82
De Waterschans nr. 2 1996
en inrichting zullen bij veel facetten
meerdere familieleden van Genk
betrokken zijn geweest. Zoals zeker
de architect Kees (1838-1914) en
de beeldhouwer Joseph (1840-
1923). Deze familie vormde
tezamen met aangetrouwden enkele
generaties een soort van kunstclan
bestaande uit architecten, beeld
houwers, kunstschilders/glazeniers,
meubelmakers en modistes.
Daarnaast kwamen er een aantal
priesters in de familie voor,
waaronder Mgr. J. van Genk (1803-
1874), coadjutor (met recht van
opvolging) bij Mgr. J. van
Hooydonk de eerste bisschop van
Breda, aangesteld na herstel van de
kerkelijke hiërarchie in Nederland
in 1853. Naar ontwerp van architect
C.P. (Kees) van Genk is in Bergen
op Zoom veel gebouwd. Om enkele
bouwwerken te noemen naast de
St.- Catharinakapel:
- het A.B.G. in de Vandedemstraat
(1880/81).
- de Mariahoek-Steenbergsestraat-
Lievevrouwestraat (1900).
het hoekpand met torentje
Stationsstraat-Wassenaarstraat 18-
84), ontworpen als woonhuis voor
hemzelf, in de volksmond genoemd
'het torentje van Van Genk'.
Het interieur
De houten beelden en de
rijkbewerkte preekstoel zullen voor
een groot deel het werk van Joseph
van Genk zijn. Van het altaar en de
losse altaarstukken is dat niet zeker
en ook niet van het grote beeld van
Franciscus. De beelden waren
vroeger gepolychromeerd (in
kleuren geschilderd). Eind jaren
vijftig - begin jaren zestig heeft
men ze weg willen doen in de
veronderstelling dat het om gipsen
beelden ging. Toen bleek dat ze uit
hout waren vervaardigd, zijn ze
blank gemaakt.
Zeer opvallend zijn de veertien
gepolychromeerde gipsen levens
echte kruiswegstaties. Ze zijn gesig
neerd F. de Vriendt, een kunstenaar
waarover tot nu toe niets naders
kon worden achterhaald.
Aandacht vragen ook de kleurrijke
gebrandschilderde glas-in-loodra-
men in alle vensters met voor
stellingen van Christus, verschillen
de Heiligen en visioenen. De
4- Exterieur kapel na uitbreiding in 1933. Briefkaartfoto in GAB.
vrouwelijke heiligen links en de
mannelijke heiligen rechts. Een
scheiding zoals ook in die tijd
gebruikelijk bij de bezoekers van de
kerkdiensten. Het is denkbaar dat
de gebrandschilderde beglazingen
niet allemaal in één keer bij de
bouw zijn ingebracht. Vast staat dat
die in de vensters in de meest
oostelijke twee traveeën van 1933
of daarna dateren.
De oorspronkelijke polychromie en
beschilderingen op wanden en
gewelven, waaraan tussentijds
overigens al eens veranderingen
waren aangebracht, zijn helaas
verdwenen.
Achterin de kapel, op de
koortribune, bevindt zich een
electro-pneumatisch orgel gebouwd
in 1942 door de gebroeders
Vermeulen uit Weert. Het orgel is
pas na de oorlog voltooid omdat
een aantal onderdelen uit Duitsland
moest komen hetgeen in de
oorlogsjaren met mogelijk was.
Deze kapel, een min of meer
verscholen monument, is een
bezoek meer dan waard en is
gelukkig voor de toekomst
beschermd. De kapel verkeert
bovendien, zowel in- als uitwendig,
5- Interieur kapel omstreeks 1919. Briefkaartfoto in GAB.
De Waterschans nr. 2 1996
6- Interieur kapel omstreeks 1938. Briefkaartfoto in GAB.
in goed onderhouden en verzorgde
staat dankzij de congregatie van de
zusters Franciscanessen en de
directie van het verzorgingstehuis.
Geraadpleegde literatuur
Van wesenbeeck, C.D. e.a. Bergs
monumentenboek. Bergen op Zoom. 1995.
(p 178); Gerlach, P., pater O.M.Cap.
Gedenkboek ter gelegenheid van het
honderdjarig bestaan der congregatie van
penitenten- recollectinen te Bergen op Zoom
(St.-Catharmagesticht). Bergen op
Zoom/Tilburg. 1938; van Ham, W.
Vanwesenbeeck, C.D.. Gids voor oud
Bergen op Zoom. Antwerpen/Haarlem.
