Bij een goed initiatief.
38
39
De Waterschans nr. 1. 1997
werden verschillende Franse wetten
van kracht en 'namentlijk de Code
Napoléon'. Daags tevoren kondigde
Vermeulen af dat een huwelijks
sluiting voortaan op het stadhuis
moest gebeuren en niet meer voor
een predikant of pastoor; aangifte
van geboorte binnen drie dagen en
geen begrafenis meer zonder
goedkeuring van de wereldlijke
overheid (39). De staat trok ook de
opvang en verzorging van
hulpbehoevenden aan zich en richtte
daarvoor in elke wat grotere plaats
aparte commissies op. De prefect
benoemde de leden van die
commissies op voordracht van de
maire. Zo kwam er in Bergen op
Zoom een 'Commission admini
strative pour les hospices' van vijf
personen en een commissie van het
'Bureau de Bienfaisance', eveneens
vijf leden tellende (40). Het eerst
genoemde vijftal werd geïnstalleerd
op 9 augustus 1811 en kreeg de
zorg voor het Stads- Wees- en
Armkinderhuis, het St.-Catharina-
gasthuis, het Proveniershuis en het
militair hospitaal in het Mar
kiezenhof. De commissie kamp-te
permanent met geldgebrek en de
verzorging was dan ook verre van
ideaal. Na de inlijving zou wat de
charitas betreft alles weer in zijn
oude toestand worden terugge
bracht. Hetzelfde geldt voor de
tweede commissie. De armoe was
groot en het aantal bedeelden
groeide, alle extra inspanningen ten
spijt. Andere punten waarvoor
prefect en sous-prefect aandacht
vroegen waren de bedelarij, de
belastingen, de landbouw (suiker
bietenteelt!), het opsporen van
deserteurs, de criminaliteit, de
reorganisatie van de burgermacht,
de ordening van het archief, het
ronselen van houtzagers voor de
werven van Antwerpen, de prijzen
van graan en andere artikelen,
invoering van de burgerlijke stand,
het metrieke stelsel, het kadaster
enz. Vermeulen kreeg ook opdracht
om collega's in naburige plaatsen te
installeren en de eed af te nemen.
Dat was bijvoorbeeld het geval in
Putte, waar de Bergse burgemeester
op 3 december 1810 maire J.
Verlinden en diens wethouder
Bresseliers beëdigde (41). Dezelfde
dag bezocht hij nog Ossendrecht,
waar hij Jacques Jacobs Jzn.
installeerde. Steenbergen kwam
eveneens aan de beurt.
De Franse regering eiste veel van
haar ambtenaren en dat in tijden
van oorlog en economische
depressie. Salarisssen lieten lang op
zich wachten en uitbreiding van
personeel was nagenoeg onmo
gelijk. Eind 1811 was er nog geen
uitzicht op een spoedige wending
ten gunste. Vermeulen kon toen niet
vermoeden dat de zwaarste klappen,
zeker voor hem, nog moesten
komen. Dat is evenwel stof voor
een volgend artikel.
noten.
Afkortingen: GAB Gemeente Archief
Bergen op Zoom; GAB-SA Gemeente
Archief Bergen op Zoom. Stedelijke
Archieven; GAB-AFT Gemeente
Archief Bergen op Zoom. Archief Franse
Tijd. GABr. Gemeente Archief Breda.
1. Zie Waterschans 1992 (2) p. 25 e.v; 2.
GAB-SA 164 p. 187; 3. idem p. 205; 4.
Colenbrander, H.T.: Inlijving en Opstand.
Amsterdam 1941 p. 2; 5. Colenbrander
a.w. p. 101-105; 6. Graumann, Sabine:
Franzosiscbe Verwaltung am Niederrhein.
Das Roerdepartement 1798-1814. Fulda 1990
p. 32 e.v; 7. Homan, Gerlof D.: Nederland
in de Napoleontische Tijd 1795-1815.
Haarlem 1978 p.133;
8. Ham, Willem van/ Cees
Vanwesenbeeck: De Bergse Politie. Voor
recht en rust. Bergen op Zoom 1992 p. 68
e.v; 9. Zie o.a. Aubert, Roger e.a.:
Handhuch der Kirchengeschichte Band VI,
deel I. Freiburg/Basel/Wien 1985 p. 86 e.v;
10. GAB-SA 164 p. 157; 11. Prins, Floris:
Geschiedenis van Antwerpendeel VII.
Brussel z.j. p. 205; 12. GAB-SA 164, p.
163-165; 13. Prins a.w. p. 205 en
Colenbrander a.w. p. 1Z9 e.v; 14. Prins
a.w. p. 206; 15. GABr. I, la, 107, 6 mei
1810; 16. GAB-SA 164 p. 178-179; 17. idem
p. 182-188; 18. idem p. 188-201; 19.
Colenbrander a.w. p. 214 e.v. en Homan,
a.w. p. 127; 20. GAB-SA 164 p. 191-192;
21. idem p. 203 e.v; 22. Homan a.w. p.
127; 23. Peijnenburg, J.W.M.: Een Brabants
conflict om het concordaat van 1801. In:
Vara Historica Brabantica IV,
's-Hertogenbosch 1975 p. 165 e.v; 24.
