De Waterschans nr. 1 1998
Ajb.4. Loden tuinvaas, na de restauratie
vóór het vergulden (Foto: Wim Riemens
Middelburg, 1971).
stamt vermoedelijk uit de tweede
helft negentiende eeuw en is 95 cm
hoog. Behoudens enkele details,
die met bladgoud zijn beplakt, is
het materiaal naturel geoxydeerd.
De zonnewijzer is bevestigd op een
sokkel van Belgische hardsteen, die
op grond van de ornamentiek en
uitvoering moet zijn ontstaan in
het midden van de achttiende
eeuw. De gerestaureerde sokkel is
100 cm hoog en bijzonder van
vorm. In aanleg is ze cirkelvormig,
naar boven taps toelopend, met
vier uitgestulpte 'pilasters' en is op
gesteld op een nieuwe vierkante
hardstenen voetplaat. Wijzer en
sokkel zijn niet gesigneerd en geda
teerd. Ze werden aangekocht te
Zeist bij antiquairs Becker. De her
komst is onbekend.
Twee met elkaar in relatie staande
beeldjes (3. op pl.gr.tek.).
Halverwege in de tuin, links en
rechts van de zonnewijzer, op de
plaats waar aanvankelijk in kegel
vorm geschoren buxusboompjes
groeiden, zijn in juni 1997 beeldjes
geplaatst. Het gaat om twee gepati-
neerde bij Mijron B.V. te Woudri-
chenr in brons gegoten plastieken,
hoog 72 cm, naar ontwerp en mo
del van Yvonne Ypma te Breda. De
met elkaar in relatie staande figura
tieve beeldjes, getiteld 'De ontmoe
ting', zijn bevestigd op simpele 112
cm hoge hardstenen sokkels. Ze
verbeelden, naar een idee van Jo
hanna Jacobs, het Grieks mytholo
gische liefdespaar Dionysos en
Ariadne. Het is een schenking van
Buijs Afbouw B.V. te Bergen op
Zoom (4).
Vijver met verguld beeldje
(4 op pl.gr.tek.).
Op de aslijn, waar het gazon en de
buxus overgaan in terre-battu, be
vindt zich een cirkelvormige vijver,
half ingebed in een met de ronding
meelopende border waarin door-
bloeiende rozenstruiken 'Gruss an
Aachen'.
De eind 1971 in gewapend beton
uitgevoerde vijver heeft een inwen
dige diameter van 715 cm. De bo
venrand is afgewerkt met geprofi
leerde natuursteen (Massangis). De
bodem is in 1979 geplaveid in een
vijfdelig gelijkvormig patroon van
kleurige kiezelstenen aangebracht
in mortel, analoog aan vijverbo-
demafwerkingen in de tuinen van
paleis Het Loo. Het beton van de
opstaande wand is in een lichte
kleur geschilderd. Centraal in de
vijver staat een verguld loden
beeldje op een tweedelig voetstuk.
Dit voetstuk is speciaal gemaakt en
opgebouwd uit een zuiver gecan
neleerd rond element van Na-
rnense steen. Daarop is een met ijs
pegelornament behakt gedeelte
van Franse Massangis kalksteen ge
plaatst. Het voetstuk draagt een
charmant laat achttiende eeuws lo
den fonteinbeeldje dat 95 cm hoog
is. Deze decoratieve putto kon pas
in 1996, tijdens een onderhouds
beurt, gerestaureerd en alsnog van
AJb.5. Gedeelte Franse tuin met grote
vijver en loden beeldje (Foto: Ben Steffen
Roosendaal, 27 mei 1987, tijdens de
officiële in gebruikstelling van het
gerestaureerde Markiezenhof door Hare
Majesteit Koningin Beatrix).
bladgoud worden voorzien nadat
er in de plooien restanten van ver
guldsel op een witte ondergrond
waren geconstateerd.
Het beeldje draagt met een hand
een schaaltje met golvende rand
op het hoofd. Vanuit het midden in
het schaaltje spuit subtiel een
straal water omhoog hetgeen terug
in het schaaltje kleddert en dat ver
volgens via de golfjes overloopt in
de vijver. Het beeldje is destijds
aangekocht bij antiquair Becker te
Zeist en er is geen datering of sig
nering op aangetroffen. Ook de
herkomst is niet medegedeeld.
De mechanisch circulerende en
zelfzuiverende waterhuishouding
van beeldje en vijver is gekoppeld
aan de vijver en het fonteinbeeld
die zich in de nis van de terras-
wand bevinden (7. op pl.gr.tek.).
Het systeem werd uitgedacht door
H. Coenen van het technisch ad-
viesburo H. Hameleers te Sittard,
het buro dat alle technische instal
laties tijdens de restauratie ont
wierp en de uitvoering ervan bege
leidde. Ook de in tijd instelbare be
sproeiing van het gazon is met het
systeem verbonden.
Twee borstbeelden (5. op pl.gr.tek.).
Tegen de tuinmuur, op de einden
van het scherm dat gevormd wordt
door acht leilinden, zijn twee borst
beelden geplaatst op piëdestallen.
Het zijn laat achttiende eeuwse, in
wit marmer gehouwen en gerestau
reerde beelden, een mans- en een
vrouwsfiguur, beide 72 cm hoog.
