In memoriam
De Waterschans nr. 3 1999
Lezing over de slag bij
Oudenaarde (1708)
De Activiteitencommissie zag zich
genoodzaakt om deze lezing op 8
december 1999 'onder voorbehoud'
aan te kondigen in het Mededelin
genblad 1999-2. De reden daarvan
was dat de onderhandelingen met
de bekende Belgische militaire his
toricus, Prof. Dr Luk de Vos, nog
niet waren afgerond bij het ter perse
gaan van de Waterschans 99-2. Het
doet de Commissie deugd dat de
besprekingen inmiddels in positieve
zin zijn afgerond. De term 'onder
voorbehoud' kan dan ook worden
geschrapt. Wij zijn ervan overtuigd
dat dit stukje uit de geschiedenis
van onze zusterstad op een uiterst
deskundige en boeiende wijze zal
worden gepresenteerd!
Archief Rogier Nerincx Richter
De Geschiedkundige Kring heeft
voor de volgende editie van de se
rie Studies het plan om aandacht
te besteden aan de metaalnijver
heid te Bergen op Zoom. De ar
chiefdienst tracht al enige tijd ma
teriaal over dit onderwerp te ver-
weiven. Vorig jaar is het gelukt om
een klein deel van het archief van
haardenfabriek Beckers te verwer
ven, in juli van dit jaar is het archief
van Rogier Nerincx Richter in de
bewaarplaats opgenomen. Het ar
chief is nog niet geïnventariseerd,
maar in ieder geval voor de toe
komst behouden. Het kan over
enige tijd gebruikt worden voor his
torisch onderzoek.
Bestuur
Broeder Alberik van Rijckevorsel
Op 12 juli jl. overleed in het kloos
ter Ste. Marie te Huijbergen op 79-
jarige leeftijd Petrus van Rijckevorsel
(Br. Alberik), sinds 1983 erelid van
onze Geschiedkundige Kring. Om
zijn vele verdiensten voor onze ver
eniging past het even stil te staan bij
dit afscheid.
Hij werd geboren te Heer in Lim
burg op 11 oktober 1919, maar ver
huisde al gauw naar Noord-Bra
bant om het nooit meer te verlaten.
Hij wilde broeder-onderwijzer wor
den en koos voor de Broeders van
Huijbergen, in welke congregatie
hij op 15 augustus 1939 zijn pro
fessie deed. Als onderwijzer was hij
werkzaam aan lagere scholen in
Bergen op Zoom en Breda. Hij
bleek een begaafd tekenaar te zijn,
een kenner van kunst en antiek en
een liefhebber van de geschiedenis.
Als docent tekenen bracht hij de
Afb.l. Broeder Alberik van Rijckevor
sel (1919-1999). Eerste secretaris van
de Geschiedkundige Kring van Stad
en Land van Bergen op Zoom.
leerlingen van de St.-Franciscus-
kweekschool (thans Faculteit Peda
gogisch Onderwijs van de Hoge
school West-Brabant) de grondbe
ginselen en eerste vaardigheden bij
van dit expressievak.
Zijn liefde voor de relicten van het
verleden maakte hem tot de grote
voorvechter voor het behoud van het
historische poortgebouw van Ste.
Marie. Nadat Duitse strijdkrachten
het internaat van Huijbergen op
Dolle Dinsdag hadden verwoest,
restte er van het oude Wilhelmieten-
klooster alleen nog maar het poort
gebouw en ook dat droeg sporen
van het oorlogsgeweld. Bij de weder
opbouw van het klooster- en scho
lencomplex kwam de congregatie
voor de vraag te staan: 'Wat te doen
met het poortgebouw? Slopen of
restaureren?' De meningen waren
verdeeld, ook onder de broeders.
Daarbij moet in overweging worden
genomen dat een restauratie volle-
74
De Waterschans nr. 3 1999
dig voor eigen rekening van de con
gregatie zou moeten gebeuren. Br.
Alberik zette zich in voor behoud
van de historische panden en hij
had er ook een goede bestemming
voor: een Wilhelmietenmuseum.
Waar zou een dergelijk museum be
ter op zijn plaats zijn dan in Huij
bergen, de laatste priorij van de Wil-
helmieten, eens een orde met vele
kloosters over heel West-Europa ver
spreid? En beschikte Ste. Marie niet
over een waardevol archief van het
Huijbergse klooster?
