De Waterschans nr. 3 1999
Ajb.3. Zuidzijde Haven 19 omstreeks 1900.
1901 tot 1903.
nog Engels, Kerkgeschiedenis, Let
terkunde en Natuurkunde.
Toen het aantal leerlingen toe bleef
nemen (in 1902 waren het er al 20)
besloot men niet weer te gaan ver
huizen naar een nóg groter huis.
Pater Kusters en zijn medebroeders
zagen nu uit naar een meer defini
tieve oplossing. Men wilde een
groot gebouw neerzetten dat in fa
sen verwezenlijkt zou kunnen wor
den, op een stuk grond dat moge
lijkheden bood voor uitbreiding.
Aan de Antwerpsestraatweg, toen
nog aan de rand van de stad gele
gen, werd een geschikt terrein ge
vonden.
Als architect werd Q. Horsten aan
getrokken. Hij ontwierp een plan
voor een voorfront met twee vleu
gels, waarvan voorlopig alleen de
rechter- of zuidvleugel zou worden
aanbesteed. Op 19 maart 1903
kwam pater Dehon naar Bergen op
Zoom om de eerste steen te leggen.
Op 29 september kon men al met
de lessen beginnen; er waren 33
leerlingen!
Deze aanpak typeert pater Kusters.
Een vooruitziende blik, een groot-
Hier was het Juvenaat gevestigd van
schalig project. Maar ook: begin
nen zonder een cent en dan erop
vertrouwen dat het geld er wel
komt! Hij bleef overigens niet met
de armen over elkaar zitten wach
ten op dat geld. Hij had van de fa
milie Asselbergs een lening ontvan
gen van f 50.000,- tegen gunstige
voorwaarden. Er was dus jaarlijks
een behoorlijke som nodig voor
rente en aflossing. Het kostgeld
voor de jongens hield men erg laag.
Maar er moest toch gegeten wor
den door de kloosterlingen en de
leerlingen. En het onderwijs kostte
geld, alleen al aan leermiddelen.
Pater Kusters ging daarom op zoek
naar weldoeners. Maar de congre
gatie was nog klein en in Neder
land nauwelijks bekend. Daarom
werd er al in 1901 een tijdschrift
opgericht, "Het Rijk van het Heilig
Hart'. De paters schreven het zelf
vol (in het begin meestal 's nachts,
aldus de overlevering). Het eerste
nummer verscheen in een oplaag
van ruim 8000 exemplaren en werd
in het land verspreid. Maandelijks
gingen er steeds meer de deur uit
(in 1925 waren er 30.000 abon
nees; het blad heeft bestaan tot
1966). Zo werd de Congregatie be
kend en werden weldoeners gewor
ven. Maar dit was ook een middel
om religieuze artikelen onder een
breder publiek te brengen. Pater
Kusters deed persoonlijk nog meer,
hij schreef een H. Hart-gebeden-
boek, dat zelfs enige herdrukken
heeft beleefd. Een tijdgenoot
schreef over hem: 'Pater Kusters
had zoveel zorgen dat iemand met
minder vertrouwen in de Voorzie
nigheid gek zou zijn geworden'.
Of dit alles nog niet genoeg was,
Ajb.4. Pater Dehon, de stichter van de Congregatie van de Priesters van het H. Hart,
op bezoek op de Kaai (1902). Voorste rij, links van pater Dehon, zit pater Kusters. Ui
terst rechts op de voorste rij pater Hermans.
De Waterschans nr. 3 1999
Afb.5. Het door pater Kusters gebouwde voogdij-instituut Huize St. Joseph in Heer. Links boven huize St. Gerlach.
kreeg Pater Kusters in 1902 een
functie in het bestuur van de con
gregatie, wat in ieder geval inhield
maandelijks in Brussel vergaderen.
Hij behield deze functie tot 1911.
Leuven
Op 8 juni 1905 werd pater Kusters
uit Bergen op Zoom weggeroepen.
