Boekenhoek
146
3j-
147
De Waterschans nr. 4 1995
Spoorwegarchitectuur
In de Stichtse Monumentenreeks
verscheen Spoorwegarchitectuur
door R. Blij denstij n en J. van de
Meene. Na een algemene inleiding
over het ontstaan van de spoor
wegmaatschappijen in de provincie
Utrecht wordt er een aantal
voorbeelden van stations, perron-
kappen, seinhuizen, baanwach
terswoningen, bruggen en electri-
ficatie beschreven. Onder het laatste
vallen bijvoorbeeld de opvallende
betonnen bovenleidingportalen tus
sen Blauwkapel en Hilversum.
Utrecht. 1994.32 p.
ISBN 90.5345.052. f13.50.
Zwolle
Uitgeverij Waanders heeft de
Kleine Monumenten Reeks in een
nieuw jasje gestoken, een groter
formaat, dus meer en betere moge
lijkheden voor afbeeldingen en een
nieuwe naam 'Waanders Monumen
tenreeks'. De prijs bleef laag. Deel
1 heeft als titel 'Het vrouwenhuis te
Zwolle' en werd samengesteld door
Jan ten Hove. Dit 18de eeuwse
gebouw, geheel gerestaureerd en
gerenoveerd en gedeeltelijk als
museum ingericht, wordt nu nog
steeds alleen door vrouwen be
woond. Jan ten Hove schreef de
geschiedenis ter gelegenheid van
het 250-jarig bestaan van de
Stichting het Vrouwenhuis, op
gericht in 1742 door Aleida Greve
voor behoeftige oude dames. Deze
hebben nu na een statutenwijziging
plaats gemaakt voor jonge studentes
van het conservatorium. Een leven
dige geschiedenis, die door Jan ten
Hove op boeiende wijze verteld
wordt. Met vele afbeeldingen.
Zwolle. 1994. 80p.f25.
Conservering
B. Jütte en R. Crèvecoeur stelden in
opdracht van Het Centraal Labo
ratorium samen: 'Richtlijnen voor
de conservering van Gebrand
schilderd glas'. Het boek is bedoeld
voor allen die betrokken zijn bij de
conservering en restauratie van
gebrandschilderde ramen. Het
boekje bestaat uit twee delen. Het
eerste beschrijft de uitgangspunten
voor de conservering, een
aangepaste vertaling van de
uitgangspunten door ICOMOS
opgesteld. In het tweede deel is een
aantal thema's uitgewerkt in de
vorm van richtlijnen, concrete en
praktische informatie voor
betrokkenen. De uitgave is te
bestellen bij het Centraal
Laboratorium voor Onderzoek van
Voorwerpen van Kunst en Weten
schap. 020-6735162. ƒ20.
Buitenplaatsen nabij Zwolle
Eveneens verscheen vorig jaar bij
Waanders 'Een aardsch paradijs; de
buitenplaatsen Boschwijk, Landwijk
en Veldwijk nabij Zwolle' met
bijdragen van J. ten Hove, B. Olde
Meierink en H. Tromp, onder
redactie van E. Gelderman en J.
Hagedoorn. In het gemeente-archief
van Zwolle bevindt zich het archief
van de familie Gelderman dat door
de Stichting Gelderman beheerd
wordt en toegankelijk is voor
studiedoeleinden met de bedoeling
publicaties te realiseren. In verband
met het opstellen van een
gemeentelijk beheersplan van
Zwolle voor het park Boschwijk,
dat onlosmakelijk met de genoemde
buitenplaatsen verbonden is,
ontstond het idee om het onderzoek
naar de tuin van Boschwijk in een
breder kader te plaatsen. Het belang
van de landgoederen voor het
behoud van groen nabij de stad
Zwolle staat centraal. Beschreven
worden de historie van de tuinen,
buitenplaatsen en de bewoners.
Deze zorgvuldige uitgave bevat
vele afbeeldingen, plattegronden,
tekeningen en recente opmetingen
van de huizen. Zwolle. 1994. 184p.
ISBN 90.6630.471.5. f49,50.
Sloten-Oud Osdorp
Onder auspiciën van de Dorpsraad
Sloten Oud Osdorp- en de Wijkraad
Slotervaart/Overtoomse Veld ver
schenen er onlangs twee brochures.
