78
Boekenhoek
79
De Waterschans nr. 2 1996
die werd aangelegd als resultaat van
een actief gevoerde nationale
defensie.
We moeten daarom niet langer
meer spreken over afzonderlijke
vestingen. Het is belangrijk ze
steeds te zien als onderdelen van
een geheel, de Linie van Bergen op
Zoom naar Steenbergen. Al blijft
het de verdienste van vroegere
schrijvers, zoals de stadsarchi
varissen, het deel van de Linie dat
tot het grondgebied van hun
gemeente behoorde, historisch
verantwoord te hebben beschreven.
Zo weet men de vestingen de
Roovere, Prinssen en het verdwenen
Moermont onder het verleden van
Bergen op Zoom te plaatsen en kent
menig inwoner van Steenbergen het
verhaal van fort Henricus. Maar het
gebied ertussen blijft een niet
begrepen niemandsland.
Wanneer we de Linie als een geheel
gaan zien dat zich uitstrekt van
Bergen op Zoom tot Steenbergen,
dan kunnen we daarmee helpen
voorkomen wat recentelijk nog
gebeurde bij een inventarisatie van
Rijksmonumentenzorg. Die omvat
24 waardevolle vestinglandschappen
maar kent het West-Brabantse niet
of telt dat daar niet bij. Terwijl het
toch een van de eerste is. Het is
meerdere malen duidelijk als
verdedigingsstelsel in functie
geweest in grote internationale
conflicten en de nauwkeurig
beschreven akties van partijen zijn
nog in het veld herkenbaar
aanwezig! Het is de laatste jaren
toch wel heel duidelijk geworden
dat er aan onbekendheid twee grote
bezwaren kleven. Allereerst: er is
geen verweer tegen mogelijke
aantastingen of beschadigingen.
Daarnaast: van wat men niet kent,
kan men ook niet genieten!
Het is daarom goed te eindigen met
enkele positieve signalen die op een
ommekeer wijzen:
- De Bergen op Zoomse VVV gaat
in een nieuwe promotiefolder
speciale aandacht schenken aan de
Linie. - - Heel wat leden van de
Geschiedkundige Kring blijken het
wandelgidsje 'Wandelen over
schansen en wallen' intensief te
Ontwerp Tracé juni 1996.
De Waterschans nr. 2 1996
gebruiken.
- Honderden enthousiaste wande
laars verkennen de Roovere via de
NS-tochten 'Rail-Idee'.
- Er komen steeds meer aanvragen
voor documentatie, etc. ook uit het
centrum van het land.
Dat alles mag hoopvol stemmen.
Hier is alles vooruitgang-
Landverhuizing van Noord-Brabant
naar Noord Amerika, 1880-1940.
ISBN: 90-7064-152-6.
f 49,-.
Huis en haard lieten zij achter.
Geroerd namen zij afscheid van hun
gelieven. Per oceaanstomer gingen
zij enkele reis Amerika of Canada,
om vervolgens daar een nieuw
bestaan op te bouwen.
Wat bracht die ruim vijfduizend
Noordbrabantse landverhuizers tus
sen 1880 en 1940 tot dit avontuur?
Welke dromen spookten door hun
hoofd? Waren zij niet te sterk onder
invloed van al te rooskleurige
verhalen en propaganda? Of waren
de verslagen van eerder vertrokken
familieleden en streekgenoten wel
degelijk realistisch? Wat voor
moeilijkheden moesten zij in de
Nieuwe Wereld overwinnen?
In zijn belangwekkende studie Hier
is alles vooruitgang... geeft H.
Stekelenburg inzicht in de
mogelijke motieven en het lot van
de Noordbrabantse emigranten naar
Noord Amerika. Het overgrote deel
was afkomstig van het met
werkloosheid bedreigde platteland:
boeren en arbeiders van de
Oostbrabantse zandgrond en van de
kleigrond van Noordwest-Brabant,
dus zowel katholieken als protestan
ten. Maar geleidelijk aan gingen
ook meer stedelingen.
Vergeleken met hun voorgangers
rond 1850, waarover Van Stekelen
burg in een eerdere studie schreef,
hadden de landverhuizers van na
1880 het door de modernisering iets
minder moeilijk, maar zij belandden
zeker niet in een gespreid bedje. Zij
werden land- of industriearbeider,
boer of tuinder, stichtten
'Hollandse' kerken en behielden
veelal opvallend lang de
meegebrachte waarden en nonnen.
Toch konden zij zich in het
algemeen goed aanpassen aan de
snel veranderende Amerikaanse
maatschappij.
