De Waterschans nr. 2 1997
schikt. Diens vader was directeur
van de brievenpost en verdiende
per jaar 5.000 francs. Peppe nam
geen genoegen met die ene man.
Hij eiste van Vermeulen een aan
vullende lijst. Zo kwam de Bergse
burgervader als laatste klaar met
zijn gardes d'honneur. Peppe kon
niet nalaten hem daar even op te
wijzen (3).
De oprichting van de eregarde le
verde Napoleon een goedkoop rui-
terleger op van in totaal 10.000
man. Een deel van deze garde on
derscheidde zich in de slag bij
Leipzig.
Bergen op Zoom schenkt de keizer
een dragonderpaard.
In de strategie van Napoleon speel
de de cavalerie een uitermate be
langrijke rol. De tocht naar Rus
land was niet alleen fataal voor zijn
manschappen, maar ook voor zijn
paarden. Hoe in dit verlies te voor
zien? Geld was er niet voor, dus be
sloot de keizer op 4 januari 1813
om 15.000 paarden te vorderen.
Het departement van de Twee Net-
hen moest er 250 leveren: 125 voor
de kurassiers (zwaar gewapende ca
valeristen) en 125 voor de dragon
ders (licht bewapende ruiters). Het
arrondissement Breda werd aange
slagen voor 70 paarden, waarvan
Bergen op Zoom er een moest le
veren. Het moest een dragonder-
paard zijn, tussen de 5 en 10 jaar
oud en voorzien van het nodige
tuig. Peppe beval Vermeulen om in
Breda te verschijnen met de vijf
beste paarden van zijn gemeente.
De maire was persoonlijk verant
woordelijk voor een correcte uit
voering van de opdracht (4). Begin
februari specificeerde Peppe de op
dracht: Bergen moest in Breda drie
paarden presenteren, geschikt voor
de dragonders, 5 tot 8 jaar oud,
merrie of min (5). Op 10 februari
2.00 uur vertrokken enkele begelei
ders in het nachtelijk duister met 3
paarden naar de baroniestad, om
daar de dieren om 6.00 uur te laten
keuren. Diezelfde dag schonk het
gemeentebestuur op een hint van
hogerhand 'vrijwillig' zestig francs
als een 'don gratuit' cadeautje)
aan de keizer. Eerder, namelijk op
15 en op 27 januari, had Vermeu
len al de 13 beste paarden van zijn
stad in Breda aan de inspectie laten
zien. Elf ervan waren er toen zon
der meer afgekeurd; twee mochten
verder naar Amiëns voor een nader
onderzoek. Daar zakte er nog een
voor de toelating. Het andere liep
naar Brussel voor een laatste in
spectie. Helaas, het ros doorstond
de proef niet. In heel Bergen was er
geen paard te vinden dat goed ge
noeg was voor het leger. Wat te
doen? Vermeulen stuurde een ver
trouwd persoon naar Brussel met
de opdracht daar tegen elke prijs
een gecertificeerd paard te kopen
als presentje voor de keizer (6).
De nationale garde herrijst.
De wederoprichting van de vroe
gere zogenaamde gewapende bur
gennacht was eveneens een maat
regel van Napoleon die zijn mili
taire positie moest versterken. In
1806 had koning Lodewijk Napo
leon de burgermacht in het leven
geroepen. Die nam eigenlijk de
4/6.2. Kurassier (Uit: P.Forbes Wels. De
Nederlandse cavalerie. Bussum 1963).
plaats in van de vroegere schutterij
of schuttersgilden. Hun taak was
het om de stad te verdedigen tegen
een aanval van buiten. Ze hoefden
nooit aan te treden om buiten hun
gemeente te vechten. In februari
1812 wilde Peppe van Vermeulen
weten hoe in Bergen op Zoom on
der koning Lodewijk de burger
macht was georganiseerd (7). De
maire schetste daarop de situatie
zoals die was eind 1809. De Bergse
gewapende burgennacht telde toen
vier compagnieën: drie van 80 a 90
man en een van 30 a 40 man. Aan
het hoofd van het geheel stond mr.
C.W. Verduijn met de rang van lui
tenant-kolonel. Een kapitein had
het bevel over een compagnie. De
Ajb.3. Lichte dragonder (Uit: P.Forbes
Wels. De Nederlandse cavalerie. Bussum
1963).
burgermacht deed dienst als er
geen garnizoen in de stad was en
ook als de stad werd bedreigd. Dat
was bijvoorbeeld het geval tijdens
de Engelse invasie van 1809 (8).
Het nieuwe bij Napoleon was dat
hij de leden van de gewapende
burgermacht als nationale garde
naar willekeur inzette waar het hem
uitkwam. In 1812 belastte de keizer
2.764 man uit de eerste ban van de
nationale garde (20-26 jarigen die
niet tot de actieve krijgsmacht be
hoorden) met de kustbewaking. Na
de ramp in Rusland liet de keizer
hen vervangen door mannen uit de
tweede ban (26-40 jaar) en maakte
zo de eerste ban vrij voor aanslui
ting bij het grote leger (9). In Ant
werpen werd de nationale garde op
16 januari 1813 tot 'Troupe de
Ligne' verklaard. Ze was zo een on
derdeel van het gewone leger. Een
groep uit de eerste ban werd korte
tijd later naar Wezel gestuurd on
danks het geboden verzet (10). Ber
gen op Zoom bleef blijkbaar zoiets
bespaard. De groeiende ontevre
denheid bevorderde het deserteren.
