De Waterschans nr. 3 1998
Aft). 7. Reeds in de eerste dagen van mei
1940 werd een groot gedeelte van de
wasserij door oorlogshandelingen getrof
fen. De wederopbouw duurde een half
jaar. In 1944, dus ruim drie jaar later,
trof het bedrijf nogmaals hetzelfde lot.
Op de voorgrond de door de Canadezen
aangelegde bailey-brug (foto: GAS).
van het schot. Hij kon alleen maar
schelden en riep dan ook: 'You
Bastard' en dat herinnerde Holst
zich nog. Kipp klom in een toren
tje om van daaruit Holst neer te
schieten, maar Holst vuurde niet
meer en zo wist Kipp niet waar hij
zich ophield.
Kipp had toen nog negen man
over. Hij liet de kleine groep veel
lawaai maken, om zo de indruk te
wekken dat ze met velen waren.
Daarna verstopten ze zich om de
ochtend af te wachten. Toen de
Duitsers schreeuwden dat ze de
Canadese varkens wilden kelen,
kregen ze te horen: 'We hebben
scherpe messen. Kom maar op!'
'Gelukkig deden jullie dat niet',
schreef Kipp later naar Holst.
In zijn brief van 26 februari 1985
aan Holst vertelt Kipp nog het vol
gende: 'Enkele minuten voor het
gevecht eindigde, ging ik door de
wasserij terug, om te proberen mijn
achtergebleven manschappen te
halen. Op dat moment begon het
schieten in de wasserij en de stoke
rij opnieuw. Toen ik bij mijn man
nen kwam vroeg ik hun waarom ze
daar waren gebleven. Ik beval hen
mee te komen en rende de dichtst
bijzijnde hoek om in de veronder
stelling dat ze mij volgden. Iets ver
der naar rechts zocht ik bescher
ming achter een deur. Omdat nie
mand volgde, draaide ik me om. Ik
schrok verschrikkelijk want achter
mij lag mijn beste vriend dood op
de grond. In de hoek ontdekte ik
verschillende gewonden van jullie,
die op brancards lagen. Maar waar
ik 't meest van schrok was dat er
achter mijn rug een groepje Duitse
soldaten stond, zodat mijn geweer
de verkeerde kant uitwees. Toen ik
me omdraaide, richtte de leider
van de groep zijn machinepistool
op mij. Juist toen hij wilde schie
ten, wees ik naar jullie gewonden
die achter hem lagen. Hij liet zijn
MP zakken, om achterom te kijken.
Intussen had ik mijn geweer in de
aanslag, om hem neer te schieten,
maar iets weerhield mij. Ik weet ze
ker, dat, als een van ons beiden
zich had bewogen, wij beiden ge
sneuveld zouden zijn. Hij gaf zijn
mensen een bevel en die gingen
naar een steeg in de richting Steen
bergen. Toen de mannen uit het
gezicht waren verdwenen, ging hij
hen achterna, maar voordat hij de
poort bereikte, bleef hij staan, keek
om en salueerde. Ik zwaaide terug
tot hij niet meer te zien was. Moge
lijk was U een van hen en herinnert
het zich nog'.
Kipp wist ook te vertellen dat in de
ijzergieterij hevig werd gevochten,
maar daar waren het van Canadese
zijde militairen van het Argyll and
Sutherland-Regiment. Verder kre
gen ze die nacht steun van de ge
vechtswagens van de South-Alber-
ta's.
Aan Duitse zijde sneuvelden die
nacht volgens Holst (brief van 24
Afb.8. Deze foto is gemaakt op 28
oktober 1989 in de voormalige was
serij De Zoom, thans een parket
zaak. In het midden Sjaak Roosen
boom, rechts majoor Dan. McClaud
en links Walter Balfour. Het was op
deze plaats dat 13 Canadezen 16 uur
lang vochten tegen de Duitse para
chutisten (fotocollectie Leon Roosen
boom).
febr. 1985) in de drie gebouwen 27
parachutisten, niet meegeteld de
twee of drie Fallschirmjager die in
de met likeurextract gevulde kui
pen van de jeneverfabriek waren
verdronken. Holst voegt er nog aan
toe, dat ook een of twee Canade
zen in die kuipen de dood vonden.
Wat moeten we daarvan denken?
In augustus 1986 schreef Kipp van
uit zijn woonplaats Brownsville dat
de aanval op de fabriekspanden de
Canadezen 40 soldaten had gekost,
namelijk 10 gesneuvelden, 28 ge
wonden en 2 krijgsgevangenen.