De bouw van het middendeel van
de voorbouw heeft hij dus niet meer
meegemaakt; daarmee begon men
een jaar later. Maar er was een
nieuwe uitdaging voor hem: hij werd
in Leuven rector van de theologi
sche opleiding van vooral toekom
stige Congo-missionarissen van de
congregatie. Dat klinkt grootser dan
het was. In 1898 had men midden
in de stad een huis gekocht bij een
stinkende rivier. Het huis was oud
en vochtig, zonder tuin. Het was als
onderkomen voor studenten eigen
lijk onverantwoord: ze werden er
ziek van. Het zal niet verwonderen
dat pater Kusters snel wist wat hem
te doen stond. Hij zou een nieuw
ruim huis gaan bouwen, aan de
rand van de stad, op een gezonde
plaats. Een student uit die tijd
schreef: 'Hij was een energieke over
ste. Hij was een man van geloof. Als
wij hem 's avonds door de gang
hoorden lopen, zijn rozenhoedje
biddend, dan wisten we dat hij in
geldnood zat. En het geld kwam er...
Soms kwam hij lachend de eetzaal
binnen en riep 'Deo gratias!' Ieder
wist dan dat hij een grote gift had
ontvangen'.
Van verschillende kanten werd hem
aangeraden nu eindelijk eens wat
rast te nemen, temeer daar hij ook
steeds meer werk kreeg voor het al
gemene bestuur van de congregatie.
Hij heeft echter Leuven nooit verla
ten om eens een paar dagen wat op
verhaal te komen.
In 1911 was zijn periode als rector
van Leuven voorbij. Hij had er veel
bereikt in die zes jaar, alleen de
schulden moesten nog worden afge
lost.
Opnieuw Zuid-Limburg
In 1905 was bij wet geregeld dat de
zorg voor 'verwaarloosde kinderen'
en jeugdige delinquenten onder de
18 jaar kon worden toevertrouwd
aan particuliere instellingen. In de
provincie Limburg was een groot
gebrek aan dergelijke instellingen,
speciaal voor jongens. Toen pater
Kusters in 1910 enige tijd in Spau-
beek verbleef om wat op krachten
te komen (hij was op de preekstoel
onwel geworden), werd hij gecon
fronteerd met die nood. En direct
was hij zijn ziekte vergeten en be
gon hij enthousiast aan voorberei
dingen voor het opzetten van een
'verbeteringsgesticht voor jongens'.
Een geschikt terrein werd gevon
den op een heuvel in het dorp
Heer bij Maastricht. De mergel
voor de bouw kon op het terrein
zelf gewonnen worden. In 1911
ging pater Kusters van Leuven di
rect naar Heer, om daar rector te
worden.
Met de bouw werd een jaar later
begonnen. Het Rijk betaalde
f 600.000,-, de helft van de kosten.
Paters en broeders bouwden zelf
mee; Kusters fungeerde als aanne
mer! Het resultaat mocht er zijn:
een gebouw geschikt voor de op
vang van 260 jongens en voor de
huisvesting van de verschillende
diensten en personeelsleden. In
november 1913 kwamen de eerste
jongens en het werden er al snel
240. De paters en broeders waren
voor dit werk helemaal niet opge
leid en stonden soms machteloos
tegenover de moeilijk te hanteren
jongens. Die werden nogal eens in
grote groepen tegelijk binnenge
bracht vanuit andere instellingen,
en keerden zich dan als één man
tegen hun opvoeders. Pater Kusters
liet echter snel merken - soms
hardhandig - dat hij er de baas was!
Huize Sint Jozef bestaat nog steeds,
zij het dat er nu geen religieuzen
meer werken.
Deze bouw was nog niet voltooid
of hij begon op een aangrenzend
terrein met de bouw van een sana
torium voor alcoholisten. In 1916
werd het geopend, maar het succes
bleef uit. Er bestond geen belang
stelling voor. Dit Huize Sint Ger
lach kwam in het bezit van de con
gregatie, die er voor verschillende
doelen gebruik van heeft gemaakt.
Het is momenteel een klooster en
biedt ruimte voor grotere bijeen
komsten.
85