De eerste heeft als titel: 'Van
tuinbouw tot tuinstad1953- 1990;
tot lengte der dagen', samengesteld
door P. de Graaf. Hierin wordt
stilgestaan bij het feit dat het
landelijke karakter, het tuinbouw
gebied Sloten, definitief heeft
plaatsgemaakt voor het stedelijk
karakter van het nieuwe woon
gebied Nieuw Sloten. De tweede
uitgave 'Op de grens van het recht;
1794-1994, 200 jaar Banpaal
Sloten' geschreven door C. Misset
en H. Groot werd uitgegeven t.g.v.
de herdenking van 200 jaar Banpaal
aan de Sloterweg vorig jaar. Over
het ontstaan van de banpaal in het
algemeen en anekdotes rond de
banpaal van Sloten in het bijzonder
handelt deze uitgave. De brochures
zijn te koop bij het Amsterdams
Gemeente-archief, het Historisch
Museum en de Stopera, f5 per stuk.
Door overmaking van f5 per deeltje
of f7.50 per 2 deeltjes franco huis
op giro 6965820 t.n.v. Comité
Banpaal Sloten ow titels.
B. Jacobs en P. Neve (red), Hoven
en Banken in Noord en Zuid. Derde
Colloquium Raad van Brabant.
Tilburg 30 en 31 januari 1993.
Brabantse Rechtshistorische Reeks
7. Assen.
(recensie uit Brabants Heem 2-
1995). Met deze bundel wordt in
feite tien jaar onderzoek naar een
belangrijk rechtscollege uit het
Ancien Régime, de Raad van
Brabant te 's-Gravenhage, af
gesloten. Niet dat nu alles
onderzocht is, maar aan de speciale
financiering van dit project kwam
een einde, en de Tilburgse
Vakgroep Rechtsgeschiedenis is
inmiddels wat onderzoekszwaarte-
punten betreft een andere weg inge
slagen. Toch willen de redacteuren
van deze bundel het colloquium, en
de thans voorliggende gepu
bliceerde bijdragen, liever zien als
een startpunt, namelijk om te
komen tot een werkelijke dialoog
tussen onderzoekers en belang
stellenden met het streven naar
(regionale) rechtsvergelijking als
belangrijkste motief. Hiertoe heeft
men het Platform Rechtspraakge
schiedenis ingesteld, waarin onder
zoekers uit Noord en Zuid elkaar
kunnen blijven ontmoeten. Kon in
eerdere bundels de Raad van
Brabant zich koesteren in een
exclusieve belangstelling, in dit
boek staat de rechterlijke orga
nisatie en de praktijk van de
rechtspraak in de verschillende
gewesten na de scheuring der
Nederlanden centraal. De Haagse
Raad was immers een uitvloeisel
van deze militair-politieke gebeur-
De Waterschans nr. 4 1995
tenis. Behalve de oprichting van
nieuwe colleges had de scheuring
ook wijzigingen tot gevolg voor
andere Zuidnederlanse justitiehoven.
Vandaar dat in deze bundel
aandacht wordt besteed aan de Raad
(en het Leenhof) van Vlaanderen te
Middelburg, de Wetachtige Kamer
van Vlaanderen, de rechtspraak van
de Commissarissen-Deciseurs te
Maastricht, het Hof van Gelder te
Venlo, het Leenhof te Valkenburg
en niet in de laatste plaats de oude
Brusselse Raad van Brabant. Tot
slot is een bijdrage opgenomen over
recht en rechtspraak te Tilburg
waarin materiaal is verwerkt dat ten
behoeve van een bij gelegenheid
van het colloquium ingerichte ten
toonstelling in het gemeente-archief
aldaar werd gepresenteerd.
Vanzelfsprekend komt ook de
Staatse Raad en het Leenhof van
Brabant, immers de directe aanlei
ding voor dit rechtshistorische pro-
dukt, ter sprake. Liet is een bundel
geworden die zowel voor de
heemkundige als voor de doorsnee
historicus niet bepaald leesvoer
biedt om achterovergeleund te
consumeren. Het is dan ook niet
zozeer bedoeld als een boek dat
zich van voor tot achter, een relatief
kleine kring van rechtshistorici
daargelaten, ademloos laat lezen.
Het is daarentegen wel een
onmisbaar naslagwerk voor de
onderzoeker die precies wil weten
hoe bepaalde jurisdicties waren
georganiseerd en in institutionele
zin gestalte kregen.
Ook de rechtspraktijk, bijvoorbeeld
wat de appelrechtspraak, het pro
cederen bij 'vijandelijke' Spaanse of
Staatse hoven en het leenrecht
betreft wordt in een aantal
bijdragen helder uiteen gezet. Het
boek is tevens voorzien van
inzichtelijke schema's en kaarten die
hun waarde bij toekomstig onder
zoek van ook met rechtshistorici
zeker zullen bewijzen.
A. van Vliet (emdred), L.
Adriaenssen en R. van Drie (red),
Brabanders gezocht.
Gids voor stamboomonderzoek in
Noord-Brabant. ('s-Gravenhage/
's-Hertogenbosch, 1995192 blz.
