Nieuwjaarswens
De Geschiedenis van Bergen op Zoom III
Onder de heren en vrouwen Van Wezemaal en Van Voorne 1287 -1350
De Waterschans nr. 4 1999
l drt/xt-f/cu co 2' ,/r//i if -r /yjq
fcfh-c ~5u ,7/~)e IjccemSrc 'Tler/rur /j? 'cjt
fg-rt- cLijrea'/'/c. ct jo rccNj 0&.> Zo;u xcniZctify
ycnir la noitvc/lc. an»ct ai'cc /•caucaiy?
/rcMfirtMttnu-', j't cohyu, Imc/ouny
eflciïntirv. sur vo-hro jWèZttu iê- a#aMi.>=
ï/ruji t prar A O'tc- >n™ nrritr:e.y
ycf-lf flN u ,frM c iïri-ry/u -yf c om m <q 'if
[jt cn-toN 7jeuu> f'n txicm<L> a>m<LO>
yv v m cd yrif ~)aicrr)er au xJZLC'f)/cc Zzj
il/u/t) C. ~<Jr ai/au'c yaa ~h cxcmy/t
ijkJ'auctin cWaryulo 7>c ,3c r? y.mror/iu-
a eet- ay<Lf/.i 'ait~ rc'au nu mOmu :que/qncx
nar que9 c t'c/rc rcccu/ic-Naa/iccJ,t/x/zycj
ceyaniïrtht c ZZcJ.ncnnt que uau,/ nêtvti^
j/anXn'iJ euOc. (N)/yn t(LJ J"' oxtOy/iu cn
.[tril- 9c voiu' xmitcmr', e/~9 c
fu Acn cc Zx Vc'dft'y'"-' ce l"'u~ejo<_nu'j
t/f i tccéfcnx c x rairc fan He Zcjfirncryjm.uAf,
- •(^y/f/cj.>icura
d S/Vfrrt /t'CJ /jjl rtl Zf) eSL
frc.< ctjfccftpsint-O' a vc-no
Ai Nmoe.r u/'c. d -€a. QwC-'ht
'Qc/H/féncYf 'Q^r-o-afe^
*440 fo
■frty
i<&
Brnxelles ce 12 janvier 1734
Messieurs
Votre lettre du 31 de decembre dernier m'est
fort agreable, et je reccois vos bons souhaits
pour Ia nouvelle année avec beaucoup
de reconnoissance, je compte toujours
Messieurs sur votre fidelité et attache-
ment pour Le sérénissime Due mon arriere
petit fils votre Marquis, comme il
est entré dans sa dixieme année
je vous prie d'accorder au sérénissime Due le
Hulde-geldt, ni aijant pas d'exemple
qu'aueun Marquis de Berg, parvenu
a eet age, n'ait recue au moins quelques
marques de votre reconnoissance, songez
cepandant Messieurs que vous n'avez
j'amais eu de Prince qui soit plus en
état de vous soutenir, et de vous faire
du bien a la suitte que celui-ci, je suis
veritablement avec toutte l'estime possible.
Messieurs
Votre tres humble et
tres affectionnée a vous
faire service la Duchesse
Douariere d'Arenberg neé
Marcquise de Grana
Brussel, de 12e januari 1734
Mijne Heren,
Uw brief van de 31ste december laatstleden is me
zeer aangenaam, en ik neem uw goede wensen
voor het nieuwe jaar met veel
erkentelijkheid aan, Ik reken altijd,
Mijne Heren, op uw trouw en gehecht
heid aan Zijne doorluchtigheid, (de) Hertog mijn achter
kleinzoon (en) uw Markies, Omdat hij
aan zijn tiende levensjaar is begonnen
vraag ik u aan Zijne doorluchtigheid (de) Hertog het Hul-
degeldt toe te kennen, (hoewel) ik geen voorbeeld ken
van enig Markies van Berg(en), die bij het bereiken
van die leeftijd, niet tenminste enige
blijken van uw erkentelijkheid heeft ontvangen, Bedenkt
u echter Heren dat u nooit een Prins hebt gehad, die beter
in staat zal zijn u te steunen, en u goed te doen
in de komende tijd dan deze, Ik verblijf
waarlijk met alle mogelijke achting.
