Êf, 'zÊTÏ De Waterschans nr. 2 1998 De Waterschans nr. 2 1998 yrï r Aanwinsten, inv.nr. 70). Voor vroege informatie over vissers kan men naast het gilde-archief weer het beste terecht in de Ar chieven van de Raad en Rekenka mer van de markiezen van Bergen op Zoom, maar met name in het Archief van de Stadssecretarie dat loopt tot 1810. In het eerste archief zijn alleen een paar ordonnanties te vinden die het recht van visserij in het markiezaat regelen, bijvoor beeld uit 1657 (R&R achterin inv.nr. 23) en 1740 (R&R 784). Het Archief van de Stadssecretarie geeft goede informatie over de onenig heid tussen Bergen op Zoom en Tholen betreffende de visserijgron- den voor de weervisserij op het Ver dronken Land van Zuid-Beveland. Een geschil dat o.a. voor het Hof van Holland is uitgevochten (SA 3150). In 1781 werd er een overeen komst gesloten waarin werd be paald in welk gebied de Bergse vis sers en in welk gebied de Zeeuwse vissers mochten vissen. Deze verde ling is door David Hattinga in zijn kaart van de Verdronken Landen van Zuid Beveland en van Het Markiezaat van Bergen op Zoom uitgewerkt in opdracht van de Raad en Rekenkamer van de markiezen. Het origineel bevindt zich in de To pografische Atlas van de Gemeen telijke Archiefdienst. Deze kaart verscheen als nr. 36 in de reeks Bergen op Zoom in kaart en beeld en is nog te koop bij de Gemeen telijke Archiefdienst 12,50). Op vallend is dat een enkele Bergse visser op de lijst van Zeeuwse vis sers voorkomt. Kennelijk waren er niet genoeg Zeeuwen te vinden die de weervisserij beoefenden of had den de Bergenaren meer geluk bij de verloting. In het financieel gedeelte van het Archief van de Stadssecretarie is ook nog wat informatie te vinden over vissers, bijvoorbeeld over het verpachten van visbanken gedu rende de 18e eeuw (SA 2203, 2410- 2412). In het Archief van het Gemeente bestuur (1814-1925) vinden we niet alleen gegevens over de weervisse rij, maar ook over het rapen van oesters en andere schelpdieren. In 1825 werd er bij Koninklijk Besluit een college van bestuur voor de visserij ingesteld. Dit leverde van het gemeentebestuur bezwaar op tegen de samenstelling van dit col lege. Bij een nieuw Koninklijk Be sluit werden er twee leden be noemd uit Bergen op Zoom en twee uit Tholen (GB 2790). Ge schillen met Tholen over de visse- rijgronden kwamen nog steeds voor. Toezicht werd gehouden door een veldwachter, benoemd tot bui tengewoon opziener van de visse rijen op de Schelde (GB 2794- 2795). Het gemeentebestuur benoemde een zogenaamde visbeschrijver, een administrateur belast met de beschrijving, ontvangst en uitbe taling van de kooppenningen van verkochte vis en vruchten op de Vismarkt. In het Archief van het Gemeentebestuur zijn gegevens te vinden over hun aanstelling (GB 138, 1849, 2561, 4479, 4496 en 4497). Ook is de Gemeentelijke Ar chiefdienst in het bezit van het ar chief van één van de visbeschrijvers over de periode 1943-1945 met hierin per visser een register van ge vangen vis en de ontvangen koop penningen. Elke vissoort werd apart genoteerd. Twee archiefjes met betrekking tot de haven zijn: het archief van havenmeester H.M. Veraart en het archief van de com missie voor de haven. Van beide ar chieven is geen inventaris, maar het aantal archiefbescheiden is zo ge ring, dat men daar snel zal uitko men. Vissers en schippers waren veelal lid van een begrafenissociëteit. De archieven van twee begrafenisso ciëteiten zijn te vinden bij de Ge meentelijke Archiefdienst, te weten de Begrafenissociëteit van schip pers en potmakers, opgericht in 1776, en de Begrafenissociëteit 'Het Scheepje', opgericht in 1896. Beide archieijes lopen tot 1926. Soms vindt men iets leuks bij toe val, zoals in de notulen van de Ge reformeerde Kerk te Bergen op Zoom (GK voorlopig inv.nr. 1). H. Schot was in 1865 diaken, maar wilde hiermee stoppen aangezien hij schipper was geworden. In 1866 werd de kwéstie besproken of de vissers 'censurabel' waren als zij op zondagavond uitvoeren om te gaan vissen. Deze vraag had men voor gelegd aan de Provinciale Vergade ring. Het antwoord luidde dat het visseizoen (ansjovis) zo kort duurde, dat men de regels niet al te streng hoefde te hanteren. Uitvaren op zondagavond was dus geen pro bleem. Tenslotte, in de Topografische Atlas zijn diverse foto's, tekeningen