De Gedenknaald van A.F. GIPS (II)
Wetenswaardigheden over de herstelwerkzaamheden in 1998
De Waterschans nr. 3 1999
Ajb.2. Verleden tijd. Het omploegen van heidegrond om er dennen op te plaatsen.
merkt op dat de hoveniers in en
rond Bergen op Zoom het aanvan
kelijk moeilijk hadden. In de tuin-
bouwvoorlichters hadden ze niet
direct vertrouwen. Ze werden iet
wat smalend aangeduid als 'de wij
zen uit het oosten'.
De streek bestond lange tijd be
kend om haar asperges, maar heel
wat geschikte grond moest worden
opgeofferd voor de stadsuitbrei
ding. Toch kende ook deze teelt
vooruitgang, mede door de proef
tuin in Venlo. Als het weer mee
werkte, oogstte men daar 5.000 a
6.000 kg. per ha.
Er kwamen nieuwe groenten op
de markt zoals broccoli en knol
venkel.
De vernieuwingen in de tuinbouw
in de periode 1960-1985 werden
gestimuleerd door de tuinbouw-
voorlichting, studieclubs en de
proeftuin van Breda. De voorlich
ting bleek onmisbaar voor het ver
krijgen van de nodige kennis om
de ontwikkelingen te kunnen bij
houden. Voor een nog beter func
tioneren van die voorlichting
richtte de Tuinbouwbond van de
NCB in 1984 de Stichting Tuin-
bouwvoorlichting op. Ook een fac
tor van betekenis was de sterke da
ling van het aantal tuinders tussen
1960 en 1985. waardoor er vanzelf
een positieve selectie binnen de
groep plaatsvond. Wie de hovenier
van 1950 vergelijkt met de onder
nemer van 1985 ziet grote ver
schillen. We noemen er enkele: De
hovenier specialiseert zich op en
kele gewassen; de bedrijven zijn
groter geworden; mechanisatie
neemt toe (werktuigendagen in
Liempde!); ruilverkavelingen be
vorderen de efficiëntie, aanleg van
regeninstallaties en het draineren
van de akkers vergroten de op
brengsten en dat doet ook de glas
tuinbouw; nieuw is de champig
nonkwekerij.
Om een idee te geven van de be
dragen die in een modern bedrijf
een rol spelen: voor één ha glas
was in 1985 een investering nodig
van een miljoen gulden. De fruit
teelt met inbegrip van de klein-
fruitteelt ging achteruit. Kende
Noord-Brabant in 1960 nog 9.990
kwekers met samen 4995 ha, in
1985 waren die getallen respectie
velijk 375 en 1752. Rooiregelingen
stimuleerden de sanering van de
boomgaarden.
Landbouw in de polder
Het Land van Bergen op Zoom
heeft ook kleigronden. Afgezien
van de contractteelt als vierde ge
was blijft de teelt van graan
(tarwe!), suikerbieten en aardap
pels de hoofdschotel vormen. Al
leen het laatste van de drie kent
nog een open marktprijs en be
paalt voor een groot deel of het
oogstjaar goed of slecht was.
Voor het overige ook hier ingrij
pende veranderingen zoals we bo
ven reeds aanstipten. De boeren in
de polders van de noordwesthoek
en de zuidwesthoek van het mar-
kiezaat bleven niet achter. Velen
van ons hebben de ontwikkelin
gen van nabij meegemaakt. Ook
voor hen, of misschien moet ik
zeggen: zeker voor hen, is het inte
ressant om eens wat meer te ver
nemen over de achtergronden van
al die veranderingen, het waarom
van dat proces en hoe er door de
verschillende groeperingen op is
gereageerd. Crijns laat ook zien
dat niet alles van een leien dakje
liep. Sommige projecten zijn ge
woon mislukt.
De auteur heeft er bewust naar ge
streefd om zijn betoog goed lees
baar te houden en met succes. Na
tuurlijk ontbreken in deze eigen
tijdse studie niet de cijfers, maar
de talrijke staatjes schrikken niet
af. Het zijn verhelderende 'illustra
ties' en dat zijn ook de fraaie
foto's.
94
De Waterschans nr. 3 1999
Kees Booij
In de Waterschans nr. 2-1999 werd
op pagina 58 t/rn 61 door Leon
Swagemakers uitvoerig aandacht
geschonken aan de geschiedenis
van en rondom de gedenknaald uit
1889 welke is vervaardigd naar ont
werp van AL Gips en in het Anton
van Duinkerkenpark te Bergen op
Zoom staat. Zoals daar op het eind
is aangekondigd wordt thans ver
slag gedaan over het verloop van de
herstellingen aan deze obeliskvor-
mige gedenknaald die werden uit
gevoerd in de tweede helft van
1998.
Vooraf enige informatie over de
ontwerper van de gedenknaald:
Abraham Trans Gips (1). Hij werd
geboren te Schiedam op 26 april
1861 en overleed in de oorlogsja
ren 82 jaar oud op 29 september
1943 in Den Haag. In de periode
1886-1893 woonde hij te Bergen op
Zoom en was er leraar aan de rijks
hogereburgerschool (RH BS). Bij
zijn aantreden daar als docent was
hij dus nog maar 25 jaar. Abraham
was een leerling van zijn vader C.
Gips en studeerde aan de Poly
technische School te Delft en aan
de Academies voor Schone Kun
sten van Antwerpen en Brussel.
De originele opbouw, afmetingen
en constructie
Het monument staat op een uit
baksteen gemetselde fundering die
aan de buitenzijde met mortel is
vertind (Afb.l). Daarop is een pos
tament (een voetstuk) van natuur
steen geplaatst bestaande uit vier
horizontaal liggende onderdelen
die volgens de Romeinse zuilen
orde zijn geprofileerd.
Het voetstuk is totaal 87 cm. hoog.
De basisplaat A meet 100 x 100 en
de dekplaat D 77 x 77 cm.
De onderdelen zijn door tussen
voeging van een dun laagje metsel-
mortel op elkaar geplaatst en on
derling verbonden met koperen
doken van 3 x 3 x 12 cm. (2). En
kele doken die op een natuursteen-
Ajb.l. Opmetingstekening van de gedenknaald, door: C. Booij, januari 1998.
95
JW.V. "ER P.
- STOW WS777S