Mijne Heren,
Uw zeer nederige en
zeer dienstwillige
De Hertogin Douariere van Arenberg,
geboren Markiezin van Grana.
Bestuur Geschiedkundige Kring en redactie De Waterschans wensen ook u een zeer voorspoedig nieuwjaar toe.
114
De Waterschans nr. 4 1999
drs. GA Huijbregts
Bergen op Zoom rond 1300
In 1300 had Bergen op Zoom nog
vele trekken van een agrarisch do
mein. Daarnaast vertoonde de plaats
de eerste kenmerken van een stad
ook al waren die uiterlijk nog niet zo
zichtbaar. Bij een middeleeuwse stad
denken we al gauw aan een omwal
ling met poorten, kerken met trots
naar de hemel wijzende torens, dmk
bezochte markten, kloosters, scho
len en een fraai stadhuis. Die uiter
lijke tekenen miste Bergen op Zoom
in 1300 nog. De stad ontwikkelde
zich wat laat, zeker vergeleken met
de bloeiende steden in Vlaanderen.
Hoe voelden de bewoners van Ber
gen op Zoom zich in het begin van
de veertiende eeuw? Dat is moeilijk
na te gaan door gebrek aan getuige
nissen. Ze waren zich wellicht be
wust, dat ze verschilden van de be
woners van het platteland. Het ver
schil zat hem vooral in de grotere
mate van vrijheid waarin de stadsbe
woners zich verheugden. Een er
kende en als zodanig ingeschreven
poorter kon gaan en staan waar hij
wilde. Hij werd niet geplaagd door
herendiensten en andere vormen
van horigheid of daaivoor in de
plaats gekomen belastingen. As hij
iets had misdreven, kwam hij voor
rechters uit zijn stad te staan. Het
stadsbestuur bood hem bescher
ming en kwam voor hem op als hij
in een andere plaats was gearres
teerd. De stedelijke overheid zette
zich in voor het verkrijgen van privi
leges zoals vrijstelling van tol of an
dere financiële lasten. Natuurlijk
stonden tegenover de (voor)rechten,
die overigens van stad tot stad ver
schilden, ook plichten. De poorter
moest zijn aandeel in de stedelijke
belastingen opbrengen en meewer
ken aan de verdediging van de stad
zolang hij valide was. De grotere vrij
heid van de stedelingen oefende na
tuurlijk een zekere aantrekkings
kracht uit op de bewoners van het
platteland, ook toen al. Wel zou het
nog eeuwen duren, voordat de meer
derheid van de bevolking zich in ste
den concentreerde.
De waanzinnige veertiende eeuw
Wat de Bergenaar van 1300 niet kon
weten, was dat de nieuwe eeuw eens
beschreven zou worden als De
Waanzinnge 14de Eeuw (Boek van
Barbara Tuchntan, Ansterdam/-
Brussel 1983). Een triest hoofdstuk
uit de geschiedenis diende zich aan.
Een nieuwe ziekte, de pest of'Zwarte
Dood', zou vernietigend door Eu
ropa trekken en maar liefst een
derde van de bevolking wegmaaien.
Hij zou vergezeld worden door de
Honderdjarige Oorlog (1337-1453)
en door hongersnoden. De paus die
in de 13de eeuw als een soort Vei
ligheidsraad fungeerde tot heil van
Europa, zag zijn gezag na 1300 sterk
afbrokkelen. Hij verliet Rome en be
stuurde de Kerk vanaf 1309 vanuit
Avignon, wel erg dicht bij Frankrijk
(Avignon was destijds nog geen
Frans grondgebied) en daardoor te
veel afhankelijk van de Franse ko
ning. Toen de paus in 1378 terug
keerde naar Rome, koos een groepje
kardinalen een tegenpaus die in
Avignon bleef wonen. Twee pausen
dus, die elkaar over en weer excom-
Afb.l. Zegels van Gerard van Weze
maal 1301 (links boven), Arnoud van
Wezemaal 1311 (rechts boven), Al-
brecht van Voorne 1328 (links onder)
en Mathildis 1328. Een zegel deed
dienst als handtekening.
115
Ct/tf/e't'ïs