ISBN 90-70324-74(Centraal Bureau
voor Genealogie) en 90-74376-07-X
(Rijksarchief in Noord-Brabant).
f34.50 (exclusief verzendkosten).
Verkrijgbaar bij bovengenoemde
instellingen.
(recensie uit Brabants Heem 2-
1995). Deze gids biedt zowel de
beginnende als de gevorderde
genealoog allerlei hulpmiddelen om
goed stamboomonderzoek te kun
nen verrichten. Allereerst wordt de
opzet van het stamboomonderzoek
uit de doeken gedaan en krijgt de
onderzoeker een aantal alternatieve
onderzoeksmethoden aangereikt. De
lezer wordt daarna wegwijs ge
maakt in de organisatie van het
archiefwezen in de provincie
Noord-Brabant, waar hij immers
zijn onderzoek (grotendeels) zal
moeten verrichten. Vervolgens
wordt in elf hoofdstukken een
heldere uiteenzetting gegeven over
de vraag welke bronnen van belang
zijn voor stamboomonderzoek.
Tevens krijgt de onderzoeker
praktische aanwijzingen hoe hij de
op zijn speurtocht gevonden ge
gevens moet verwerken. De
hoofdstukken kennen alle een
eenduidige opzet, waarin onder
meer een historisch overzicht wordt
gegeven van instellingen met de
daarbij behorende archiefbronnen.
Handig is het literatuurlijstje per
onderwerp, waardoor de onderzoe
ker in staat wordt gesteld om snel
en doeltreffend aanvullende infor
matie te verkrijgen. In ieder hoofd
stuk worden de genealogische
archiefbronnen besproken die door
de instellingen zijn of worden ver
vaardigd. Daarnaast is aangegeven
of er nadere toegangen op een bron
aanwezig zijn. Ook worden de
mogelijke beperkingen vermeld om
deze bronnen te raadplegen,
bijvoorbeeld vanwege de privacy
bescherming van nog levende
personen of het gebruik van vreem
de talen, zoals het Latijn. Ten slotte
is aangegeven bij welke archief
instelling de desbetreffende archief
bron kan worden geraadpleegd.
Na bespreking van de belangrijkste
genealogische bronnen zoals die
van de bevolkingsregistratie, de
rechtspraak en het notariaat, komen
achtereenvolgens de registraties van
onroerend goed (die meer omvatten
dan alleen de gegevens van het
Kadaster), de defensie, het
onderwijs, de belastingen en
kerkelijke archivalia aan de orde.
De wetenschap dat bijvoorbeeld de
kerkelijke bronnen zich niet
beperken tot doop-, trouw- en
begraaf- en lidmaatboeken, maar
tevens een schat aan gegevens
herbergen in vergaderverslagen van
kerkbesturen, de rapportages van
een kerkelijk bezoek aan een
parochie of gemeente (visita
tieverslagen) of diaconierekeningen,
is met de uitgave van deze bronnen
gids niet langer voorbehouden aan
de gevorderde genealoog. De
zoektocht naar familiewapens en
archiefbronnen, die zich buiten de
provincie Noord-Brabant bevinden
en tot slot een zakenregister en een
nuttige adressenlijst completeren de
gids. De illustraties vormen een
goede aanvulling op de verklarende
teksten bij de archivalia en geven
de uiterlijke kenmerken van een
archiefbron goed weer. Juist aan de
startende archiefonderzoeker geeft
deze gids, die door de gekozen
opzet en vormgeving maar eveneens
door de toegankelijke schrijfstijl,
het welbekende duwtje in de rug.
Eventuele drempelvrees om met
stamboomonderzoek te beginnen,
behoort met de uitgave van deze
bronnengids als produkt van
samenwerking tussen Centraal
Bureau voor Genealogie en het
Rijksarchief in Noord-Brabant tot
het verleden.
Cuypers als restauratiearchitect
(recensie in Heemschut, jrg.72.
nr.5. okt.'95). Uitgeverij Waanders
is in samenwerking met de Rijks
dienst een nieuwe reeks gestart
onder de verzameltitel: 'Cultuurhis
torische studies'. Met deze reeks
beoogt de Rijksdienst een kader te
bieden voor belangwekkende
studies op het brede terrein van de
monumentenzorg die een meer
thematische invalshoek hebben.
Daarbij kunnen uiteenlopende
disciplines aan de orde komen, in
tegenstelling tot de geïllustreerde
beschrijvingen, die volgens vaste
richtlijnen gemaakt worden. Liet
eerste deel is het proefschrift van
dr. A. van Leeuwen met als titel
'De maakbaarheid van het verleden:
P.J.H. Cuypers als restauratie
architect. Cuypers heeft in de