Tot in de jaren vijftig bleven de
vooroorlogse landverhuizers brieven
schrijven en foto's sturen naar hun
families in Noord-Brabant. En
tussen tulpen, klompen en
windmolens op hun jaarlijkse
festivals werd nog menige herinne
ring aan 'het oude land' opgehaald.
Kortom, een intrigerend verhaal
over gewone Brabantse mensen, die
ondanks de bezwaren en
bedenkingen van hun omgeving, de
grote sprong waagden naar een
beter bestaan in de Nieuwe Wereld.
Mededeling Archiefdienst
Bergen op Zoom in Kaart en
Beeld
In het eerste half jaar van 1996
verschenen weer twee nieuwe
afleveringen van Bergen op Zoom
in Kaart en Beeld.
Aflevering 33 betreft een
krijttekening in rood van de Bergse
tekenaar/schilder Adrianus Sio uit
1915. In beeld wordt gebracht een
gezicht op de Noordmolen te
Bergen op Zoom op een moment
dat de molen reeds was afgebroken.
De tekening is afkomstig uit de
topografische atlas van de
Gemeentelijke Archiefdienst Bergen
op Zoom (AM 159).
Aflevering 44 betreft een
historiekaart van het beleg van
Bergen op Zoom onder leiding van
de markies Spinola in 1622. Bergen
op Zoom en omgeving zijn
getekend in vogelvluchtperspektief.
Tegelijkertijd is de kaart een
historiekaart, met troepenbewe
gingen, ontploffingen en andere
gebeurtenissen. Op een bijkaartje is
ook een deel van de gebeurtenissen
rond de aftocht van het Spaanse
leger voorgesteld, de rookwolken
van de brandende legerplaatsen
nabij Bergen op Zoom, het
versterkte kamp van 'Prins Mauri
tius van Nassauw' rond Roosendaal,
diens leger op weg naar Bergen op
Zoom en de aftocht van de troepen
van Spinola vanuit Wouw en
Bergen op Zoom naar Putte. Het
onderschrift gaat dieper in op de
laatste dagen van het beleg door het
opnemen van een kopie van de
inhoud van een brief, die op 3
oktober in Bergen op Zoom
geschreven werd. De kaart is
eveneens afkomstig uit de
topografische atlas van de Gemeen
telijke Archiefdienst te Bergen op
Zoom (KG 80). De afleveringen
zijn voor niet-abonnementhouders
ook los verkrijgbaar voor f 12,50
bij de Gemeentelijke Archiefdienst.
Fotoverzameling Gemeentelijke
Archiefdienst
Tijdens de Bourgondische
Krabbenfoor op 25-27 juli 1996 zal
de Gemeentelijke Archiefdienst de
bezoekers kennis laten maken met
de fotoverzameling van het Bergse
archief. Aspecten die aan de orde
komen zijn: monumenten en straten,
gebeurtenissen, verenigingen, be
drijven, collecties en een
CD-fotopresentatie.
Een belangrijk aandeel daarbij zal
ingenomen worden door de
fotocollectie van de Bergse
verzamelaar Freek Dons, die
onlangs door de Gemeentelijke
Archiefdienst is aangekocht. De
fotoverzameling is te bezichtingen
in de hal van de voormalige
nieuwbouw van het oude stadhuis
aan de Kortemeestraat. Het is
mogelijk oude (dubbele) foto's voor
een redelijke prijs aan te schaffen.
Tevens ziet de archiefdienst graag
nieuwe aanwinsten of collecties uit
uw 'oude schoenendoos' tegemoet.
Mogelijkerwijs zal de verzameling
ook nog na de Krabbenfoor in het
archiefgebouw te zien zijn.
Bergs Straatnamenboek
De Straatnamen van Bergen op Zoom is
de titel van het boek, waarvan het eerste
exemplaar op 15 april jl. door auteur drs.
W.A. van Ham werd aangeboden aan
burge-meester A. van den Berg. Dit
verklarende straatnamenboek wil allereerst
een bijdrage leveren aan de officiële
straatnaamgeving door de gemeenteraad,
maar geeft ook informatie over vervallen
en officieuze namen. Zo heette de
Crom wiel straat ook wel Boeven-straat en
is de verklaring van Delweg, vermeld op
de kaart van de Buitenpoorterij uit 1751,
een geheel andere dan men wellicht zou
vermoeden: de naam is ontleend aan een
laagte of Del (dal) en betekent dus weg
door de laagte. Het gebonden boek telt
156 pagina's en is verkrijgbaar voor de
prijs van f 49,50.
