EXTRACT
ORDONNANTIE
Bergen op den Zoom.
<©p
Uyt de Generale Keureen Ordonnantie der.
Het Veer op
ORDONNANTIE
L YE> T
De Waterschans nr. 2 1997
derd, omdat de wegen slecht waren
en de afstand naar Breda groot was.
Voortaan zou men te Rucphen in
Den Posthoorn van vracht wisse
len. Ook werd goedgevonden om
in plaats van twee driemaal per
week te gaan rijden (op maandag,
woensdag en vrijdag) (7).
Posterijen
De stad meende het recht te heb
ben om zich met het postverkeer in
te laten, omdat zij reeds in de vijf
tiende eeuw eigen boden had, die
in binnen- en buitenland brieven
voor het stadsbestuur en vermoe
delijk ook voor de burgers bezorg
den of afhaalden. Een vaste bode
dienst bestond op Den Haag en
Antwerpen. De in 1598 aangestelde
bode op Den Haag kreeg een bus
ken van silver met stadswapen. Op
zijn huis in de residentie mocht hij
een bord uithangen met het op
schrift hier woent de Bode. die op
Berghen reysf en op zijn logeer
adres binnen Bergen op Zoom:
hier logeert de bode die op s Gra-
venhage voert (8). Voor de bode op
Antwerpen liet het stadsbestuur in
1650 door Adriaen van der Creke
een uithangbord schilderen, om
aan te duiden, dat hij den ordinaris
post uitoefende; ook moest Van
der Creke een bhefkasken aanbren
gen (9). Minder duidelijk is de po
sitie van de boden op Middelburg
Afb.l. Plaatsen waarmee Bergen op
Zoom in de 17e-19e eeuw geregeld ver
keer onderhield. Inzet: gebied rondom
Bergen op Zoom. Verklaring van de cij
fers: 1. Schiedam; 2. Delfshaven; 3. Mid-
delharnis; 4. Godschalksoord; 5. Nu-
mansdoip; 6. Strijen; 7. Moerdijk; 8.
Zwaluwe; 9. Wemeldinge; 10. Yerseken-
dam.
Op initiatief van de magistraat van
Breda kwam er in 1676 een 'ordi
naris veer van karrevraghten' tot
stand. Uit de tegelijk vastgestelde
ordonnantie blijkt dat iedere week
eenmaal op maandag door een
voerman van Bergen op Zoom en
eenmaal op donderdag door een
dergelijk persoon uit Breda met
personen en vracht zou worden ge
reden. Ook brieven werden meege
nomen. De herberg De Croon (in
de Bosstraat) was het vertrekpunt
(6). In 1693 werd de ordonnantie Afb.2. Gebied rondom Bergen op Zoom met de plaatsen waarmee Bergen op Zoom geregeld
op verzoek van de voerman veran- verkeer onderhield.
VUb C
54
De Waterschans nr. 2 1997
Stad Rotterdam.
Houdende
Tot ROTTERDAM,
Q$n Pieter yan Waesberge<©}Öinari# Ötfc
boojfi &tab/ 1730,
Afb.3. Ordonnantie voor de veer op Rotterdam, 1730. Gemeentearchief Bergen op
Zoom, inv. nrs. 3225.
(genoemd in 1610) en op Breda
(1676) (10). In 1679 besloot de ma
gistraat van Bergen op Zoom een
postmeester aan te stellen. Hij
mocht de positie van de boden op
Antwerpen en Den Haag niet aan
tasten. Het volgende jaar werd ech
ter bepaald dat hij een kantoor
mocht oprichten en dat de ge
noemde boden en de marktschip
pers hun bevoegdheid tot het ver
voer van briefpost verloren (11). De
stad heeft niet lang ongestoord over
het postmeestersambt kunnen be
schikken. De markies Francois
Afb.4. Ordonnantie voor de veer op Dor
drecht, 1757. Gemeentearchief Bergen op
Zoom, inv. nrs. 3228.
Egon de la Tour d'Auvergne vocht
in 1708 de benoeming van een
postmeester door het stadsbestuur
aan. Na een jaar heen-en-weer-
schrijven besloot men juridische
arbitrage in te roepen. De zaak is
echter onbeslist gebleven, waar
schijnlijk mede door het overlijden
van de markies in 1710 (12). De
voogdes van de jonge markies Ka-
rel Philip Theodoor van Palts-Sulz-
bach maakte in 1734, na het over
lijden van de door de stad aange
stelde postmeester, aanspraak op
de bevoegdheid een opvolger voor
hem te benoemen. Wellicht om de
onzekere situatie heeft de Berge-
naar Jacques le Jeune er toen de
voorkeur aan gegeven om het post
meestersambt van Steenbergen te
verwerven dat eveneens vacant was
en niet dat van Bergen op Zoom.
Van Steenbergen uit bouwde hij
een netwerk van postbestellingen
op, dat geheel Zeeland ging be
heersen (13). In 1737 trok Bergen
op Zoom in de zaak tegen de voog
des van de markies aan het kortste
einde. De Raad van Brabant te 's-
Gravenhage erkende haar bevoegd-
ORDONNANTIE
VRAGTLOONEN
BEURT-SCHIPPER S,
Afb.5. Ordonnantie voor de veer op Mid
delburg, 1771. Gemeentearchief Bergen
op Zoom, inv. nrs. 3222.
heid om een postkantoor op te
richten en de posterij in Stad en
Markiezaat te begeven. De magi
straat kreeg wel toestemming om
markt-of beurtschippers aan te stel
len alsmede voerlieden, rijdende
boden of messagiers. die zelfs brie-
55
"Amsterdam
Leiden"
Den Haag
Utrecht
'Delft
.Gouda'
Doesburg
•Arnhem
Maassluis
•.Schoonhoven
r
Rotterdam-
Katendrecht
Hellevoetsluis.
Nijmegen'
Goeree-
Gorkui
>ordrecht:
Zaltbommel
Sommelsdijk
Heusden
(Geertruidenberg
Zicrikzee
Oost-Duiveland
Z3
Bergen op Zoom
k
'Biervliet,
Philippine
van Gent
Antwerpen
Mechelen
Maastricht
Brussel
Ooligenspli
0 Klundert
Oude Tonge
Zevenbergen
F.,.
•Standdaarbuitcn
Dinteloord (Princcniand)
Sint Annaland
Etien
Ni»
Zegge
Scherpenisse
Sint Maartensdijk
Sprundel
Rucphc
Tholen
Zundcrt
Hogcrheide
Putte
Stabroek
Kapellen
Kruisweg
Oorderen
VOOR DE
Markt- of Beurtfchippers
van Dordrecht op Bergen
op den Zoom en vice
verfa.
TË DORDRECHT,
Gedrukt by d'Erve J: van Braam, Boekverkoopfter,
Ordinaris Stads Drukfter, en van 't Klein Zegel. 1757.
VOOR DE
Vaarende van MIDDELBURG op BERGEN OP
TEN ZOOM, en van BERGEN op
MlUUtLliUkh.
MIDDELBURG
Gedrukc by J. J. C ALLEN FELSA. L. Zoon,
Stads-Drukkerwoonende op den Lan-
genburgcover de Wal.