Er stonden zware straffen op.
Meerdere keren ontving Vermeulen
het signalement van een gevluchte
militair met de opdracht dit te pu
bliceren. Het moest bij de hoofdin
gang van het stadhuis hangen en
verspreid worden onder de politie
functionarissen die onder de bur
gemeester stonden (11). Naannate
de val van de Franse keizer waar
schijnlijker werd groeide uiteraard
het aantal deserteurs.
50
De Waterschans nr. 2 1997
Bergen op Zoom blijft de keizer
trouw.
Een van de weinige keren dat de
conseil municipal (=gemeenteraad)
bijeenkwam was op 22 januari
1813. Van de 30 raadsleden waren
er 12 aanwezig onder leiding van
Jean Vergroesen. Vermeulen was
wegens ziekte verhinderd. De heren
kwamen bijeen 'om hun diepste
gevoelens uit te drukken en aan
Zijne Majesteit, keizer en koning.
Napoleon I, de Verheven Soeve
rein, oprecht getuigenis af te leggen
van hun liefde en toewijding'. Na
tuurlijk deden de heren dat op een
wenk van hun prefect en met diens
toestemming. De raad sprak verder
haar verontwaardiging uit over het
verraad van generaal Von Yorck en
besloot om na instemming van de
prefect het goede voorbeeld van
Parijs te volgen en de kosten op
zich te nemen voor twee cavaleris
ten, 'montés et equipes'. Dit besluit
werd bij acclamatie aangenomen.
Men zou aan de sous-prefect vra
gen het besluit door te geven aan
de prefect met het verzoek, het op
zijn beurt te brengen 'aan de voe
ten van de troon als een bewijs dat
de stad Bergen op Zoom waardig is
om deel uit te maken van de Grote
Natie' (12). Maar hoe moest men
aan het geld komen? Het stadsbe
stuur opende een register. Vijf da
gen kregen de burgers de tijd om
daarin hun gave in te schrijven. Van
het resultaat zou een verslag wor
den gemaakt voor de sous-prefect.
Het tekort zou de de gemeente
aanvullen. Er verscheen een op
roep voor de mannen van 22 tot 25
jaar om de plaats van de twee rui
ters in te nemen (13).
Het laatste keizersfeest in Bergen
op Zoom.
Op 15 augustus 1813 moest weer
de veijaardag van de keizer worden
gevierd en daar hoorde een ge
schenk bij. Op 2 augustus mocht
de raad daarover vergaderen. Na
tuurlijk kwam het Te Deum weer
op het programma, gemakkelijk en
goedkoop. Als geschenk werd deze
keer van hogerhand gesuggereerd
om 600 francs uit te trekken als hu
welijksuitzet voor een jong en braaf
meisje dat zou willen trouwen met
een militair met minstens 12 veld
tochten op zijn naam.
Om drie uur 's middags hield de
St.-Ambrosiussociëteit een wed
strijd in het schieten met haakbus
sen. Eerste prijs: een zilveren hor
loge. Om 4 uur trad het gilde van
St. Sebastiaan aan op de vlakte van
de Raaijberg om op de vogel te
schieten. Hiermee was een zilveren
bril te verdienen. Verder werden de
armen en de wezen van de stad op
levensmiddelen en drank getrac-
teerd en waren het stadhuis en de
andere openbare gebouwen feeste
lijk verlicht. Dit alles overeenkom
stig de besluiten van negen raads
leden onder voorzitterschap van
Jean Drabbe. Vermeulen was op
die 2e augustus verhinderd (14).
Halvering van de conseil munici
pal.
Inmiddels was de raad van samen
stelling veranderd. In juli waren de
raadsleden bijeengeroepen om te
loten wie in de raad zou blijven zit
ten. De helft moest aftreden en de
andere helft zou lid blijven tot 31
december 1822. De regering was
blijkbaar tot de overtuiging geko
men dat een raad van 30 personen
wel wat veel was voor een orgaan
met praktisch geen bevoegdheden.
Vijftien heren namen die dag (10
juli 1813) afscheid van het stadhuis,
zeker niet tot hun leedwezen (15).
Een laatste betuiging van trouw
aan Zijne Majesteit.
Op 20 oktober 1813 kwam de raad
opnieuw bijeen om uiting te geven
aan haar gevoelens van trouw en
uiterste toewijding jegens de vorst,
vooral nu er een coalitie van lan
den tegenover hem stond: Enge
land, Rusland, Paiisen (sinds gene-
Afb.4. De leden van de Orde van de Unie droegen bij bepaalde gelegenheden een
apart kostuum (Atlas van Stolk. inv.nr. 6088).
51