Het zijn decoratieve uitingen die
ontleend zijn aan de klassieke tijd
wat onder andere door de kleding
ook wordt verbeeld. Ongetwijfeld
zijn ze voor buitentoepassing be
stemd, gezien de ongepolijste af
werking van de zichtzijden en be
doeld voor plaatsing tegen een
achterwand vanwege de ruwgespit-
ste behandeling van de achterzij
den. De bustes zijn gesteld op
identieke gerestaureerde eenvou
dige maar goed geproportioneerde
en geprofileerde zandstenen piëde
stallen. Die zijn ca. 130 cm hoog en
dateren uit dezelfde tijd als de bus
tes. Zichtbaar is nog dat ze ooit
grijs geschilderd waren en een
zwart geschilderde afzetting had
den. Het schilderen van zandsteen
kwam vaker voor en met de grijze
kleur is zo goed als zeker getracht
het materiaal hardsteen na te boot
sen. Zowel bustes als piëdestallen
18
De Waterschans nr. 1 1998
Afb.6. Gerestaureerde tuingevel met gedeelte van tuin (Foto: Fotolino; P. Bakker, 1979).
zijn niet gesigneerd en gedateerd
en in 1971 betrokken uit het depot
van het aannemersbedrijf Huur
man B.V. te Delft. Niet bekend is
waar ze eerder toegepast zijn ge
weest. Uit navraag is gebleken dat
piëdestallen en borstbeelden mo
gelijk afkomstig zijn uit België of
Frankrijk.
Acht tuin(terras)vazen
(6. op pl.gr.tek.).
De balustrade van het terras en de
aanliggende trap bij het nieuwe bi
bliotheekgebouw worden be
kroond door acht hardstenen tuin-
vazen. Zeven stuks zijn nieuw en
een is van Iaat achttiende eeuwse
origine. Het oude nog vrij gave
exemplaar (6a op pl.gr.tek.), hoog
76 cm, heeft naast een achttiende
eeuwse ornamentiek aangezette
oren, hetgeen niet vaak voorkomt.
Deze onderaan de trap op een
hoofdbaluster geplaatste vaas is zo
goed als zeker ergens in Bergen op
Zoom toegepast geweest. Hij werd
aangetroffen op de Watermolen,
de werf van de gemeente Bergen
op Zoom. Het is niet uitgesloten
dat deze vaas heeft gediend als wa
terpomp- of hekpijlerbekroning.
De zeven geornamenteerde nieuwe
vazen zijn bekostigd door personen
of bedrijven waarvan de meeste op
een of andere manier bij de restau
ratiewerkzaamheden betrokken wa
ren. Het zijn ronde vazen, vervaar
digd aan de hand van een ontwerp
van architect E. Canneman. De na
men van de schenkers zijn in kapi
talen in de zijkant van de voetplaat
gebeiteld. Het gaat om één vaas
van 81 cm hoog die aan het begin
van de balustrade bij de trappen is
geplaatst (6b op pl.gr.tek.). Deze is
voorzien van de inscriptie: De
Dreu B.V. Goes en is vervaardigd
bij natuursteenbedrijf Lanssens te
Brugge.
De overige zes vazen zijn kleiner en
eenvoudiger uitgevoerd en identiek
van vonu. Ze zijn 74 cm hoog en
vervaardigd in het atelier van aan
nemersbedrijf Huurman B.V. te
Delft, het bedrijf dat als hoofdaan
nemer de gehele restauratie van het
Markiezenhof heeft uitgevoerd. Zij
dragen in de voetplaten achtereen
volgens de namen: FEA Canne
man, J. de Wilde, C. Booij (teza
men de bouwdirectie bij de restau
ratie-werkzaamheden). H.Huurman
B.V. Delft. III.Ea. Jobse Middelburg.
IV.Sakko B.V. Bergen op Zoom.
APhilip Morris Holland B.V. Ber
gen op Zoom. V.De Schelde B.V.
Bergen op Zoom.
Het wandfonteinbeeld
(7. op pl.gr.tek.).
Op het eindpunt van de denkbeel
dige tuinas, in de nis en vijver van
de terraswand, staat een witmanne
ren wandfonteinbeeld. Het is on
miskenbaar het fraaiste en meest
waardevolle van de aanwezige tui-
nomamenten en zondenneer een
topstuk.Dit beeld (zie foto) is eind
1970 verworven bij de antiquair
Jean Rouge in de Rue Sint Honoré
te Parijs (5).
Dat gebeurde tijdens het bezoek
aan Fontaine SA aldaar in verband
met het uitzoeken en bestellen van
het stijlvolle vergulde hang- en
sluitwerk voor in de zalen achter de
tuingevel. Deze speciaalzaak lag
namelijk niet ver van de antiekzaak.
Naar informatie van de antiquair
heeft hij de fontein gekocht van de
prinses Anrédée de Broglie en zou
afkomstig zijn van het kasteel Vaux-
le-Pénil in de omgeving van Mélun.
Het betreft een fonteinbeeld met
een meer dan normale ambachte
lijke uitstraling, waarvan de groot
ste breedte ±118 cm is en de totale
hoogte 225 cm bedraagt. Het
diende bij de antiquair als winkel
aankleding en hij was pas bereid
het beeld af te staan na informatie
over de toekomstige bestemming.
De fontein, die precies goed van
fonuaat is en speciaal voor onze
tuin gemaakt lijkt te zijn, bestaat uit
verschillende onderdelen. As basis
heeft ze een gevormde voetplaat
waarop overhoeks twee georna
menteerde en geprofileerde conso
les zijn geplaatst. Daartussen be
vindt zich een verbindend deel dat
is voorzien van blad- en ijspegelor
nament. Het driedelige onderstel
draagt een schelpvormig bekken
dat aan de randen fraai is geplooid,
hetgeen tevens bedoeld is om het
overlopende water gelijkmatig en
met effect te verdelen. Het hangt
Afb. 7. Fonteinbeeld in nis van de terras-
wand (Foto: Kees Booij, dec. 1986).
19
PAFf'
li B
mrn I
RnTfi.
in rn
Ttirn
rn rn
Ft) rn
JQ EG'
li
Eg 1
BC< U
BSBr-