en kaarten te vinden betreffende scheepvaart en visserij. Ook is de Gemeentelijke Archiefdienst in het bezit van verschillende interessante film- en videodocumentaires over de weervisserij en de Theodorusha- ven. Besluit Het Nederlands Economisch-His- torisch Archief te Amsterdam heeft een databank aangelegd van be drijfsarchieven in Nederland en hun vindplaatsen, voor zover be kend. Helaas is er bij veel bedrijven het oud archief verdwenen. Bedrij ven zijn uiteraard gericht op de toekomst en niet op het verleden. Door middel van bijeenkomsten zoals de Bergse Avond probeert de Gemeentelijke Archiefdienst infor matie te vergaren over de diverse beroepsgroepen in Bergen op Zoom en belangstelling te kweken voor hel goed bewaren van oude bedrijfsarchieven. Wellicht dat in de toekomst nog menig bedrijfsar chief in bewaring zal worden gege ven bij de Gemeentelijke Archief dienst. De Bergse Avond van vorig jaar over hoveniers heeft - op het nippertje - het archief opgeleverd van de Bergse veiling. Dit is een waardevolle bijdrage voor het eco- nomisch-historisch erfgoed van Bergen op Zoom. Nogmaals, dit artikel zal lang niet volledig zijn geweest in de opsom ming van archiefbronnen. Hopelijk heeft u aan de hand van deze ge gevens genoeg informatie en inspi ratie gekregen om zelf een frisse duik te kunnen nemen in het ar chiefmateriaal. U bent van harte welkom bij de Gemeentelijke Ar chiefdienst. Weer of geen weer. 56 57 sCrss/sst Jtr Kt/ S* -f/isrsr zZf rrt-Af? -s f fsts* f.«•</?-./«- 't Sf/t Xjr -m-'j e V* sr Y r.TTl't. r. t trtf /Jtr tsrtj l/tJSSt4r->'yrr* r SSe CV 'Sx/trs*# r Ssr fs&SSSA/S.j tys.Sfjté/Jftf// ysi-Sfssf S cr Jt tttr st J'/rryr SVzSx&y1? éfae/iitsx-Js'SZéZ SsttSeSr-st-A. trrtt r4tCt*ocf.i5i/.<,-. ZSl -F/Z/ r* itZr- //<- yz"»" tlXJ rZsi'ï l m, Zei/i. UZtZrs. rl? 25 t, zCcJlilittf t/éé-ZZZtJi ab-..7. s. trtfrt.y/U, tff -»X~J .«./.z /z t JtvJ) try. t Jc-S-t-j-yfrcy-cJ /•ryFZy-t t' c -/ it-ti J (Zx*r. J •pZ' -r-- -T J t-iZ-C - i..a/iï'Ji* t4 Jt Zit O r T- - cAjun-ï J). r- S,,/- t. .XtfrJityjtr-tj tt*—f ftrt it or. -X.i> zjivr/ tinjii.-'. /j- i j'y.y sfc JZFé f t? - t. Cf -. C Z'. Q-.J.C JtyJ. <y%- Mfati-'. f N Ay f v J. S. ZZj-. yjnc.fJrtr-.yr,- f*. J' r -ys t. ."2 ^Arur.'c J Jf V y/ 7 c4f//{ rs'sSftf v- t- Ajb.4. Staat van schippers en vissers, schepen en veerdiensten, 1824 (Archief van het Ge meentebestuur, inv.nr. 3037) (Foto GAB). 4/5.5. Een poon met een paviljoen, ge bruikt in de beurtvaart (eind 18e eeuw) (Foto GAB). Afkortingen G: Archieven van de Ambachtsgilden 1505- 1805); GB: Archief van het Gemeentebestuur (1814-1925); GK: Archief van de Gerefor meerde Kerk (1861-1971); KvK: Archief Kamer van Koophandel en Fabrieken te Bergen op Zoom (1853-1921); R&R: Archieven van de Raad en Rekenkamer van de markiezen van Bergen op Zoom (12 89-1795); &4: Archief van de Stadssecretarie (1397-1810). Archieven met informatie over schippers en vissers Archieven van de ambachtsgilden, 1505-1805 (inventaris 1/28); 4. Schippersgilde (inv.nrs. G188-G198); 15. Vissersgilde (inv.nrs. G266- G271). Archieven van de raad en rekenkamer van de markiezen van Belgen op Zoom, 1289-1795 (in ventaris in 5 delen van WA van Ham, met in dex); Keuring en verkoop van vis, 1521 (inv.nr. 391); Ordonnantie visserij, 1740 (inv.nr. 784); Procesdossier schippersgilde versus Tholen, 1696-1698 (inv.nr. 1697); Rekest van het schip persgilde, c. 1550 (inv.nr. 380); Resoluties, 1609-1793 (inv.nrs. 20-50); Tolvrijdom verleend door de graaf van Holland, 1441 (inv.nr. 386). Archief van de griffie van de schepenbank van Bergen op Zoom (1499) 1597-1810 (voorlopige inventaris WA van Ham, 1/09). Archief van de hoge vierschaar van stad en land van Bergen op Zoom, 1802-1811 (voorlopige in ventaris WA van Ham, 1/09). Archief van de stadssecretarie, 1397-1810 (inven taris 1/01, met index).l. Cartularia (inv.nrs. 1-7); 2. Ordonnanties en publikaties (inv.nrs. 8-20); 3. Resoluties (inv.nrs. 23-98,139-160,165); 4.2. Verzoekschriften (inv.nrs. 461-593; regesten op de verzoekschriften met alfabetische klapper op leeszaal aanwezig); 6.4. Hefting van belas tingen (inv.nr. 2203); 6.5.2. Middelen bij visver- koop (inv.nrs. 2410-2412); 8.2.1. Convooien en licenten (inv.nr. 2647-2654); 8.2.7. Patentrech- - 1 1 1 I I, 1 Vi <(4 "W'

Periodieken

De Waterschans | 1998 | | pagina 12