De West-Brabantse Waterlinie.
Een jaar later.
bfjugktj" ojp Zoom\
76
77
De Waterschans nr. 2 1996
door: J. Sinke
naar het verleden, naar een situatie
die wat gelijkt op de huidige.
Leest u eens de regels waarmee
geweken. En de belangstelling voor
de Linie en haar historie is sterk
groeiende. Toch ga ik even terug
Ik kan met goed nieuws beginnen.
Het direkte gevaar: de dreigende
doorsnijding van de bosgordel is
'/2>cr>L^KQurSATE jr:
'J ,wt> PLAN o "F-
WITH THE
F rlxch Camp and Attackh,
djz/ art- Jdngvnctr.
Vtermi
J3oj
'Ouden. Boa
resvaü' erg
l OuV
Ovmur,
"Ro jendal
[oormoiH
De Waterschans nr. 2 1996
mr.J.Belonje in 1954 zijn opstel
over 'Het fort Rovers of (de)
Rovere' afsloot.
'....Het mag dan waar zijn, dat het
beloop van al deze werken en hun
details niet aanstonds in het terrein
waar te nemen of zelfs te overzien
vallen, dit is practisch uitsluitend te
wijten aan de weelderige over
groeiing met struikgewas (bramen!)
en aan de dichte inplanting van
hoog geboomte. Maar wanneer er
nu eens met wat omzichtigheid het
een en ander uit deze massale
begroeiing zou kunnen worden
weggekapt, dan zou dat voor een
beter overzicht stellig gewenst zijn.
En dan zou het machtige werk, dat
het oude Rovers nog altijd vormt,
ongetwijfeld beter tot zijn recht
komen. Het bestuur van de stichting
Menno van Coehoorn zal voor zul
ke plannen vanzelfsprekend gaarne
advies verlenen.
Naast de bedreiging van de zijde
van de voortwoekerende natuur is
er wellicht nog een dreiging van
ernstiger aard voor de oude vesting
onder Halsteren. Volgens de
berichten met toelichtende kaarten,
die in de loop van dit jaar in
binnen- en buitenlandse periodieken
verschenen zijn, handelende over de
voorgenomen aanleg van een breed
Nederlands-Belgisch kanaal tussen
Antwerpen en de Moerdijk, zou dit
werk geprojecteerd zijn ten oosten
buiten het dorp Halsteren om. En
daar ligt dan juist, althans zeer in
de nabijheid, ons vroeg-XVlle
eeuwse fort Rovers of (de)
Rovere....Moge dat nieuwe kanaal
nu tenminste zo aangelegd kunnen
worden, dat het hier in dit opstel
beschreven specimen van oude
Hollandse vestingbouw daarvan
volkomen vrij zal komen te liqgen.
En mogen de verantwoordelijke
instanties er in wijs beleid voor
waken, dat behalve het fort ook het
kostelijke stukje natuur, dat door de
linie van weleer in de naaste
omgeving van Rovers gevormd
wordt en waarom Halsteren terecht
geroemd wordt, onaangetast zal
blijven liggen tot in lengte van
dagen.' Mr.J.Belonje.
Wel, dat was dan veertig jaar
geleden. Toen een kanaal, nu een
autosnelweg. Wat zou er nog meer
te bedenken zijn? Het lijkt het beste
de laatste regels van het citaat maar
goed ter harte te nemen.
De situatie van nu vertoont veel
overeenkomst met die ten tijde van
de presentatie van de plannen voor
de Randweg Noord, die velen zich
nog zullen herinneren. Uiteindelijk
gingen ook hier enkele begren
zingen en sloten verloren, die de
struktuur van de voorschansen van
Pinssen vertoonden. Maar de
hoofdvormen bleven gespaard. Naar
mijn mening moet nu wel 'de
Roovere compleet' d.i.Pinssen - de
Linie - de Roovere - de Franse
loopgraven de status van Rijks
monument verkrijgen! Wat is daar
tegen? Het is goed afgelopen, maar
in feite had deze bescherming er op
heden moeten zijn! Aan het besluit
tot koerswijziging van Rijkswater
staat heeft zeker mede een brief van
de Stichting Menno van Coehoom
ten grondslag gelegen. Na een uit
voerige kennisname ter plaatse en
gehoord hebbend wat allemaal te
berde werd gebracht, deed het
dagelijks bestuur van de Stichting
medio juni 1995 een schrijven
uitgaan naar de Inspraakcommissie
A4/A16. Ik laat hierna graag de
voornaamste alinea's van deze brief
volgen. Ze bevatten m.i. een
uitermate belangrijke stellingname
over de historische waarde van het
geheel. Een visie, die aan duidelijk
heid niets te wensen overlaat.
Hier een viertal citaten uit de brief
van Ir.W.J.B.Polman, voorzitter van
de Monumenten Adviescommissie:
2. Wij zijn, op indirecte wijze, op
de hoogte gebracht van de voor
nemens m.b.t. de aanleg van wegen
in het gebied van de voormalige
Linie van Bergen op Zoom naar
Steenbergen. Wij zijn van mening,
dat het van groot belang is om bij
het vaststellen van een tracé over
goede informatie over de
krijgsgeschiedkundige en cultureel-
historische betekenis van dat gebied
te beschikken.
3. Sinds het sluiten van de Unie
van Utrecht in 1579 is sprake van
een min of meer nationale Defensie.
In de hoofdopzet van die Defensie
speelde het behoud van Holland en
Zeeland als kern van die
verdediging eeuwen lang de
hoofdrol. Daarbij was het behoud
van de Vesting Bergen op Zoom en
het veiligstellen van de verbinding
te water tussen Holland en Zeeland
van overwegende betekenis. Mede
ter verzekering daarvan werd vanaf
1628 de Linie van Bergen op Zoom
en Steenbergen aangelegd en tot
1854 in stand gehouden.
4. De Linie bestond uit een aantal
moerassige en/of inundeerbare
gebieden met op de accessen
(doorschrijdbare stroken) forten of
andere versterkingen. De belang
rijkste waren de forten (van Noord
naar Zuid): De Roovere, Pinssen en
Moermont, welke in 1727 werden
verbonden door een versterkte
liniewal met voorgelegen gracht.
Voorts kwamen in de 17e- en 18-
eeuw in het gebied van de Linie
nog verscheidene kleinere ver
dedigingswerken tot stand. De Linie
speelde in meerdere oorlogen een
rol, in het bijzonder gedurende de
Oostenrijkse Successie-oorlog
(1740-1748). Tijdens de Franse
belegering en inname van Bergen
op Zoom opereerden ook Franse
eenheden voor en in de Linie.
Restanten van hun (aanvals)werken
zijn nog te traceren in het
bosgebied ten oosten van het fort
De Roovere. Ook dat gebied is dus
cultuurhistorisch en krijgsgeschied
kundig van betekenis.
5. Wij betreuren de doorsnijding
van een dergelijk gebied. Indien dat
echter onontkoombaar is en een
keuzemogelijkheid bestaat, ontmoet
tracée H.32A. bij ons de minste
bezwaren (zie kaart bij Trajectnota
A4/A16 met nr. 11)
We waren ook wel aan zo'n
ruggesteuntje toe. Ondanks alle
hulp uit de regio verloopt de
doorbraak naar een grotere
landelijke bekendheid nog wat aar
zelend. Toch zijn er gunstige
symptomen en lijken er processen
in gang gezet te zijn die
onomkeerbaar zijn! De brief van
Ir.W.B.J.Polman is ook heel
duidelijk over de totaliteit van de
Linie, een der eerste versterkingen