1938. (p300-305); Voorlopige beschrijving
Sint-Catharmaplein 23- kapelgemaakt
medio 1995 door de Provincie Noord-
Brabant in het kader van het M.I.P. het
landelijk Monumenten Inventarisatie
Project); Catalogus bij de tentoonstelling
in het gemeentemuseum het Markiezenhof
te Bergen op Zoom in 1977 onder de titel:
Van Genk, een kunstclan uit de tweede helft
van de 19e eeuw - architecten -beeldhouwers -
kunstschilders-, van Ham, W. e.a. De Sint-
Jacohskapel aan de Vismarkt te Bergen op
Zoom. Uitgave Geschiedkundige Kring.
Bergen op Zoom. 1976; Dank is op zijn
plaats voor Guust van Dijck van de
gemeentelijke archiefdienst voor de foto's
die hij verzorgde.
Mededeling van werkgroep
genealogie
In het najaar van 1996 vinden er
kort na elkaar twee belangrijke
genealogische contactdagen plaats.
De eerste contactdag is op zaterdag
21 september 1996 in het
Rijksarchief in Noord-Brabant te
's-Hertogenbosch. De organisatoren
zijn het eerder genoemde
Rijksarchief en Brabants Heem. De
werkgroep genealogie van de
Geschiedkundige Kring zal zich op
deze dag presenteren aan de
bezoekers van deze dag. Via folders
zult u nader geïnformeerd worden
door de plaatselijke archiefdiensten.
De tweede contactdag is op
zaterdag 26 oktober 1996 te Essen,
België. Nadere gegevens betreffen
de de exacte plaats en tijd van deze
dag zullen u te zijner tijd bereiken.
Mocht u nog vragen hebben over
deze 2 contactdagen dan kunt u
zich natuurlijk altijd wenden tot een
van de leden van de stuurgroep:
Frank Wierckx 0164-248052 of Bas
Schot 0165-542133.
(Onderschriften bij artikel M.
Vermunt)
Boekenhoek
Outer over op!
Paula Franken. Enschede 1996. Dr.
H. Heestermans schreef als
voorwoord: Voor veel mensen is
het dialect de taal die ze het eerste
leerden. Alle herinneringen, beelden
en geuren zijn in die vertrouwde
streektaal vastgelegd en als je over
die verleden tijd schrijft, is het
dialect daarvoor bij uitstek geschikt.
Paula Franken houdt van haar
Bergse taal en van het leven. Met
een zekere bewondering kijkt ze
terug naar gebeurtenissen die haar
bestaan beïnvloed hebben. Met
gevoel voor nuances en met grote
opmerkingsgave beschrijft ze in
haar dialect de mensen en dingen
uit haar omgeving. Heel plastisch.
Toen ik haar verhalen had gelezen,
kon ik ze smakelijk navertellen en
dat bewijst dat ze een rasverteller
is. Ik heb genoten.
Kastelen
Er verschijnt binnenkort een
heruitgave van Merkwaardige
kastelen in Nederland, geschreven
door Van Lennep en Van Hofdijk.
De oorspronkelijke uitgave dateert
uit de negentiende eeuw. De drie
delen, gebonden in linnen banden
met zwart- en goud-opdruk!,
omvatten ruim 1200 bladzijden en
zijn uitgegeven door Columns
Books te Leeuwarden. De prijs
bedraagt ƒ350. ISBN 90-75604-03-
3.
Kerken
In Nederland zijn ca. 2500 kerken
als monument beschermd. Velen
daarvan zijn, zoals men dat noemt,
aan de eredienst onttrokken. In de
CRM-reeks is een deeltje versche
nen: Herbestemming van Kerken,
een ontnuchterend relaas,
geschreven door Tessel Pollmann
waarin 17 voorbeelden worden
gegeven van andersoortig gebruik
van kerkgebouwen. Het is
uitgegeven door de Rijksdienst voor
Monumentenzorg/SDU, ISBN 90-
12-08051. Prijs: ƒ39.50.
Mededeling Archiefdienst
Cursus Genealogie voor gevorder
den
Gemeentelijke Archiefdienst Bergen
op Zoom. 5 lessen om de 14 dagen
vanaf half september 1996.
Donderdagavond van 20.00-22.00
uur. Cursusleider: dr. F. Wierckx.
Kosten: f 85,- inclusief syllabus en
koffie. Aanmelding: vóór 1
september 1996 bij de Gemeente
lijke Archiefdienst (0164-241930).