De Waterschans nr. 4 1998 1900.1904 1 1904.1905 1905-1908 1908.1910 1911.1921 1928.1955 1957.1945 1947.1949 1949-1953 1961.1965 1970.1977 1978.1979 1981.1987 1988. gCOD HEEFT HET EERSTE WOORD. HIJ SPREEKT NOG ALTIJD VOORT. PREDIKANTEN WELKE DE GEMEENTE OSSBMDRECHT HEBBEN GEDIEND I A.COSTERUS 2 S.BASELIUS 5 C. STUART 4 P.J.BACKERUS 5 A.FABRICIUS 6 A.KETELAER 7 H.van ESSEN 8 T.osWJTT 9 l.LOOPWIJK 10 J. van ectHEIJS MG.VELSE 12C.ANEMAET 15 N.JANSSEN 14J.M.VISSERS 11? A.vm CRIMPEN 1794.1803 116G.VMM NOUHUIJS 1802.1826 I7K.%mnRINTELN 1827.1855 18 Mi7. NIERMEYER 1854-1855 19H.C. vam NOUHUIJS 1856.1861 20J.FABER 1861.1869 21 M.A.N. ROVERS 1870.1872 22H.G.OUDECEEST 1875-1876 23 J.J.OUDEGEEST 1876.1878 24 H J.WUNDER 1879-1881 25J.H.KRUSËMAN ARETZ 1885-1886 26 J.B.C. SCHUURING 1886*1891 27J.W.vanMAANEN 1892-1897 28A.J. MEERBURG SNARENBERG 1897. 1899 IÓI4.1621 1622.1628 1628.1649 1649.1653 1655.1675 1675-1701 I704J7I7 1718.1720 1720.1733 1734.1741 1742.1748 1749-1758 1758.1789 1790.1795 1794.1802 1802.1826 1827.1855 1854-1855 1856.1861 1861.1869 1870.1872 1875.1876 1876.1878 1879-1881 1883-1686 1886.1891 1892-1897 29 A.F.vam der SCHEER 30 A.ADAMA 31 A.W. vanKLUIJVE 52C.J.F.H0PSTER 53 L.J. van HOORN 54J.tenBRUCGENKATE 55 J.P.SCHOLTE 38J.C. 59E.S/ 40H.W 42R.I Afb.3. Het bekende predikantenbordin 1994 opgehangen in de protestantse kerk te Ossendrecht. Foto ook van 1994; het bord is in middels bijgewerkt. R. Koorneef werd in 1997 opgevolgd door mevrouw H.S. Cohen Stuart-Fens. 158 De Waterschans nr. 4 1998 laten. U ziet dan wel hoe hij het kerkelijk gebeuren onderbouwt en mengt met aardse zaken, maar wat is kerkgeschiedenis anders? Wij van onze kant behoeven u en hem daarbij niet zo nodig voor de voeten te lopen, hoogstens met een minimale verduidelijking hier en daar door middel van De protestantse schrijver die de ka tholieke pastoor als gids neemt, dat typeert de hedendaagse men taliteit. Elk geschiedenisboek van enige betekenis verrijkt onze ken nis over het behandelde onder werp, maar maakt tegelijkertijd duidelijk in welke tijd het is ge schreven. Zo proeven we in dit werk de oecumenische geest van onze dagen. De schrijver wil eer lijk en zoveel als mogelijk is ob jectief zijn. Plakkaten van de Re publiek gericht tegen de katholie ken verzwijgt de schrijver niet. Hij wijdt er zelfs een apart hoofd stuk aan: Plakkaten in Huijbergen. En de gegevens hiervoor ontleent hij aan een katholiek boek, ge schreven in een tijd dal de term 'ketters' nog veelvuldig over en weer werd gebruikt. Ik heb het hier over het in 1906 uitgekomen boek: Geschiedenis van het klooster te Huijbergengeschreven door enige oud-leerlingen. Na de vrede van Munster in 1648 namen de protestanten ook het klooster van Huijbergen in bezit, maar door toedoen van Spanje moest de Re publiek de priorij aan de paters Wilhelmieten teruggeven. De au teur geeft de feiten onverbloemd weer, precies zoals de 'oud-leer lingen' van Ste. Marie die in 1906 beschreven. Op de kerkgeschiedenis van de Zuidwesthoek volgt de lijst van predikanten die vanaf 1614 in deze streek hebben gewerkt. Het bord vermeldt 42 namen. Hier en daar ontdekken we een hiaat in de jaartallen. De animo om in deze uithoek van het land voor de ge reformeerde religie te ijveren was kennelijk niet groot genoeg om elke vacature meteen vervuld te krijgen. Over de op de lijst ver melde personen verneemt de le zer weinig. Het blijft bij namen. Resoluties, visitatieverslagen en kerkgelden Deze drie termen veiwijzen naar archiefmateriaal dat de auteur heeft gebruikt voor het schrijven van zijn boek. Een resolutieboek van de kerkenraad van Ossen drecht vanaf 1798, visitatieversla gen van Woensdrecht van 1720 tot 1809 en een kerkelijke boekhou ding van Putte over de jaren 1759- 1776. Ook hier beperkt Schoonho ven zich nagenoeg tot het letterlijk weergeven van grote delen van de inhoud. We leren er bijvoorbeeld uit hoe zo'n visitatie in haar werk ging en vernemen heel in het kort haar bevindingen. De pagina's 86 tot en met 90 bieden een letter lijke weergave van de notities van de visitatoren en dat op een wijze die niet direct uitnodigt tot lezen. Hetzelfde kan worden gezegd van de integrale weergave van het Contract voor een ander kerkge bouw in Ossendrecht (blz. 68-79) en van de inkomsten en uitgaven van de hervormde kerkenraad van Putte (blz. 97-120). Het boek krijgt zo het karakter van een bronnen publicatie. Ook de titel van het negende hoofdstuk: Gereduceerde notulenspreekt voor zich. Een nieuw kerkgebouw in Ossendrecht Wat herdacht de jubilerende ge meente, gemeente hier in prote stants kerkelijke zin, te vergelijken met een parochie, dit jaar nu ei genlijk? Dat was het tweehon derdjarig bestaan van haar kerkge bouw in Ossendrecht. In 1648 moesten de katholieken hun kerk gebouwen afstaan aan de gerefor meerden of hervormden. Die twee woorden betekenden toen nog hetzelfde. Hoe gering de prote stanten in de dorpjes in aantal ook waren, zij kregen toch het kerkgebouw. De katholieken mochten schuurkerkjes oprichten. De weinige protestanten konden hun te grote kerken in Ossen drecht, Woensdrecht en Putte niet Ajb.4. Ruïne van de kerk te Woensdrecht. Tekening van 1809. Nergens troffen wij een oudere afbeelding aan van dit fraaie monument. Ten tijde van onze eer ste predikant, Abraham de Coster, werd omstreeks 1618 het oude transept, oos telijk van de toren, ingericht voor de protestantse eredienst. Het kreeg een por taal tegen den zuidwand en een klokketorentje op den nok aan dezelfde zijde (Juten, 1936). In deze kerk ook kregen de jaarlijkse visitatieverslagen hun aan zien. Het gebouw werd in 1912 definitief verlaten 'als wegens deszelfs slechten staat' (aldus J. Schoonhoven). 159 tc a rukiDCii v'

Periodieken

De Waterschans | 1998 | | pagina 21