;afé concert.
STAD BERGEN-OP ZOU.
Carnaval 1897.
Prins ZEBRA
PRIÏTSES BLAAÏÏW,
mmmn*
BAL.
FEESTELIJKHEDEN
Luisterrijke INTOCHT
PABMffl.1
F. BL ES 104
De Waterschans nr. 4 1998
In het soetste van de TMeye
was tot Herghe groot geschreye
't verbrande ade stoche, stache, behalve OCifante en Draeche.
Wellicht zouden de verbrande do
cumenten ons meer informatie
hebben verschaft. Vast staat in ie
der geval dat vastenavond in de
15de en 16de eeuw in Bergen op
Zoom een bekend verschijnsel was.
Ook de Blauwe Schuit was althans
in de 16de eeuw een bekend ele
ment, maar die maakte deel uit van
de processie die op de zondag na
Beloken Pasen, de zogenaamde
Heilige Kruisommegang, in onze
stad gehouden werd.
In 1581 werd Bergen op Zoom een
protestantse stad. Calvijn had wei
nig op met uitspattingen als kermis,
carnaval, dansen en dergelijke ver
maken. Toch lukte het de nieuwe
stadsbestuurders blijkbaar niet om
alle 'vastenavonduitspattingen' te
voorkomen. Vanwesenbeeck wijst
erop dat de gereformeerde kerken
raad en het stadsbestuur telkens
weer pogingen deden om bijvoor
beeld het vermomd op straat lopen
tegen te gaan. (a.w. p. 20 e.v.).
We mogen aannemen dat na de
komst van de Fransen in 1795 het
vieren van de vastenavond in het
openbaar iets meer ruimte kreeg.
Dat blijkt onder meer uit tekenin
gen van narren die na de brand in
de Gertrudiskerk in 1972 op de af
gebladderde muren te voorschijn
kwamen. Die zijn waarschijnlijk
aangebracht door Engelse krijgsge
vangenen die in het kerkgebouw na
de mislukte aanval in de nacht van
8-9 maart 1814 werden opgesloten.
Het woord 'carnival' wijst in die
richting. Het kan zijn dat ze ver
klede mannen hebben zien rondlo
pen tijdens het beleg van de stad.
Voor de middenstanders organi
seerde Nic. Malotaux in die pe
riode een groot carnavalsbal. Later
begonnen Bergse tuinders hun
'teerclubjes' op te richten. Twee
derde van de bevolking was destijds
tuinder. In ieder café was wel een
club die daar een kastje had han
gen waar iedere zondag na de H.
Mis na het kaarten of biljarten een
paar centen in werden gedaan. Met
carnaval was het kastje lichten in
de hoop dat er voldoende inzat om
het drie dagen uit te houden.
In de hele stad werden er met vas
tenavond bals georganiseerd. Wel
klaagden de bisschoppen in hun
vastenbrieven over de 'ongebonden
dartelheden en dronkenschappen'
die men gewoon is op de vasten
avond en de dagen daarvoor aan te
richten. Het is evenwel nooit tot een
verbod gekomen. Wel heeft ons ge
meentebestuur een keer ingegrepen
om meer lijn in het feest te brengen.
Dat moge blijken uit het programma
van 1897 waarin de eerste carnavals
optocht wordt aangekondigd en
waarvan ik een officieel exemplaar in
mijn collectie heb. Deze optocht
werd nota bene georganiseerd ter ge
legenheid van het 50-jarig priesteiju-
bileum van pastoor-deken Phil Mus
ters. Het is de moeite waard de route
te lezen. Er komen namen in voor
die we niet meer kennen. Bovendien
maakten Prins Zebra en Prinses
Blauw reclame voor Zebra kachel
glans en voor het bekende zakje
blauw om de was mooi wit te krijgen.
In de jaren 1915-1918 was er van
wege de Eerste Wereldoorlog geen
openbaar vastenavondfeest.
Het Carnavalscomité
In 1921 richtte de toneelvereniging
ADVERTENTIE N.
Ic.se BAL,
VRIENDENKRING."
,M NIEUWE llAKMO\lË:l>.^Niéqwe Harmonie.",
B
e>
EMASKERD- qii
ONGEMASKERD
8 A
OP ZATERDAG 14 FEBR. 1874
Ettlrée 50 Cculs.
F. M. Lemmers.
„Vlaamscli koifieliuis.'"
oCARNEVAL
EESTAÖRAHT
SüClETEIT JLQBERTT
Gemaskerd en
Ongemaskerd
i)P MAANDAG EN DINSDAG L S
Enlr ie 00 Cents.
i1. M. Lemmers.
"afé St George.
Saterdag, zondag en maandag
iEntrée 50 Gents
in vei'teering.
