136
137
De Waterschans nr. 4. 1996
onderscheid gemaakt tussen een
gespannen en niet gespannen boog.
Wanneer iemand betrapt wordt op
het schieten of met andere middelen
vangen van wild, dan is hij het
wapen of stroperswerktuig kwijt
maar krijgt daarnaast ook nog een
enorme boete van twintig gouden
rijders te betalen. Bij herhaling van
het misdrijf volgt telkens dezelfde
boete. Personen, waarvan de
jachtopzichter het vermoeden heeft
dat ze zich aan stroperij schuldig
maakten kan hij arresteren en des
noods via de pijnbank tot een
bekentenis trachten te brengen. Dit
alleen wanneer twee getuigen
ontbreken. De schout en
gerechtsdienaars van de ver
schillende dorpen binnen de Heer
lijkheid mogen op dezelfde wijze
optreden tegenover stropers, ze zijn
echter wel verplicht hen aan de
jachtopzichter over te dragen. Die
moet hen de vastgestelde boeten
kunnen opleggen en er bovendien
voor zorgen dat deze lieden voor de
herberg of vierschaar van het dorp,
waar ze werden gearresteerd, te kijk
worden gezet, getooid met de vellen
en huiden van de dieren die ze
hebben gestroopt. Bovendien
moeten ze de Heer in een
rechtsgeding om vergiffenis vragen.
Op het zetten van strikken en vallen
wordt dezelfde boete van twintig
rijders gesteld. De bovengenoemde
correctionele straffen gelden hierbij
ook.
Op het meenemen van jonge hazen
uit hun leger of het uitgraven van
een worp jonge konijnen staat een
boete van telkens tien oude
schilden. Het maakt daarbij niet uit
of iemand dat zelf doet, of dat laat
doen door anderen, zijn kinderen of
dienstpersoneel. Bovendien geldt
bovengenoemde correctie ook hier.
Op het jagen of gejaagd hebben met
fretten of paarden, overdag of 's
nachts, staat een boete van eveneens
twintig rijders. Ook hier geldt
bovengenoemde correctie.
Dit artikel zegt alle hondenbezitters
de wacht aan. Hun honden dienen
'gekortpoot' te worden. De
bedoeling is duidelijk. Stropende
honden kunnen veel schade
aanrichten. Vergeleken met de
praktijk van de 18e eeuw, het
knuppelen, waarbij de honden een
korte knuppel voor de voorpoten
gehangen werd zodat ze struikelden
wanneer ze achter iets aan gingen,
is het 'kortpoten in onze ogen
gruwelijk. Voor details kunt u
terecht in Shakespeare's Hond van
Leon Rooke (Het Spectrum, 1985).
Hier volstaat dat de hond kreupel
werd gemaakt door met een beitel
de middelste voetkussentjes onder
iedere poot weg te slaan. Was dit
na een waarschuwing acht dagen
tevoren niet gedaan, dan wordt een
boete van drie pond zwarten
opgelegd.
Op het verstoren van jachtterrein en
wild door het dichtstoppen van
konijnenpijpen of het rapen van de
eieren van patrijzen en fazanten
wordt, naast de eerder genoemde
correctie, een boete van zes pond
zwarten gesteld.
Eerder dan 12 januari 1518
gepleegde misdrijven zullen worden
bestraft naar de oude jachtordo-
nnantie.
Alle bovengenoemde boeten zullen
in vieren worden gedeeld. Een
vierde voor de Heer, een vierde
voor de aanbrenger, een vierde voor
schout en schepenen van het dorp
waar de stroper werd gearresteerd
en een vierde voor de jachtopzich
ter, die verplicht wordt hiervan
behoorlijke administratie te voeren.
Voorzien van het zegel van de Heer
werd deze benoeming met de daarin
vastgestelde bepalingen overal in
het land van Bergen op de plaatsen
'dair men gewonlick is publicatien
te doene' aan de inwoners bekend
gemaakt. Men was gewaarschuwd.
Gelukkig hebben wij de poelier om
ons voor wildbraad van dienst te
zijn.
'Jan heere van Berghen opten
Zoom van Walhain van Glimes etc
Ridder vanden oirdene vanden
Gulden Vliese etc.
Alzoe wy te vollen geadverteert
zijn vanden abusen ende excessen
die dagelycx gescieden, in ende
omtrent onsen waranden bosschen
hegghen binnen onser lande ende
heerlicheiden van Berghen mitten
toebehoirten zoewel byden ingesete-
nen als by diverssche persoonen
van buyten, schietende ende
vanghende onse konijnen hazen
ende reygeren pertrysen fesanen
ende andere wildbraet.
Soe eyst dat wij om hierinne te
remedieren betrauwende die nutheit
ende goede ernsticheit van onsen
welgeminden Raess van Bloys,
hebben den zeiven gestelt ende
gecommicteert stellen ende
commicteeren mits desen te zijne
upper warantmeester ende bewair-
dre van onsen voirscr. waranden
bosschen ende wildernissen in ende
over al onsen voirscr. landen ende
heerlicheiden van Berghen mitten
toebehoirten, hem gevende vol-
commen macht ende zonderlinghe
bevel deselve officie wel ende
betrouwelyc te bedienen onsen
rechten ende heerlicheit dairinne te
bewaeren ende den delincqueerders
het tzij ingesetene ons voirscr. lands
oft andere van buyten aen te tastene
te vanghene ende hemluden af te
nemene de peynen ende correctien
inder manieren hiernae geordon-
neert ende verclairt.
