De Waterschans nr. 1 1998
;ïW ;UU7xïï>:/7.'. irS UTT? Ut i;: -V-"ti
opgeworpen heuvel bouwen (1768).
De tuinen van Versailles waren
voor hem het grote voorbeeld. Een
andere telg uit de familie was graaf
Karei Moretus. Ook hij woonde op
het Ravenhof en werd in 1912 bur
gemeester van Putte-Stabroek. Aan
hem bewaren de Puttenaren al
evenzeer een dankbare herinne
ring, want hij deed veel voor zijn
gemeente, vaak op eigen kosten. En
dan Jan Mat. Officieel heette hij
Jan van Alten en hij kwam uit
Loon op Zand. In 1823 ging hij in
Putte wonen. Daar leerde hij de
mensen matten vlechten. Weldra
verdiende menig inwoner wat bij
met het maken en verkopen van
matten. Het was een vorm van
huisnijverheid. Na verloop van ja
ren richtte Louis Bastyns-Dinge-
rnans een mattenfabriekje op.
Dit zijn zo enkele notities over de
inhoud van 750 jaar Putte in
Woord en Beeld. Natuurlijk bevat
het boek veel meer. De drie plaat
sen hebben uiteraard in het verle
den heel wat onderlinge verwikke
lingen gekend, zowel op staatkun
dig als op kerkelijk gebied. Vol
doende stof voor een uitgebreide
monografie bij het volgende jubi-
Afb.4. Portretten van Cornells van Aerssen en diens echtgenote Maria Pauw. Cornells was heer van Hoogerheide en half Ossendrecht.
Hij verbleef vaak op de Berghoeve in Ossendrecht.
Ivfielh nirfJler&fm fJ/ivrjwi 'Jlootjer/iet/tfal
tiaita 'Jke. Jé4t> ott. êSttrt. .'7S8.
leuin. Nog even een kanttekening.
Op pagina 13 schrijft Jan van Don-
schot dat de Wilhelmieten sinds
1585 de zorg voor de parochie
Putte op zich namen. Drie bladzij
den verder vernemen we evenwei
dat Putte van 1582 tot 1593 geheel
ontvolkt was. Hoe moeten we dat
rijmen? Tot slot: De 'grenzeloze' sa
menwerking heeft toch een mooi
souvenir aan een internationaal
feest opgeleverd.
Waterbelang in Ossendrecht
P.J. van den Bussche
Uitgegeven door de Heemkunde
kring Het Zuidkwartier, Ossen
drecht 1997 (ISBN 90-803085-2-8).
Het boek is voor 20,- verkrijgbaar
onder meer bij de auteur Krom-
straat 3, 4631 KH Hoogerheide, tel.
0164-613 3 74. De Heemkundekring
Het Zuidkwartier heeft in PJ. van
den Bussche een ijverige historicus
en een vruchtbare schrijver. Eerder
verscheen van hem Peekoffie uit
Ossendrecht en Ossendrecht en
zijn Edelachtbaren. Deze drie boe
ken zijn een verrijking voor de ge
schiedenis van de streek. Waterbe
lang in Ossendrecht biedt meer
dan de titel suggereert. De strijd te-
c 'itfiü L/uatr.
gen en voor het water is het cen
trale thema waaromheen Van den
Bussche het verleden van Ossen
drecht vanaf het einde van de
Tachtigjarige Oorlog tot nu toe uit
gebreid beschrijft. Daar is heel wat
speurwerk in archieven en litera
tuur aan voorafgegaan. Het Zuid
kwartier zorgde voor een aantrek
kelijke uitgave, rijk geïllustreerd en
deze keer zelfs met kleurendruk.
Een waardige omlijsting voor zo'n
werk.
