Mededelingen Bergen op Zoom en de Oostenrijkse Successieoorlog De Waterschans Bestuur Voorzitter: PUBLICATIES Redaktie-adres: Redaktieleden: Redaktie-sekretariaat: Vormgeving en druk: De Waterschans nr. 3 1997 Ter inleiding Als de onneembaar geachte vesting Bergen op Zoom na een maanden lange belegering op 16 september 1747 door Franse troepen wordt in genomen is een deel van de bevol king gevlucht, zijn er veel slacht offers gevallen, gebouwen en ves tingwerken zwaar beschadigd of to taal vernield en leek er van het 'Merck toch hoe sterck'-imago wei nig meer over. Dat imago was in de loop van de 16e en 17e eeuw ont staan toen eerdere pogingen om Bergen te bezetten op niets waren uitgelopen. Door allerlei geschrif ten en geromantiseerde verhalen was rond de stad een mythe ont staan van onaantastbaarheid. Groot was dan ook de schok in de Noor delijke Nederlanden toen de ves ting viel. Mogelijk door gebrek aan feitelijke gegevens en gevoed door gevoelens van gekrenkte trots gin gen verhalen over spionage en het verraad van de stad de ronde doen. Wederom was Bergen onderwerp van mythevorming. Behalve oogge tuigenverslagen als het 'Kort en be knopt verhaal' van dominee Johan nes Janssen kwamen er werken van de drukpersen die aan de feitelijke gebeurtenissen met graagte een heroïsch sausje meegaven en ze enigszins gekleurd weergaven. Een fraai voorbeeld daarvan is het in 1839 verschenen geromantiseer de verslag Bergen op Zoom in 1747 van AJ. de Wilde. Hierin wordt het hardnekkige verhaal van het ver raad van de stad breedvoerig uit de doeken gedaan: hoe anders kon Bergen op Zoom zijn gevallen! Ka pitein Van der Plasse, als jongen al een deugniet, is degene die in deze roman van liefde, list, bedrog, ge weld en wraak heimelijk een poort je bij de sortie Fullenius openzette en zo de Fransen de vesting bin nenliet. Hij zou ook de Fransen in formatie hebben doorgeseind door het verleggen van dakpannen en het uithangen van lakens. Een smeuïg verhaal kortom waarin no bele zielen tegenover boosaardige verraders staan, liefdestranen van de bladzijdes daiipen en de slech teriken hun straf niet ontlopen. In deze Waterschans zult u geen geromantiseerde versies van de ge beurtenissen aantreffen. De auteurs willen met hun artikelen bijdragen aan een historisch verantwoorde, correcte beeldvorming van de ge beurtenissen uit 1747. Behalve de politieke en militaire achtergron den van dit grote gewapende tref fen komen de (gevolgen van de) verwoestingen in de stad aan de orde. Hierdoor is in deze aflevering een fraaie en interessante combi natie ontstaan van artikelen met een breed historisch karakter en van bijdragen waarin specifiek Bergse geschiedenis centraal staat: de moeite van het lezen waard dus. De Geschiedkundige Kring hoopt u met deze aflevering een groot plezier te doen en een waardevolle bijdrage te leveren aan de herden king van de rampzalige gebeurte nissen uit 1747. Namens het bestuur drs. J. Zwagemakers, voorzitter. De Waterschans nr. 3 1997 door drs. GA Huijbregts 1. De Republiek en de vredes politiek in de periode 1713-1740 In 1713 kwam er voor ons land, toen kortweg DE REPUBLIEK ge noemd, door de Vrede van Utrecht een einde aan de Spaanse Succes sieoorlog (1702-1713/14). Met En geland en Oostenrijk als bondge noten waren de Noordelijke Ne derlanden erin geslaagd om de ver- overingsdrift van Lodewijk XIV, de Franse Zonnekoning (1643-1715), een halftoe te roepen. Het gevaar van een door Frankrijk geregeerd Europa was van de baan, voorlopig althans. Vraag echter niet wat het de Republiek had gekost. De vrede leverde weinig op en de Staten-Ge- neraal bleven met een zware schul denlast zitten. Extra belastingen waren onvermijdelijk De animo voor een nieuwe oorlog was dan ook uiterst gering. Het verzekeren van een langdurige vredesperiode werd het doel van de buitenlandse politiek van de vermoeide Repu bliek Vrede zou handel, scheep vaart en nijverheid doen opbloeien en de belastingopbrengsten ver meerderen. Bovendien kon de rege ring dan flink bezuinigen op leger en vloot (1). Het zat de Republiek wat de vredespolitiek betreft in zo verre mee, dat ook Frankrijk en En geland uit waren op het vermijden van gewapende conflicten. De uit voerders van dit beleid waren in hoofdzaak kardinaal De Fleury en sir Robert Walpole. Aan eerstge noemde had koning Lodewijk XV (1715-1774) in 1723 de leiding van de regering toevertrouwd en Wal pole was als eerste minister diens collega aan de overzijde van Het Kanaal. In de Republiek mochten zij rekenen op de trouwe steun van de raadpensionarissen Isaac van Hoornbeek (1720-1727) en diens opvolger Simon van Slingelandt (1727-1736). In de Noordelijke Ne derlanden was de buitenlandse po litiek een zaak van de Staten-Gene- raal. Voor belangrijke besluiten zo als het verklaren van oorlog en het sluiten van verdragen was eenparig heid van stemmen nodig. Elk ge west had als het ware het recht van 81 FAUSTO NUMINE BERGA VICTRIX 27e jaargang nr 3 september 1997 ISSN: 0926-3918 Verschijnt vier maal per jaar De Geschiedkundige Kring van stad en land van Bergen op Zoom Erevoorzitter: Dr. E. Hartel Ereleden: br. Alberik (P. van Rijckevorsel) J. van Gastel, drs, WA van Ham drs. J. Zwagemakers Sekretaris: drs. D. Widdershoven Hazelaar 40 4661 TC Halsteren. Tel. 0164-687199 Penningmeester: E van de Putte Stelleweg 37 4617 LV Bergen op Zoom. Tel. 0164-241669 Postrekening 24 05 922 en Bankrekening 52 50 45 244 ten name van: penningmeester Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom Contributie: 45,- (minimaal) per jaar. Ledenadministrateur. J. van Loon Hippocrateslaan 17 4624 VE Bergen op Zoom. Tel. 243222 Overige leden: G. van Broekhoven A Evers W. van Riemsdijk M. van Tilborg STUDIES UITBERGEN OP ZOOM C. Vanwesenbeeck Postbus 35 4600 AA Bergen op Zoom Tel. 0164-241930 DE WATERSCHANS R. van den Bergh drs. B. Daeter (hoofdredakteur) drs. N. Grosfeld drs. G. Huijbregts drs. J. Zwagemakers drs. B. Daeter Oudland 8 4617 ME Bergen op Zoom. Tel. 0164-210209 Toezicht distributie: D. Widdershoven, Hazelaar 40 4661 TC Halsteren, Tel. 0164-687199 Drukkerij Vis Offset, Alphen aan den Rijn. Afb.l. Maria Theresia met haar gezin. Links haar echtgenoot Frans van Lotharingen. De keizerin bracht 16 kinderen ter wereld.

Periodieken

De Waterschans | 1997 | | pagina 1