens naar Kruisland en weer
later naar Dinteloord.
Tijdens de slag om Woensdrecht
leek het alsof Von der Heydte het
gevecht onafhankelijk voerde, maar
in werkelijkheid vocht het 6" Para
regiment in samenhang met de
overige onderdelen van Chili, even
als met de 346" Infanterie Divisie
en een regiment van de 70" Infante
rie Divisie.
Toen op 23 oktober toestemming
kwam tot het aangaan van het
vertragend gevecht achterwaarts tot
aan de grote rivieren, hergroepeerde
Von Sponheimer zijn divisies.
Hierbij werd Von der Heydte belast
met de verdediging van het vak
Bergen op Zoom, waarbij zijn 6"
Para-regiment zelfstandig mocht
optreden. De 346" Infanterie Divisie
kreeg het vak Roosendaal toegewe
zen. De rest van de Gevechtsgroep
Chili werd als reserve aangehouden
voor heel het legerkorps.
De zelfstandigheid van Von der
Heydte zou niet van lange duur
zijn. Hij werd naar een ander com
mando overgeplaatst en afgelost op
27 oktober. Het regiment onderging
eenzelfde lot. Van 28 op 29 oktober
moest richting Walcheren worden
verkast, met uitzondering van de
10° Compagnie. Deze kon door het
gevecht tegen de Lincolns om het
fabriekscomplex bij de Zoombrug
aan de Moerstraatsebaan niet uit de
frontlijn worden weggehaald.
De aanwezigheid van Chill in onze
regio blijkt behalve uit de geschied
schrijving van de 85° Infanterie
Divisie ook uit andere bronnen. In
het niet uitgegeven boek van J.G.
Slof en A.J. Juten 'De geschiedenis
van het verzet in het Markiezaat'
wordt gesproken van een generaal
Gill in de regio, hetgeen aardig
overeenkomt met de Duitse uit
spraak van 'Chili'. Voorts treft men
in het verslag van mr. J.B.A.S. van
Agtmaal in 'Huij bergen van 6-24
oktober 1944' ook een getuigenis
daarvan aan. In J.A.J. van Wezel's
'Herinneringen van een Wouwse
verzetsman' en in J.A.J. Kersten's
'Bevrijding van de gemeente Wouw,
oktober 1944' wordt onder meer
vermeld dat de burgemeester van
Wouw, P.A. de Jong, naar Chill in
de Wouwsche plantage gaat om
toestemming te vragen voor dokter
H. Voermans om de zwaar
beproefde bevolking van Huij-
bergen medische bijstand te
verlenen. Evenzo is bekend, dat
pastoor Th. Wolters van Wouw
naar de generaal in Kruisland fietst
om diens clementie te vragen voor
zijn reeds ondermijnde Lamber-
tustoren. Net als de burgervader
kreeg hij nul op het rekest en toen
hij de commandopost verliet, werd
tot overmaat van ramp ook nog zijn
fiets gevorderd, zodat hij per pedes
apostolorum naar zijn pastorie terug
kon gaan.
10. Diversen
Hierna worden drie onderwerpen
besproken die geen misverstanden
zijn, maar wel enige verduidelijking
behoeven.
10 a. Manitoba Dragoons - 4e
Pantser Divisie?
Bij de bevrijding van het eiland
Tholen zien we plotseling een
onderdeel optreden ter assistentie
van de knokploegen van het verzet,
soldaten van the Manitoba Dra
goons. Ook hebben we een
getuigenis van Cees Gelok, zelfs
met foto, dat op 27 oktober 1944
op de Parallelweg ook enkele
huzaren van dat scouting batallion
met hun Ford Lynx-voertuigen bij