De gemeente Ossendrecht kent
hoog gelegen zandgronden en laag
gelegen kleipolders. Terwijl de klei
worstelt met een teveel aan water,
snakken de zandgronden naar
meer. Het eerste probleem werd
bestreden met inpolderingen; het
De Waterschans nr. 1 1998
Afb.5. Hoewel er in Ossendrecht al in 1913 een pompstation van de waterleidingmaat
schappij Zuid-Beveland in bedrijf kwam, zou het toch nog 1950 worden voordat
Ossendrecht op de waterleiding werd aangesloten. Hier een foto van de officiële
aansluiting op 18 februari.
tweede leidde tot twisten tussen de
heer van Hoogerheide en half Os
sendrecht enerzijds en de prior van
de paters Wilhelmieten te Huijber-
gen anderzijds. De processen lever
den natuurlijk waardevolle docu
menten op. Het is een van de facet
ten in de strijd om het water. De
studie van Van den Bussche schetst
verder de vele pogingen om de
schrale gronden van hoog Ossen
drecht in cultuur te brengen. We
zien als het ware het ene boerderij
tje na het andere op de hei ver
schijnen. Soms wisselt het snel van
eigenaar of pachter, want de oog
sten zijn mager. Toch verandert het
landschap geleidelijk aan. De Bra
bantse Wal wordt bebost en in de
Heipolders I, II en III groeit koren.
Ook op het 'heerlijke' vlak zijn er
ontwikkelingen. De familie Van
Aerssen was sinds 1640 in het bezit
van Hoogerheide en half Ossen
drecht. Zij heeft haar sporen in het
landschap nagelaten door het
stichten van de Meerhoeve, het
doen graven van waterlopen tussen
de verschillende vennen, het uitge
ven van pachthoeven enz. In 1761
verkocht de familie haar heerlijk
heid aan Karei Theodoor van de
Palts. Die woonde in Heidelberg en
later in München. Is hij ooit naar
zijn nieuwe bezit komen kijken?
Van den Bussche laat hem genie
ten van het fraaie uitzicht dat de
koepel op de Pottenberg bood (p.
23).
Rond de Berghoeve en huize Calf-
ven, twee buitenverblijven van de
markies, liet de nieuwe eigenaar
een zogenaamd sterrenbos aanleg
gen, een wandelgebied met lanen
in de vorm van een ster. De komst
van de Fransen in 1795 luidde een
grote ommekeer in. De bezittingen
van de markies werden in beslag
genomen en in gedeelten verkocht.
Het dorp maakte kennis met
nieuwe grootgrondbezitters, vaak
uit de Zuidelijke Nederlanden. Zo
ontstonden landgoederen als de
Grote Meer en de Kleine Meer.
Het aantal boerderijtjes groeide
evenals het aantal cafeetjes. Enkele
voorbeelden: Jagersrust, het Jagers-
rust (twee verschillende café's, te
genover elkaar gelegen). Puts Meu-
leke. Meerzicht en Princewal.
Een heel ander aspect vonnt de
drinkwatervoorziening. Aan het
winnen van goed drinkwater is een
groot deel van het boek gewijd. De
dorre zandgronden bleken toch
een rijk reservoir van dit kostbare
vocht te bevatten. Met behulp van
de moderne techniek kon meer lei
dingwater worden gewonnen. Met
name Zeeland profiteerde daarvan.
Foto's en kopieën van historische
documenten verduidelijken wat
Ossendrecht voor het drinkwater
betekent, maar ook omgekeerd. Zo
was het aansluiten van de wonin
gen op de waterleiding een grote
stap voorwaarts in het bestrijden
van besmettelijke ziekten. Een op
merking nog: Op bladzijde 14 con
stateert de kritische lezer een merk
waardig feit. Volgens de notitie op
het portret van Comelis van Aers
sen overleed deze heer van
Hoogerheide en half Ossendrecht
op 8 september 1728; volgens de
tekst op de afgebeelde gedenkpen
ning vierde hij vijf weken daarna
zijn gouden bruiloft. Waar zit de
fout? Ook voor dit boek geldt zon
der meen aanbevolen!
31
Or/fj .trhfrr ifort 'W/..W1/C.v/z.'.'./.y,' tt.'.V Vv/.A/'/iY
ri ifhart JÓ i J,P'.J'kir. 7/Tf
