I
li
De Waterschans nr. 2 1999
moedwillig om de Spanjaarden van sloeg na die zege aan het muiten,
Antwerpen af te houden. Zonder want het was weer eens lang gele
succes. Parma nam de stad in en de den dat ze soldij hadden ontvan-
Hollanders grendelden de stad af gen. In een opstandige stemming
door in de forten Lillo en Liefkens- trokken ze naar Antwerpen om
hoek garnizoen te leggen. Op de daar te gaan plunderen. Antwerpen
wallen werden kanonnen geplaatst was een welvarende handelsstad en
en in de haventjes lagen oorlogs- daar was wel wat te halen. De
schepen. In 1678 kon het dorp Spaanse landvoogd Requesens
Lillo zijn derde kerk inwijden. Het haastte zich naar de Scheldestad
was niet de laatste, want in 1831 om zijn troepen te kalmeren. Met
verdween de plaats andermaal on- een belofte van spoedige betaling
der water. Maar ook aan deze in- en het aanbieden van een groot
undatie kwam een einde en zestien feest op 30 mei, de Eerste Pinkster
jaar later mocht de parochie de dag, herstelde hij de orde. Dat feest
vierde kerk laten inwijden. Deze pakte evenwel heel anders uit dan
hield stand tot 1965. Nadat Antwer- men zich had voorgesteld. Hoewel
pen in 1965 de boven genoemde alles weer rustig was, achtte Re-
dorpen had geannexeerd, konden quesens het toch maar beter om de
sloopbedrijven aan de gang. Lillo- Spaanse vloot in de Antwerpse ha-
Fort bleef echter gespaard en be- ven buiten de stad af te meren, na-
waart vele herinneringen aan het melijk bij de versterking Ordam
verleden in zijn Poldermuseum. vlak bij Lillo. Het fort Lillo was er
toen nog niet. De Zeeuwse Geu-
De overval op de Spaanse vloot op zenadmiraal Karei van Boisot was
Eerste Pinksterdag 1574 van dit alles op de hoogte. Op 30
In het Middelburgse Abdijmuseum mei overrompelde hij de niets ver
hangen zeven fraaie tapijten, gewe- moedende Spanjaarden bij Ordam.
ven omstreeks 1600 in opdracht De bevelhebber van de Spaanse
van de Gewestelijke Staten van vloot woonde in de kerk van Lillo
Zeeland. Een van die tapijten stelt net de hoogmis van Pinksteren bij,
de zeeslag bij Lillo voor. In de lente toen de onheilsmare hem bereikte.
Afb.l. Het Poldermuseum van Lillo-Fort. van 1574 behaalde het Spaanse le- Hij haastte zich naar zijn schepen,
ger op de Mookerhei een overwin- maar viel in handen van de Geu-
ning op de troepen van Willem van zen. De Zeeuwen waren zo trots op
Oranje. Een deel van de troepen dit krijgsfeit van hun matrozen dat
land weer prijsgaf aan de golven
door het moedwillig doorsteken
van de dijken. Vooral in de Tachtig
jarige Oorlog (1568-1648) is er
meer dan eens gebied onder water
gezet. Een heel ander gevaar
doemde in de tweede helft van de
twintigste eeuw op. Antwerpen
zocht ruimte voor havens, dokken,
werven, containerparken en indus
trieën. De stad liet het oog vallen
op de polders tussen Antwerpen en
de Nederlandse grens. Zou een
hectare chemie niet veel meer op
brengen dan een hectare tarwe?
Oude polderdorpen als Oosterweel
(Austruweel), Oorderen, Wilmars-
donk en Lillo-Kruisweg werden af
gebroken. Neem bijvoorbeeld Lillo.
Reeds in 840 wordt het venneld als
plaats waar de Noormannen buit
gemaakte goederen plachten op te
slaan. In 1116 is er sprake van een
kapel. In 1148 werd de parochie
Lillo-Kruisweg opgericht. Niet lang
daarna verdronk het dorp, maar in
1341 kon de tweede kerk worden Ajb.2. Tekening van de belegering van Antwerpen door Parma in 1585. De polders
ingewijd. In 1585 verdween Lillo staan weer eens onder water. Het fort Lillo zou enkele jaren later door de Hollanders
andermaal in de golven, deze keer worden gebouwd.