Het moet een grote vreugde voor
hem zijn geweest, toen het hoofdbe
stuur besloot tot restauratie. Het ligt
voor de hand dat Br. Alberik al zijn
talenten in dienst stelde van dit werk
en dat hij de eerste conservator werd
van dit museum. Een enkele keer
hield de Geschiedkundige Kring
haar jaarvergadering in het museum;
een mooiere outillage was niet
denkbaar en in Bergen op Zoom
was destijds gebrek aan vergader
ruimte. Enkele leden tekenden even
wel op statutaire gronden bezwaar
aan tegen deze plaats. Menig Berge-
naar zal zich Br. Alberik herinneren
als medewerker van de St-Jozef-
school, de jongensschool van de
wijk 't Fort, eerst als onderwijzer en
later als hoofd. Het was in deze pe
riode dat hij zich met Fons Gieles
en anderen inzette voor de wederge
boorte van de Bergse Geschiedkun
dige Kring. Hij was de eerste secreta
ris van deze in 1969 opgerichte ver
eniging en bleef dat tot 1983. Ook
van de redactie van de reeks 'Studies
uit Bergen op Zoom' nam hij het se
cretariaat op zich. De wijze waarop
Broeder Alberik zich heeft ingezet
voor onze Kring menen we niet be
ter te kunnen weergeven dan met de
woorden die voorzitter dr. E.G.H.
Hartel op de jaarvergadering van
1983 tot de scheidende secretaris
richtte: Thans ga ik over tot de
zwaarste opgave van deze avond.
Beste Alberik Als men nadenkt over
het feit datje de afgelopen 15 jaar, 4
maanden en 12 dagen deel uit
maakte van het dagelijks bestuur van
onze Kring, dan schieten woorden
tekort om je verdiensten te schetsen.
Niettemin wil ik toch een poging
wagen, alhoewel ik bij voorbaat weet
dat die onvoldoende zal zijn. Beste
Alberik Omdat jij van het begin af
secretaris en de eerste tijd secreta
ris/penningmeester bent geweest,
namelijk van 16 november af, is er
geen bestuurder die zoveel heeft bij
gedragen tot de opkomst en bloei
van onze Kring. In alle bescheiden
heid die maar mogelijk is, heb je ja
renlang alle in- en uitgaande post
verzorgd. In het bijzonder denken
we dan aan de verzorging van de
vele (Mini) Waterschansen, de fraaie
uitnodigingen voor de lezingen en
het unieke uitgevoerde documenta
tiemateriaal voor grote en mini-ex
cursies. Jij deed dit alles met een
enonne vaardige pen; stuk voor stuk
leverde jij fijnzinnige en artistiek
goed verzorgde werkstukken. Die
fijnzinnigheid uitte zich ook in een
niet te evenaren, unieke schrijfstijl
die steeds ieders bewondering af
dwong'. Tot zover de heer Hartel op
zijn laatste jaarvergadering als voor
zitter (Waterschans 1983 nr. 2, p. 12).
Na zijn actieve leven als leider van
een lagere school begon Br. Alberik
vol enthousiasme aan een nieuwe
studie, de theologie. Tentamens La
tijn, Grieks, ethiek kerkgeschiedenis,
fundamentele theologie enz., hij
sloeg er zich met succes doorheen.
Een hersenbloeding maakte echter
een abrupt einde aan de studie. Een
lange periode van gedeeltelijk her
stel volgde, maar hij zou nimmer
meer tot gezette studie komen en
ook het genot van kunst scheppen
en bewonderen werd hem geleide
lijk ontnomen door het slechter
functioneren van handen en ogen.
Moge thans het eeuwig geluk
waarop hij zijn hoop bleef vestigen,
vergoeden wat hij hier de laatste ja
ren zo node miste.
Op 12 juli hebben we Br. Alberik na
een stijlvolle uitvaartdienst in de ka
pel van Ste. Marie begeleid naar zijn
rustplaats op het broederskerkhof.
Het deed goed om onder degenen
die hem de laatste eer bewezen ook
onze erevoorzitter dr. E.G.H. Hartel,
ons erelid J. van Gastel en de
medewerker van het eerste uur A
Laane te mogen ontmoeten.
Bestuur en redactie
De Waterschans
Afb.2. Een tekening van Br. Alberik van Rijckevorsel, voorstellende de H. Gertrudis van
Nijvel, naar een Duitse houtsnede uit de 15de eeuw. Overgenomen uit De Waterschans
van april 1980. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek van Miinchen.
75