Kriiger, J.B.: Kerkelijke geschiedenis van het
bisdom van Breda\ dat is van het
Noord-Brabandsch deel van het voormalig
bisdom van Antwerpen III, Bergen op
Zoom z.j. p. 159; 25. GAB-AFT 1 'A' nr.
16; 26. idem. Doos 17-C 20-3-1811. Voor
de telegraaf van toen zie: C.P.P. van
Romburgh: De Bataafse kusttelegraaf
1799-1801in: Spiegel Historiael
27(1992)7/8 (326-327); 27. GAB-AFT 1 'B'
nr. 106; 28. Zie bijv.: GAB-AFT 1 'A' nr.
379 en de publicatie van D'Argenson van
24-4-1811 in doos 7 C-II en Homan a.w. p.
130: 29. GAB-AFT nr. 8 doos D,
30-10-1810; 30. GAB-AFT nr. 8 doos D;
31. Homan, a.w. p. 138 e.v. en
Colenbrander, a.w. p. 101 e.v.32.
GAB-AFT doos 17-C; 33. Colenbrander
a.w. p. 101; 34. Peijnenburg a.w. p. 287
e.v; 35. Colenbrander a.w. p. 100-101; 36.
GAB-AFT 1 'A' nr. 142; 37. Moor, J.A.
de/H.Ph. Vogel: Duizend miljoen vervloekt
land. De Hollandse Brigade in 1808-1813.
Amsterdam 1991; 38. Colenbrander a.w. p.
123-126; 39. GAB-AFT 17-B; 40. Ham,
W.A. van: Inventaris van de stedelijke
archieven uit de Franse Tijd. Inleiding,
(aanwezig in: GAB) en GAB-AFT 1 'A'
nr. 75; 41. GAB-AFT 1 'A' nr. 12 en nr.
17.
De Waterschans nr. 1. 1997
door: drs.N. Grosfeld.
Het was op 22 januari j.l. een hele
drukte in de 600-jarige herberg 'de
Draak'.
De Stichting tot Behoud van de
Weervisserij presenteerde zich aan
haar donateurs en de pers. In
aanwezigheid van twee nog actieve
weervissers werd duidelijk dat de
nieuwe stichting ernaar streeft 'de
instandhouding van de ambachte
lijke wijze van weervisserij in het
algemeen en van de weervisserij op
ansjovis in de Oosterschelde als
cultuur-historisch erfgoed voor Ber
gen op Zoom en omgeving in het
bijzonder te bevorderen...'. Welke
Bergse ansjovinist zou zich in deze
fraaie omschrijving niet kunnen
vinden? Nu komt het er dus op aan
inhoud te geven aan dit prij
zenswaardig doel, al was het alleen
maar omdat we in het achter ons
liggend jaar herhaaldelijk hebben
kunnen lezen en horen dat het voor
de weervisserij zware tijden zijn.
Denkt u maar aan de hoge kosten
die aan het herstel van de weren
verbonden zijn na deze ijzige
winter en aan de concurrentie die
de weervissers ondervinden van
geïmporteerde ansjovis, of aan het
prijsbederf door ankerkuilvissers.
Er is voor de nieuwe stichting
genoeg te doen! Ik ben er van over
tuigd dat ook
u haar daarbij alle succes toewenst.
Mocht u haar willen steunen dan
kan dat ook: via ING-bank;
rek.nr.66 70 66 047. t.n.v. Stichting
Behoud Weervisserij, zijn uw
bijdragen uiterst welkom.
Alsof die behoefte aan steun werd
aangevoeld door de samenstellers
van de reeks 'Bergen op Zoom in
Kaart en Beeld' verscheen in
diezelfde januarimaand aflevering
36. Een schitterende herdruk van de
in 1784 door Hattinga vervaardigde
kaart van de visserij in de
Oosterschelde. Mocht u het verhaal
over de weervisserij nog eens
nalezen, zoals dat verscheen in nr.2
van de Waterschans jaargang 1991,
dan hebt u nu de kans op een wel
heel fraai stuk documentatie. Onze
gemeentelijke Archiefdienst zij
geprezen!
Na deze inleiding ontkom ik er niet
aan u nog wat te vertellen over dat
onderwerp van zoveel zorg, de
weervisserij. Het vangstseizoen
staat immers weer voor de deur.
Zou de ansjovis komen?
Vooraf dit: er is over de visserij op
de Zuiderzee en de Zeeuwse
stromen al heel wat geschreven (1).
Een samenvattend overzicht van de
geschiedenis van de visserij zoals
die vanuit Bergen op Zoom werd
bedreven ontbreekt nog. In relatie
K A ARTE FIGURATIEF
van de Verdronken er. Ceinundecfée Xanden van
ZU YD B EV E L AND, ex- ur
MARQUISAAT VAN BERGEN OP DEN ZOOM,
-'-rf-O---
M Z
V JE R -PFHa O JY'
A Jl qeri SjpCl A '-C VA JV -Tf ufk. GJi JV
rE R GKXifel
Afb.l. De kaart van Hattinga.Kaart van de visserij in de Oosterschelde, 1794. GAB.