Te wetene inden eersten, zoe wie
bevonden zal wordden in heggen in
haghen ofte waranden ende buyten
gewoonlice weghen gaende mit
eenen booghen booghe onge
spannen, die zal verbueren x
sc.gr.brb., ende die inder zeiver
manieren zal bevonden wordden
boghe gespannen draghende zal
verbueren xx sc.gr.(brb).
Item diegene die zal bevonden
wordden schietende oft gescoten
hebbende mit bussen boghen garen
ofte andere instrumenten eenighe
conijnen hazen reigeren pertrysen
fesanen ofte andere wiltbraet die zal
daran verbueren eest de busse
boghe ende instrument dairmede hij
ghescoten ofte tzelve wiltbraet
gevanghen zal hebben ende noch
daertoe twyntich gulden rijders
alzoe dicke ende menichwerven hij
zal bevonden wordden geschoten
ofte gevangen hebbende ende
dengonen dairop merckelyc vermoe
De Waterschans nr. 4. 1996
den oft susspicie zal hebben, dien
zal onse warandmeestre moghen
aentasten om hem tzelve te doen
Iyden op een banck oft anderssins
hem andelende naer geleigentheit
der zaicken alzoe verre hijt hem
niet en can overtuyghen mit ii
wittege getuyghen.
Insgelicx zullen oic alle delinc-
querdeers moghen aengetast
wordden bij enyeghelicke van onsen
scouthteden ende officers binnen
onsen voirscr. lande ende
heerlicheiden elc onder zynen
bedrive behoudelic dat zy die zullen
moeten leveren onsen warand
meestre om hemlieden off te nemen
de breucken dairtoe geordonneert
ende noch boven desen te moeten
staene voir der gasthuys ofte
vierscare aldair zij angetast zullen
zyn geweest, behangen mit alzulcke
vellen als zy gescoten oft
gevanghen zullen hebben ende
dairtoe den heere vergevenisse
bidden in een genachte.
Item voirtan zoe wie bevonden
wordt enige stricken copren ofte
andere hanghen ende clippen
gehanghen hebbende, die zal
verbueren oic twyntich ryders ende
hebben de correctie als boven.
Item zoe wie bevonden wordt, het
zy personen oft by hoeren kynderen
ende dienstboden jonghe oft ouwe
eenighe jonghe hazen uuten velde
genomen hebbende oft enighe
worpen van conijnen uutgravende,
die zal verbueren telcken reysse
thien oude schilden ende staen ter
correctien als boven.
Item zoe wie bevonden zal wordden
mit foretten of paerden jaghende oft
geiaeght hebbende hetzy by daghe
oft by nachte, die zal insgelicx
verbueren twintich ryders ende die
correctie als boven.
Item dat alle degonen honden
houdende zullen dezelve hoere
honden moeten doen cortpotten op
die peyne van drie pondt swartte
zoe dicke zij daraf zullen bevonden
ende geatengiert worden behoude-
lijck datmen hemlieden hier af eene
wairscuwinge zal moeten doen acht
daghe te wete eer onse warantmees-
tre zal omryden.
Item zoe wiemen zal bevinden onse
warande ende wilt storende mit
enighe instrumenten al hier niet
genoemt gelyc als konynen hoere
eerde stoppende, pertrysen ende
fesanen hoeren eeyeren nemende
ende diergelycke die zal verbueren
telcker reyse zesse ponden zwarten
ende ter correctien als boven.
Item voirtmeer indien onsen
warandmeestre bevint ymende
gedelinqueert te hebbene voir de
date van dese zyne commissie, die
zal wordden gepugneert nair inholt
ouwe oirdonnantie voir dese by ons
ende onser stad hier af gemaict
ende gepubliceert, alle welcke
boeten ende amenden boven-
gescreven zullen wordden bekeert
ende gaen in vieren te wetene deen
vierendeel tonsers behouf dander
vierendeel den anbrenger ende
accusterdre terde vierendeel tot
behouf vanden scoutete ende
scepenen daronder de delinqueer-
ders angetast en aenge-sproken
zullen wordden ende tvierde
vierendeel tot behouff van onsen
vorser, warantmeestre. De welcke
van hem hier inne duegdelycke te
quytene ende oic rekeninghe
aengaende desen te doene tallen
tyden hy des van onsen weghen
versocht wort,
heeft hier af ghedaen de
behoirlycken eedt in onsen handen.
Ontbieden darom ende bevelen
onsen drossaet scouteten ende voirts
allen anderen onsen officieren
dieneren ende ondersaten ons
voirscr.lands ende heerlicheiden van
Berghen mitten toebehoirten dat zij
ende eenyegelyc van hunluden elc
intzyne dese tewordighe van
publiceren ende uutroepen onder
hoeren bedryve ter plaetsen dair
men gewonlick is publicatien te
doene, ende tinhouden van desen
onderhouden ende doen honder-
houden zonder infractie gelyc wy
hemlieden dat oic mondelinghe
hebben bevolen op hoeren eedt, den
zeiven onsen warantmeestre int
exerceren zynre officie voirscr.
doende alle behulp ende onderstant
des van hem versocht zynde zonder
des te latene Want ons alzoe gelieft
des toirconden
Wy hebben onsen segele hier anne
doen hanghen opten xii en dach van
Januario int jair duust vyfhondert
ende zeventhiene, stil van brabant.
12 januari 1518
ARR 51, fol.l 16 e.v.