7 d,wm^
128
De Waterschans nr. 4 1998
Groote GECOSTUMEERDE en GEMASKERDE
op DINSDAG 2 MAART, n. m. half twee,
ter gelegenheid der
van Zijne Doorluchtige Hoogheid
en Zijne zoo hooggewaardeerde Gemalin
Rijkversierde PRAALWAGEN
De verwelkoming zal geschieden bij aan
komst der Tram om 1,30 uur.
Tot Ons Genoegen (T.O.G.) een
carnavalscomité op, dat voortaan
ieder jaar weer het feest mocht or
ganiseren. Er werd bepaald dat
men op maandagavond vanaf zes
uur gemaskerd en verkleed over
straat mocht lopen en op dinsdag
tijdens de optocht vanaf één uur.
De katholieke geestelijken waren
streng tegen, maar ieder jaar op
nieuw gaf de gemeenteraad toe
stemming. De kinderen op de ka
tholieke scholen kregen op dins
dagmiddag geen vrij en wee de
leerling die zo maar van school
wegbleef.
In de oorlogsjaren 1940-1945 wa
ren er geen carnavalsfeesten, of
schoon er hier en daar stiekem wat
gevierd werd. Je liep wel het risico
dat de Duitsers het ontdekten en
ingrepen. In 1945, ongeveer in ok
tober, kwamen enkele heren van
onder andere het vooroorlogse car
navalscomité bijeen. Onder hen
bevonden zich de gebroeders Jac.
en Willem Becht en hun neef Kees
Becht, die later Prins zou worden,
en de toenmalige stadsarchivaris
Korneel Slootmans. 'Kan carnaval
weer aan de orde worden gesteld?',
was de vraag.
Er volgde een onderhoud met bur
gemeester ir. Witte. Als Fries van
geboorte wist hij amper waar het
over ging. Hij stuurde het gezel
schap naar de pastorie, naar deken
mgr. dr. Charles van Dam. Dat was
een heel wijze man! Hij zei: 'Er zijn
twee alternatieven, verbieden of
meedansen. In 600 jaar is het in
Bergen op Zoom niemand gelukt
om het te verbieden, dus wordt het
meedansen, maar dan wel onder
voorwaarden: Gebruik niet het
woord carnaval, want dat is voor de
katholieke kerk een beladen woord,
en roep een organisatie in het le
ven van een vijftigtal te goeder
naam en faam bekend staande Ber-
genaren die leiding geven aan het
feest en wel zo democratisch mo
gelijk'.
De boeren op een sleeke
Op 6 januari 1946 kwamen de he
ren in hotel De Schelde bijeen. Zij
kozen een bestuur voor de Stich
ting Vastenavond. Voorzitter werd
Jac. Becht (66), een prima vereni
gingsman van voor de oorlog. An
dere bestuursleden waren: Willem
Becht (dansleraar 62), G. van Mast-
bergen (penningmeester 61), W. Be-
sling (secretaris 32), gemeentear-
chivaris Korneel Slootmans (advi
seur), Jan van de Kreek en Louis
Weyts (ontwerpers en technici).
Kees Becht jr. werd Prins Nilles I.
Die zelfde avond kwam er een te
kening op tafel voor een Blauwe
Schuit. Ondanks alle materiaalpro
blemen in die dagen van schaarste
was de als prinsenwagen bedoelde
schuit op 2 maart gereed.
Op vrijdag 1 maart had Nilles I alle
leden bij hem aan huis genodigd
en daarmee ontstond de zoge
naamde hofavond. Om half elf
kwam er nog een lid binnen met
de boodschap dat de Blauwe
Schuit de volgende dag onmogelijk
kon rijden, want er lag 30 cm.
sneeuw. Binnen een uur was er een
arrestee gevonden die dienst kon
doen als prinsenwagen. Zijne
Hoogheid arriveerde met een vis
sersschuit aan de haven en stapte
daar over op de arreslee. De boeren
volgden hem op priksleetjes. Er
was zowaar al een toepasselijk lied.
Boer Toon Olieslagers was achter
de piano gaan zitten en op de me
lodie van 'Louise zit niet op je na
gels te bijten' zong de hele club
weldra: 'De boeren die glije van 't
jaar op 'n sleeke'.
Het hele feest kostte in 1946
3.890,-. Tegenwoordig werken we
met een begroting van rond de
f350.000,-.
129
p DINGSDAQ den lö Febrmrij 1858,
i>ü tm
bet Ne4crlM4«ck Kifljhali.
▲Aavftng dM naalddAfe Ua t w a ur«.
ti«i bufet ul «u bü« verver»ckiafc» ïoonDoJ!
»,«rul »IW« VIIbmTb •Ah VérÜBD gO*chOUl*U I
Uü Relegeuheid der
BEKENDMAKING.
