146
De Waterschans nr. 4. 1996
Ajb.3. Een foto van de maquette (situatie stad 1749) gemaakt door H. van Tilburg en opgesteld op de zolder boven de
Hofzaal, nr. 201 (GAB).
kamers, galerijen, traptorens,
binnenplaatsen en tuinen.
Hofzaal
Heel bijzonder is de Hofzaal met de
uit hardsteen vervaardigde
Chistoffelschouw, een 15.000 kg
wegend, uit 1521 daterend
meesterwerk dat werd ontworpen
door de befaamde beeldhouwer
Rombout Keldermans en Laureys
de Steenhouwer. Deze schouw heeft
ook nog een tijd in het Stadhuis
gestaan.
Het monumentale gevaarte van
arduinsteen is versierd met een
groot reliëf met de figuur van
Christoffel, geflankeerd door
leeuwen met banieren (fanions),
waarop de wapens van Glymes en
van Brimeu staan. De stijl is een
speelse combinatie van gothiek en
renaissance.
In deze zaal ontvingen de
Markiezen hun hooggeplaatste
gasten.
De Hofzaal is een groot rechthoekig
vertrek, dat een roodkoperen
plafond gehad moet hebben.
In deze zaal bracht Jan II eens met
Maximiliaan van Oostenrijk en zijn
gevolg de Kerstdagen door. Daar
gaven de Rederijkers, 'de gesellen
der Vruechdebloemen', hun
voorstellingen, hier werden grote
banketten gehouden en werd er veel
muziek gemaakt. Hier kwam in
1496 't Kapittel van het Gulden
Vlies bijeen en vocht de twistzieke
en autoritaire Jacoba van Croy haar
geschillen met de Brede Raad van
Bergen op Zoom uit.
Hier bevinden zich ook de
portretten van Maria van Lannoy
(1528-1580) en van haar echtgenoot
Jan IV, 'graaf van Walhain,
staatsraad, stadhouder van
Henegouwen en Cambresis, regent
van het Prinsdom Luik, ridder in de
Orde van het Gulden Vlies', beide
geschilderd in 1650 door Adryaen
van de Creke.
Aan de wand hangt ook een
stamboom op perkament van de
Heren en Markiezen van Bergen
(1287-1795) gemaakt in 1770 door
Petrus Janssens uit Antwerpen.
Het linkerluik van een triptiek, een
paneel uit circa 1480, toont Jan 111
met achter hem Sint-Jan de
Evangelist. Rechts van hem knielt
zijn broer Hendrik, bisschop van
Kamerijk en kanselier van de Orde
van het Gulden Vlies. Achter hem
staat Keizer Hendrik II van het
Heilige Roomse Rijk.
Er hangt een 16e eeuws Vlaams
wandtapijt en er staat o.a. ook een
uit 1450-1500 daterend kalkstenen
beeld van de noodhelpster
Catharina met rad en zwaard.
Boven de Hofzaal
In het vertrek boven de Hofzaal is
ook veel te zien. Een groot
wandtapijt 'Karei de Grote in
Rome' voorstellend, blijkt een
ontwerp te zijn van Michiel Coxcie
en Hans Vredeman de Vries, beide
16e eeuwse kunstenaars. Het werd
te Brussel geweven in 1570.
De Waterschans nr. 4. 1996
Afb.4. Praalbed in kamer 103, eerste verdieping (Fotolino).
Aardig is ook het olieverfpaneel
van Henri de Cort (1775), waarop
het kasteel van Wouw te zien is, dat
vooral door Jan 111 lang bewoond is
geweest.
Een schilderij van de beroemde
zeeschilder Simon de Vlieger geeft
een indruk van de Slag op 't Slaak
(1631: de Zeeuwen verslaan de
Spaanse vloot).
Het interieur van de St.Geertruids
kerk van Daniel de Blieck
(ongeveer 1670) staat ook op doek,
op paneel de scheepvaart bij Fort
Rammekens door David Kleijne
(1780).