LILLO-FORT
62
De Waterschans nr. 2 1999
ze het nodig vonden om de herin
nering eraan vast te leggen op een
wandtapijt.
Het Poldermuseum
Het was de Heemkundige Kring
van de Antwerpse Polder die in
1959 dit museum oprichtte in het
dorp Wilmarsdonk. Ook dit dorp
moest echter wijken voor de indus
trie en al spoedig verhuisde het
jonge museum naar een voorma
lige beschuitbakkerij in Lillo-Fort.
De Kring heeft er in de voorbije
veertig jaar een zeer uitgebreide en
rijk gevarieerde collectie bijeenge
bracht. Leidraad bij het verzamelen
was het doel om belangstellenden
een idee te geven van de geschie
denis en het leven van de vroegere
bewoners in de Antwerpse polders.
De talrijke gebruiksvoorwerpen van
weleer, oude ansichtskaarten en fo
to's, historische documenten, ar
cheologische vondsten enz enz.
zijn thans verdeeld over 34 kamers.
Een beetje te veel van het goede
zelfs. De bezoeker maakt kennis
met de verdwenen dorpen, hun
folklore zoals het Ganzenrijden,
hun landbouwwerktuigen en wo
ninginrichting, de Scheldevisserij
van vroeger, de zuivelfabriek Ceres
van Stabroek de veerdienst Lillo-
Doel, de schutterijen en hun fees
ten, de archeologische vondsten uit
de streek enz. enz.
Wat ook niet ontbreekt is een
pronkkamer of mooie kamer uit
oma's tijd. Een ander vertrek is ge
wijd aan een twaalftal dames die in
de Antwerpse polders van voor de
komst van de industrie meer dan
100 jaar mochten worden. Of de
lucht daar ook gezond was! Het in
terieur van een dorpsherberg is ook
overgebracht evenals een schoollo
kaal met een zuster-onderwijzeres,
een dorpswinkeltje, en natuurlijk
de oude boerderij met alkoof,
spinde en bijkeuken.
De beroemdste telg uit de streek is
nog altijd de kunstschilder Nica-
sius (of Nicaise) de Keyser. Hij
werd in 1813 te Santvliet geboren
en overleed in 1887 te Antwerpen,
waar de Keyserlei naar hem is ge
noemd. Hij is een van de groot
meesters uit de tijd van de Roman
tiek met een voorkeur voor indruk
wekkende veldslagen zoals De Gul
densporenslag bij Kortijk en De
slag bij Woeringen. In het Polder
museum hangen geen originele
werken van De Keyser. Wat daar
ligt zijn vooral herinneringen aan
de honderdste geboortedag van de
schilder in 1913.
Het ligt voor de hand dat in een
agrarisch museum, wat een polder
museum natuurlijk is, heel wat
werktuigen te zien zijn, werktuigen
die in onze eeuw van mechanisatie
en automatisering uit de tijd zijn
geraakt. Een hoefstal, paardentuig,
rietdekkerswerktuigen, een hon
denkar, een arreslee, het is allemaal
aanwezig.
Op de bovenste verdieping zijn Ge
loof en Bijgeloof ondergebracht,
een heel ander thema. 'De Grote
Klos' speelde een belangrijke rol in
het dagelijkse leven van vroegere
tijden.
De oudste voorwerpen liggen in de
kamer Paleontologie-Archeologie-
Walvisachtigen. Bij het versterken
L
-wiwrfT Liefkenshoek
M'
Afb.3. Kaartje van de huidige situatie.
63
Zan<3v!»efli!ufS
t-rtAry.vr.
emrecrrrxwg
Borendrecht
OV
VitACHjoo*
■Oö« l gtfggj
\E LLé'
117 IJt
liBob'ug
Prmfmtn
lodavei
Boudewijnskiis
van MitöuD
Cauwolaerl^luis
Van Cau^elamb
North Sea
Petrochemical*
WÈt
Rhone Poulenc
*v ij' *u! 1
Kriilosluis
I m-' ,..y'
mr
Datfïïaüei
he centrale Kallo
BP Che
Kallo
Dl
Finaneste
l'ini Baffin»