Do Ilui„'oino<»kUr ilorgomoonto Bergou-op-
'.oow, willcuJo voortiuu iu Uo huiulliuvtng
te opcuLno onto l>\j gMugonbuid van dou
otimUisodoo Vtulen>vor.' lid,
uexicu url. lüö del gouiöouUwol;
UiLiigl tor kouuil dot iugiueluuun, dol hot
- vi-rbvidcu out op Zoudog dou 15 Fobruuri
_«iiDia.tude, vorutoutd of guuuukurd iu hot
■puii Lu at Ie vontcbyuuu.
Dal op do twoo volgundu dugou voruuun-
iiiiii^eii ou bitukurudou iyu tOegoUUiu, doelt
lal titeit /ach uiul iu hol uponbuur ul utogau
vul lootten gekUud lit goooUlyk gowtud, utili-
Uiro klo-dutg, gewttpoud of xoodauig duldo
/■tdon worduu gokwuUt oforgoni* gogovott.
Dal do o»or- ba dporguug der ilnvloa of
wegua uiul avBg worden loloututord of vut-
butderd.
Del de ruvt der iugcielenen, vooral ly
avond of Dy uacbl, door gera/a ot gui*ng uiul
utttg wortlen geelootd.
Do o\ ot troder* lulloa nmtrgoluug ftiu out-
lUAdigbedoo wordon vorvolgdóc gbBlmfL
Don ItoorCoututibwuri* v*u Polilto uopgo-
arugoa tun dia* do hand Ut houden en to dooa
uoudoo.
2ltrQn»op-Zoout, don G Februari 1874.
De Dorgomooilor voornountd,
P. J. C. F. VAK HABdELT.
SOC1LILIT I BOCIETEIT
In do Zuttl vun don Iloor P. ÜEEUS,
i» MAANDAG den 16 FE11UÜAUI n.
tuuvungoudo don «vond* ton 7 uron
DINSDAG don 17 FEDRüARI d. n.
tt^nvuugendu dei avond* tou Gy, uron.
Het introdocticgold voor vreomdelntgt
voor boido avondun i* bepuald op 1.—
LuttUlo buUotugo op ZONDAG dou 14
FEBUUAUI a. iu, tich lobriftolyk aan lo
tuoliloit bjj oun dor Workoudo Lodcu, ui
torlyk vóór Zoudug do* utiddagi 12 nron
Het Beet uur,
JOf. W1TTB, ProbidouL
ii. ii. UifcjBKN, Öucnlurl*.
di ^irptonteual bj| d* Huerio Gebn.
.VAN l'OPPEL,
[op XIAANDaO HU FEBRUARI 18S2,
avond* Ion 8 oor, on
op nm-iliAO 21 FF.UUVA Hl |K#S,
EN ON
Uit (ie Zoom_van_12'-2-1882
EN ON-
Dp MAANDAQ ut DINSDAG daarop
volgend* GEMASKERD on ONGEMAS
KERD UAL. Kntröo CO CU. la «er
leerlua l (j
Vlaams Koffiehuis was:
Fortuinstraat 12(huis Bes)
Bergon-op-Znoat.
aag.a v«n
ul de AcLiorual voor
•|i 1» Vehruarl a. a.
in d* ual vaa d« He*nm Gibre. vaN Porriu
LualiU ballotage 1G Fultnari
HET BESTUUR.
TEEBÏNG)
au
GROOT
DINSDAG:
GËIUSRIII) lit OMilMKEIiU
AJb.4. Carnavals-advertenties en één Gemeentelijke bekendmaking uit De Zoom tus
sen 1858 en 1882.
met hun gevolg uit de ZEBRA-WERELD.
waaronder ook hnnnen wereldberoemden HOFNAR.
Die allen hiervoor expresselijk op verzoek uit KNGELAND via
ANTWERPEN zullen overkomen en hun intrek zulten nemen in 't
Hotel ,/DE KROON", eigenaar de Heer MELSEN, vanwaar ook de
zal uitrukken en de volgende route zal nemen
Boschstraat, Hoogstraat, langs de Groote Markt, Vleeschhal,
Boschstraat, Potterstraat, Lievevrouwestraat, Achterom, Z. z. Haven,
Bonte Brug, N. z. Haven, Mooregrebstraat, Steenbergschestraat, St.
Antoniussfraat, Mosselstraat, Vischmarkt, Kremerstraat, Kortemeestraat,
Fortuinstraat, Groote Markt, Kremerstraat, Engelschestraat, Blaauwe-
handstraat, Zuivelstraat, Langs Markt en Thalia om, naar Woüwsche-
straat. Stationstraat, St. Josephstraat, Kloosterstraat, Vier Winden, Koe-
pefstraat, Boschstraat.
Afb.5. Programma carnaval 1897.
