De Waterschans nr. 4 1997
Uitgave P. A. Verrreultn. No. 7757 Stadhuis. STEENBERGEN.
Afb.3. Gemeentehuis van Steenbergen. De foto dateert van 1905 (Uitgave: P. Vermeiden
nr.7757 in jaarboek Heemkundekring De Steenen Kamer 1997 pg.5).
Grondwet maakte veel reclame
voor De Ram. Deze won de zetel
met 3.574 stemmen van de 4.700
uitgebrachte stemmen. Uit de
Grondwetnummers van 1897 put
Hellegers nog meer Wouws
nieuws: jubilea, ongelukken met
fietsen, muziek- en toneeluitvoe
ringen en een wedstrijd van de
Wouwse Wielrijdersbond in de
Spellestraat.
René Hermans biedt de lezer een
beknopte geschiedenis van de
Wouwse Plantage (p. 47-68) en
een interview met Petrus Dekkers,
een landbouwer uit Moerstraten
(p.4-22), gevolgd door een stam
boom van de ondervraagde die te
ruggaat tot 1657. Het interview
met Dekkers geeft een goed idee
van de ingrijpende veranderingen
die een in 1913 geboren boer te
verwerken kreeg.
Uit het artikel over 'De Pin' blijkt
dat het dorp pas in de jaren ze
ventig van de vorige eeuw is ge
sticht. Het dankt zijn ontstaan aan
de eigenaar van het landgoed De
Wouwse Plantage, Constantin
Pierre de Caters. De familie Ca
ters kocht het landgoed nadat de
Fransen het in 1795 hadden afge
pakt van de laatste Markies van
Bergen op Zoom, Karei Philip
Theodoor van Sulzbach.
De Steenen Kamerde in 1994 op
gerichte Heemkundekring van
Steenbergen, laat ons kennisma
ken met zijn jaarboek 1997. Jo-
hannie Prins en Con Slokkers vor
men de redactie. Deze eerste uit
gave van de jonge Kring bevat
naast enkele wetenswaardigheden
een tweetal langere artikelen. Het
eerste is een bronnenpublicatie
van de politierapporten inzake de
brand in het gemeentehuis in
1936. Aan die brand hing name
lijk een luchtje, ook figuurlijk. Hij
zou zijn aangestoken om bewijs
stukken van fraude te vernietigen.
Op die kwestie wordt niet nader
ingegaan.
Het tweede artikel is van J. Prins.
Hij schrijft over 'Sint Ontcommer
in Steenbergen. De verering van
een 'schijn'heilige in het Middel
eeuwse Steenbergen'. Sint Ont
commer was volgens een legende
een maagd en martelares uit Por
tugal, dochter van een heidens
koningspaar. Zelf was ze gedoopt.
Toen vader haar wilde uithuwelij
ken aan een heidense prins,
smeekte zij God haar zo lelijk te
maken dat de prins nee zou zeg
gen. Het gebed werd verhoord. In
eens had de knappe prinses een
foeilelijke baard. De bruidegom
trok zich terug en dat maakte de
vader van Ontcommer zo kwaad
dat hij zijn dochter liet kruisigen.
De heilige is dan ook vaak afge
beeld hangende aan een kruis en
met een baard. De legende is ont
staan uit een aantal misverstan
den. In werkelijkheid heeft er
nooit een Sint Ontcommer ge
leefd, vandaar de term 'schijn'hei
lige in de titel. Dat neemt niet
weg dat zij in Steenbergen vurig is
vereerd en aangeroepen, vooral in
kommervolle tijden. Prins maakt
van haar zelfs een godin, want op
pagina 29 schrijft hij: 'Sint Ont
commer biedt hulp, maar men
moet haar wel in Steenbergen
gaan aanbidden'. Hij bedoelt na
tuurlijk vereren en dat gebeurde
ook, zeker nadat niet minder dan
zes wonderen aan de voorspraak
van St. Ontcommer werden toege-
152
De Waterschans nr. 4 1997
schreven. Zo zou zij een blind
kind uit Zeeland ziende hebben
gemaakt en een edelman uit de
gevangenis van Arkel hebben be
vrijd. Steenbergen voer er wel bij,
want de vele pelgrims brachten
heel wat geld de stad binnen en
dat betekende voor menige burger
minder kommer en kwel. De
Tachtigjarige Oorlog maakte een
eind aan de St.-Ontcommerdevo-
tie. De naam van de heilige leeft
echter voort in een straat en een
polder.
De huidige katholieke kerk heeft
als patroon St. Gummarus. Wie
was hij en hoe is hij in Steenber
gen verzeild geraakt (en in Wagen
berg)? Een mooi artikel voor een
volgend nummer?
'Oud Nieuws' heet het orgaan van
de Heemkundekring 'Willem van
Strijen' uit Zevenbergen. Het is
aan zijn 17de jaargang toe. In het
juninummer van dit kwartaal
schrift komt Kobie Schouwenaars
aan het woord. Hij vertelt over zijn
ervaringen als uitvaartverzorger.
Meer dan zestig jaar lang bege
leidde hij de overledenen van de
St.-Bartholomeusparochie op hun
laatste tocht. In februari 1934
volgde hij Frans van Loon op. Zijn
vroegste ervaringen zijn een aar
dige illustratie van het rijke
roomse leven. Een uitvaart bood
de getroffen familie de kans om te
laten zien hoe (belang)rijk en
voornaam men was of zich
voelde. Schouwenaars weet zijn
verhaal te kruiden met aardige
anekdotes. Zevenbergen had in de
jaren 1570-1811 een weeskamer.
Lange tijd was die gehuisvest op
de tweede verdieping van het
oude raadhuis op de Markt. Keu
ren en maatregelen beschermden
de belangen van de wezen. G.J.M.
Blom gaat daar nader op in (p. 29-
36). Hij put zijn kennis in hoofd
zaak uit de documenten van het
Streekarchief Nassau-Brabant.
Jacques de Groot en Ine Krielen-
van Dorst vervolgen hun Zeven-
bergs Woordenboek. In dit num
mer brengen zij de letter P, van
paai tot puuzel. Kent U de vol
gende woorden: potje lappe, pral-
leke, pullepbrokske en poetjes-
pap?
Het kwartaalblad van de Bredase
Heemkundekring is genoemd
naar Engelbrecht van Nassau. Het
is aan zijn 16de jaargang toe. In
het juninummer 1997 schrijft Leo
Cantrijn een In Memoriam naar
aanleiding van het overlijden van
de kunstenaar Niel Steenbergen
op 8 maart j.l. Deze bekende en
sympathieke beeldhouwer en pen
ningsnijder zag het levenslicht op
18 april 1911 in Steenbergen. Hij
behoort tot de oprichters van de
Bredase kunstacademie Sint
Joost. In zijn woonplaats Ooster
hout, maar ook ver daarbuiten,
treffen we zijn beelden aan. Voor
Breda maakte hij een bevrijdings
monument (Grote Markt) en bij
het ziekenhuis De Klokkenberg
wachten de gebroeders Cosmas
en Damianus patiënten en bezoe-
Afb.4. Voorzijde van nummer 52 van Oud Nieuws met een foto van een uitvaart eerste klas in vroegere tijden. Rechts van de
lijkwagen Kobie Schouwenaars (Oud Nieuws 1997).
153
i 7:T.-