Heel oud en opvallend klein is de
gouache op perkament van Hans
Bol, die de Grote Markt van Bergen
op Zoom vertoont anno 1587.
Hier hangt ook Het Offer van Baal,
kort geleden gerestaureerd in onze
zusterstad Oudenaarde.
Tenslotte de mooie 17e eeuwse
Vlaamse kasten en het zilverwerk
uit de 17e, 18e en 19e eeuw.
Stijlkamers
Op de eerste verdieping zijn de vier
stijlkamers te vinden, die een
indruk geven van de 18e eeuwse
woonsituatie van de rijke man. Dit
is onder andere gelukt met behulp
van waardevolle authentieke bouw
en inrichtingselementen, schouwen,
stuckplafonds en parketvloeren,
afkomstig uit slooppanden (o.a. uit
een huis in Tholen) of gecopiëerd
aan de hand van de in de
Drabbe-kamer teruggevonden
fragmenten. De kamers zijn
ingericht in de Lodewijk XIV, XV
en XVI stijl en dragen de namen
van de markies en markiezinnen,
die hier in de 18e eeuw regeerden.
De hoekkamer is genoemd naar de
familie Drabbe. Johannes was
thesaurier-generaal van de Markies,
Matthijs zijn rentmeester en
bovendien burgemeester van Bergen
op Zoom.
Dwalend door de stijlkamers, waar
de adellijke sfeer uit vroeger tijden
nog bijna tastbaar is, krijgt de
bezoeker een beeld van de elegante
levenswijze van de vroegere
bewoners. De portretten van de
vroegere markiezen en markie
zinnen en vele andere schilderijen
vormen een deel van de collectie
oude kunst, die voorts bestaat uit
meubilair en sier- en
gebruiksvoorwerpen uit de 16e, 17e
en 18e eeuw. Ook de geschiedenis
van de stad Bergen op Zoom komt
aan de orde, evenals die van het
Bergse aardewerk. In een tweetal
zalen wordt niet alleen getoond hoe
het bekende Bergse aardewerk er
uitzag, maar ook hoe het werd ge
maakt. Zo is er onder meer een
maquette van een oven en een
ingerichte pottenbakkerswerkplaats.
Maquette
Bijzonder is ook de fraai overkapte
bovengalerij met houten beeldjes en
paneeltjes, uniek in zijn soort. Op
de tweede verdieping bevond zich
een grote maquette van de vesting
Bergen op Zoom en een van de nu
nog gaaf aanwezige Lieve
Vrouwepoort. Bergen op Zoom is
immers een belangrijke vesting
geweest tussen 1 568-1 867.
Vestingbouwers waren David van
Orleans (1591) en later Menno van
Coehoorn, die vanaf 1698, in
opdracht van Stadhouder Willem 111
en van de Raad van State aan een
totale herziening van het
verdedigingsstelsel begon. De
vesting Bergen wist in 1588 tegen
het Spaanse leger onder Parma
(Alexander Famese) stand te
houden, maar viel in 1747 tijdens
de Oostenrijkse Successie oorlog na
een grote Franse aanval onder
Löwenthal.
Jammer dat de prachtige maquette
al bijna twee jaar niet te
bezichtigen is. Al het materiaal dat
in dit bovenvertrek te bezichtigen
was en een goede kijk gaf op
Bergen op Zoom als vestingstad, is
al sinds twee jaar niet meer te
bezichtigen. Dit alles zou een
uitstekend begin kunnen zijn voor
een eerste inrichting van een
vestingmuseum.
In dit bovenvertrek waren ook
prenten van veld- en zeeslagen uit
de 80-jarige oorlog te zien en van
de hoofdrolspelers uit die tijd; maar
ook van de inval van de Fransen en
van de Belgische opstand (1830)
terwijl ook kogels, geweren en
voetbogen van 's mensen eeuwige
strijdlust getuigen.
Naast de grote maquette van de
hele vesting is er ook een van een
detail, het Bastion Coehoorn. De
vesting Bergen had tenslc.'te 12
