Musea in de Regio
Het Markiezenhof
144
145
De Waterschans nr. 4. 1996
[Anton van
iDuinkerker
park
voetgangers
tunnel
kijkVin de pot
KAART
GEMEENTE BERGEN OP ZOOM
afdeling-, Ruimtelijks Ordening A Verkeer datum: 05/10/'95
Afb.7. Alternatief auto-verkeerscirculatie westzijde centrum.
door: Ben Daeter
In het historische centrum van
Bergen op Zoom ligt een van de
mooiste laat-gotische stadspaleizen
van West-Europa: het Markiezen
hof. Het Markiezenhof is
ongetwijfeld ook het grootste en
prachtigste monument van Bergen
op Zoom. Het kan in pracht en
praal wedijveren met de grootste
monumenten in ons land. De stad is
terecht trots op dit monument. In
dit Hof bevindt zich het
een zodanig tijdstip afgerond wordt
dat e.e.a. nog tijdig ingediend kan
worden voor het verkrijgen van
landelijke of Europese bijdragen.
Voor informatie over de Vereniging
Binnenstad kan men terecht bij
mevr. R. Adriaansen, Bolwerk
Noord 77 tel. 0164-256787.
Gemeentemuseum, maar in feite is
het gebouw zelf ook al een
museum.
Bouwgeschiedenis
Dit schitterende monument werd
rond 1500 gebouwd ter meerdere
eer en glorie van de Heren, later de
Markiezen van Bergen op Zoom.
Tegen het einde van de 15e eeuw
behoorden deze edellieden tot de
meest vooraanstaande bestuurders in
de Nederlanden. Om dit aanzien
nog meer luister bij te zetten gaven
zij in 1485 aan de fameuze
Mechelse bouwmeester Anthonie
Keldermans de opdracht tot de
bouw van dit elegante en
uitgestrekte woonpaleis. Het werd
met name in opdracht van Jan II
De Waterschans nr. 4. 1996
van Glymes gebouwd.
Uitbreidingen en gewijzigde func
ties
De monumentale ingang dateert uit
1494. Tussen 1508-1514 kwam een
grote uitbreiding tot stand die is
voltooid door Rombout Kelder
mans.
Als residentie van de Markiezen
bleef het in gebruik tot 1795. Toen
werd het hospitaal, daarna kazerne.
In 1963-1987 is door restauratie het
Markiezenhof in zijn oorspronke
lijke staat hersteld.
Bij de bouw van het Markiezenhof,
vanaf 1495 onder leiding van
Anthonis Keldermans geholpen
door zijn zoon Rombout,
ondernomen is gebruik gemaakt van
enkele oudere gedeelten. De
langgerekte voorgevel (west-kant)
dateert uit twee perioden, die vrij
kort op elkaar gevolgd moeten zijn.
Aan de rechterzijde bevindt zich het
om een kleine binnenplaats gelegen
oudste deel, waarin ook de in 1485
al begonnen Hofzaal (van Gly-
mes-zaal) te vinden is. In 1495
werd dit deel met een verdieping
met trapgevel verhoogd.
Aan twee kanten van dat oudste en
kleinste binnenhof is een open
galerij met Tudor-bogen op slanke
zuilen. Gelijkvloers is de westgevel
gebouwd van Gobertange steen,
daarboven van baksteen, afge
wisseld door lagen van natuursteen.
Opmerkelijk zijn in deze facade
ook de vensters met daarvoor rood
geverfd traliewerk van ijzer,
daterend uit het begin van de 16e
eeuw.
Nauwelijks zal het oudste gedeelte
voltooid geweest zijn of men begon
aan de noordkant met een
uitbreiding van drie vleugels om
een binnenplein. Tot dat plein geeft
een vrij grote ingangspoort toegang,
die evenals de dakkapellen be
kroond is door een trapgevel. Die
van de poort is evenwel versierd
met pinakels, slanke gothische
torentjes met een kruisbloem er
bovenop.
Christoffel
Boven de poort bevindt zich het
beeld van Christoffel (een geschenk
van de derde regiment Infanterie) in
een rondbogige nis. Hij was immers
Afb.2. De Hofzaal.
in het middeleeuwse volksgeloof de
patroon tegen een onvoorziene
dood. Aanschouwde men zijn
beeltenis, dan was men die dag
beveiligd tegen een plotseling
sterven. Vandaar dat men hem in
groot formaat en in 't oog vallend
bij de ingang van kerken of andere
gebouwen neerzette.
Bovenop de topgevel staat een als
beer vermomd leeuwtje, dat het
wapen van de Heren van Glymes
vasthoudt.
Aan de buitenzijde van de
noordgevel valt een mooie arkel
(erker) op, die al in 1927
gerestaureerd is.
Kapel
Aan het eind van deze galerij, in de
noordoost hoek dus, is het vroegere
archief van de Raad- en Rekenka
mer in 1951 verbouwd tot
Maria-kapel. De huiskapel van de
Heren van Bergen heeft aan de
oostkant gelegen. Zij gingen
overigens ook vaak in de grote
Sint-Gertrudis kerk ter kerke.
Vandaaruit begon ook hun
zwerftocht langs verschillende
begraafplaatsen.
De traptoren in de noord-west hoek,
waarvan de bovenbouw in de 19e
eeuw gesloopt was, is nu weer met
een fraaie 'ui' versierd.
Op het achterplein bevond zich
oorspronkelijk de bakkerij, de
brouwerij en andere dienst
gebouwen, die nu voor een deel als
bibliotheek zijn ingericht.
De tuinvleugel van het Markiezen
hof, het zogenaamde Cabinet de la
Tour d'Auvergne, is in 1709-1710
verbouwd naar de mode van die tijd
in opdracht van de toenmalige
Markies Francois Egon, prins de la
Tour d'Auvergne, naar een ontwerp
van een Franse architect (Francois
Egon, Fransman van geboorte, was
tijdens de Spaanse Successie-oorlog
(1701-1714) veldheer in dienst van
de Staten en leverde in 1709 bij
Malplaquet slag tegen zijn vroegere
landgenoten).
De verbouwing na afbraak van de
vroegere Hofkapel bleef beperkt tot
de tuingevel en de daaraan
grenzende woonvertrekken op de
begane grond en op de eerste
verdieping.
De andere buitengevel, die aan de
kleine binnenplaats, bleef
ongewijzigd. Wel werden daar de
vensters dichtgemaakt.
Het geheel leidde tot een bijzonder
smaakvolle combinatie van
16e-eeuwse laat-gotiek en
18e-eeuws classicisme.
Voorgevel
De imposante voorgevel van deze
residentie oogt streng door de
felrode vensterkorven, die het paleis
tegen inbraak en vernieling
moes(t)en beschermen. Maar achter
deze gevel verschuilt zich een
fascinerend geheel van zalen en