Weldra ging in Bergen op Zoom
het gerucht dat de Duitsers onder
een van de opgeblazen bruggen
drie Canadese soldaten hadden
vermoord en begraven, maar dat
ontkende Kipp ten stelligste. 'Als
dat echt gebeurd zou zijn, had ik
het beslist geweten', schreef hij.
De Duitser Le Coutre kreeg een ko
gel in zijn been van een Duitse
schildwacht, want hij was het wacht
woord vergeten. De volgende dag
sneuvelde de schildwacht bij de
gieterij. De sergeant-majoor van de
tiende compagnie trachtte aan ge
vangenneming te ontsnappen door
zijn linker ann te laten verbinden
en zo als gewonde terug te gaan
naar zijn post, maar die vlieger ging
niet op.
Eén van de Canadezen had meer
geluk. In het donker raakte hij het
contact met de anderen kwijt. Hij
verborg zich onder een werkbank
en besloot daar de ochtend af te
wachten. Even later kwamen twee
Duitsers het vertrek binnen. Ze sta
ken een kaars aan en gingen op de
werkbank zitten om hun rantsoen
op te eten en wat te kletsen. Einde
lijk gingen ze weer weg en kon de
Canadees iets gemster het eind van
de gevechten afwachten. Ook Kipp
kwam goed weg toen hij rechtop de
straat over stak. Vermoedelijk zagen
de Duitsers hem voor een landge
noot aan. Holst nodigde Kipp uit
voor een bezoek bij hem thuis in
Uetze (in de buurt van Hannover),
maar dat bleek voor de niet meer
zo jonge Kipp toch te bezwaarlijk.
Hij was na de vermoeienissen van
12 en 13 mei hard toe aan een
flinke rustpauze.
Tot zover enkele impressies uit de
door de heer Roosenboom zo
zorgvuldig bewaarde correspon
dentie. Na de dood van Sjaak kwa
men alle stukken bij broer Leon te-
94
De Waterschans nr. 3 1998
Afb.9. Rechts Leon Roosenboom.
Hij neemt hier een diploma in
ontvangst van het South Alberta
Regiment. Het werd hem uitge
reikt als blijk van dankbaarheid
voor de medewerking en de
vriendelijke gastvtijheid die zijn
overleden broer Sjaak (hij
vooral, zegt Leon) en ook hijzelf
steeds aan de Canadese oud-
strijders hebben verleend. De
plechtigheid had plaats op 5
mei 1997 in hotel De Draak te
Bergen op Zoom (fotocollectie
Leon Roosenboom).
recht. Die op zijn beurt was zo
vriendelijk de documenten aan
onze redactie ter hand te stellen,
waarvoor uiteraard onze welge
meende dank.
Voor wie deze ietwat anekdotische
feiten in een ruimer verband en
bredere achtergrond geplaatst wil
zien, geven we hier de titels van
enige artikelen en boeken die met
vrucht geraadpleegd kunnen wor
den: Grosfeld, N. en W.van Riems
dijk: In het spoor van het Lincoln
and Welland Regiment. Nortnandië
juli 1944 - Bergen op Zoom okt,
1944. Nummer 3 van de 24e jaar
gang (1994) van De Waterschans.
Hoedelmans, P.J.C.: Nabranders bij
de bevrijding van ons gewest. Hard
nekkige misverstanden. Nummer 3
van de 25ste jaargang (1995) van
De Waterschans, p. 76-85. Winter,
Peter: Themanummer Bevrijding.
Nummer 3 van de 19de jaargang
(1989) van De Waterschans. Hoe
delmans, Piet en Adriënne Wage
naar en Ineke de Wolff: De bevrij
ding van West-Brabant, september
1944 - mei 1945. Roosendaal 1994.
Hoedelmans, Piet: Jeeps en klapro
zen; een relaas van de periode 1944-
'45 in Bergen op Zoom en omgeving
Bergen op Zoom. 1990. Bollen, Hen
en Paul Vromen: Canadezen in ac
tie. Nederland najaar '44 - voorjaar
'46. z. p. z j. In dit laatste werk staat
een uitgebreide literatuurlijst.
Dit jaar verscheen in Canada een
uitgebreid werk over het South Al
berta Regiment, geschreven door
Donald E. Graves onder de titel:
South Albertas. A Canadian Regiment
at war. Toronto 1998.
Leon mocht in gezelschap van de
burgemeester van Bergen op Zoom
en de chef kabinet P. van Dijk de
plechtigheid van de overhandiging
van het eerste exemplaar in Ed
monton bijwonen en de nieuwe
uitgave in ontvangst nemen. Voor
dit artikel is nog geen gebruik ge
maakt van deze publicatie.
95
