Verhalen over burenruzies
en
ruzies bij erfenissen
De Waterschans nr. 1 2000
Broecke en Peter Jacot gehoord
zouden worden als getuigen (17).
De Grote Raad bepaalde in een
tussenvonnis dat er nader onder
zoek zou worden gedaan op grond
van de procesdossiers en de toege
voegde geschriften. Beide partijen,
alsmede de voogden zouden ge
hoord worden. Willem van den
Broecke was inmiddels doodziek,
dus werd er een commissaris en
adjunct naar hem gestuurd om zijn
eed af te nemen en hem als getuige
te horen.
Cloet ging in tegen de rekening van
Nonne dat hij hem nog 69 pond
en 12 schellingen groten vlaams
schuldig was na het opmaken van
de rekening. Hij protesteerde dus
tegen de rekening die bij de over
dracht van het huis door zijn voog
den was opgemaakt (18). Hierna
kwam het tot de definitieve uit
spraak. Deze luidde: Condempneren
den voirscreven Jan Nonne refor-
mant te betalenen den voirnoemde
geinthimeerden (Claude Cloet) de
somme van twaelf ponden twaelf
scellingen zes penningen van xl gro
ten vlaems 't pont als hootpenningen
(hoofdsom), resterende vanden
coope vanden huyse in questien,
ende bovendien de somme van dert-
hien ponden sestien scellingen drie
penningen oie van xl groten voer den
loop vanden renten der selver somme
van zedert der guedinge ende erf-
ninge vanden voirscreven huyse tot
nu toe ende voerden penningen zes-
tiene, gedragenen de voirscreven
twee sommen t 'samen xxvi Lb. viii
sc. ix den. ten prijse voirscreven.
Ende behalven desen condempneren
den voirscreven geinthimeerden te re
stitueren ende wedergeven den voir
noemde reformant die elf hondert
thien ponden oic ten prijse voirscre
ven, genamptizeert (voorlopig be
taald) bijden selven reformant ende
gelicht bijden geinthimeerden op
cautie als boven. Ende absolveren
den voirnoemde reformant van 't sur
plus vanden heyssche (eis) des voir
screven Claude Cloets (19).
Jan Nonne kreeg grotendeels gelijk.
Hij hoefde niet het totaalbedrag
van de verkoop te betalen, maar
moest naast de ruim 12 pond die
overbleef na verrekening van Cloets
schulden nog wel achterstallige
rente en belasting sinds de eigen
domsoverdracht betalen. Nonne
kreeg in ieder geval de eerder ge
vorderde 1110 pond terug, zonder
rente. Niettemin zal Jan Nonne op
gelucht zijn geweest met de uit
spraak van de Grote Raad. Jan
Nonne was overigens geen onbe
kende bij de Grote Raad. Reeds
vanaf 1505 komt hij hetzij als eiser,
hetzij als verweerder voor in de re
gisters van sententies. In een vonnis
van 8 augustus 1532 staat hij ver
meld als leverancier van zijden la
kens aan het keizerlijk hof van Ka-
rel V (20). Kortom, hij was een
voornaam koopman. In 1538 voert
Jan Nonne een proces in eerste
aanleg voor de Grote Raad tegen
Antonius van Bergen, markies van
Bergen op Zoom. Nonne stelde
hem aansprakelijk voor de schul
den van Philips, heer van Walhain,
broer van Antonius. Nonne had
Philips lakens geleverd voor diens
reis naar Spanje. Hier kwam hij
echter in 1525 te overlijden. Anto
nius voelde zich niet aansprakelijk
voor de nog uitstaande rekening.
De eis van Jan Nonne werd door de
Grote Raad afgewezen (21). Nonne
liet zich niet uit het veld slaan en
bracht de kwestie in 1545 opnieuw
voor de Grote Raad. Aangezien An
tonius inmiddels was overleden
(1541) was de eis gericht tegen Ja-
coba van Croy, weduwe van Anto
nius. Ook nu werd de eis van Nonne
tot betaling van de schulden van Phi
lips aan hem afgewezen (22). Het zou
me niets verbazen als Jan Nonne
ook voor de Wet van Mechelen di
verse processen gevoerd heeft.
Noten
De Waterschans nr. 1 2000
Op zaterdag 16 september 2000
vindt voor de vierde keer de Gene
alogische Dag Brabant plaats van
10.00 -16.30 uur in het Rijksarchief
in Noord-Brabant. Deze dag is be
doeld voor iedereen die op zoek is
naar gegevens over voorouders van
Brabantse afkomst. Ook uiteenlo
pende genealogische bronnen en
nieuwe genealogische ontwikkelin
gen staan deze dag centraal. Dit
keer is gekozen voor het thema:
Genealogie en Rechtspraak. In dat
verband hebben de organisatoren,
Brabants Heem en het Rijksarchief
in Noord-Brabant, een ludieke
prijsvraag samengesteld. Hierbij
worden belangstellenden uitgeno
digd om een kort verhaal te schrij
ven over een originele archief
vondst over rechtszaken in de fami
lie waaronder burenruzies, ruzies
bij erfenissen of bijvoorbeeld ou
derschapskwesties.
Voor de rechter
Sinds mensenheugenis zijn er con
flicten in families geweest. Deze
konden gaan over erfenissen, ach
terstallig loon, misstappen, buren
ruzies of ouderschapskwesties. Ook
in het verleden bestond de moge
lijkheid om de bemiddeling van de
rechter in te roepen, als men sa
men of met behulp van anderen
geen oplossing kon vinden. Hoe
ging men om met mensen die zich
niet aan de regels hielden? Wat
vond men vroeger wel door de
beugel kunnen en wat niet? In de
rechterlijke archieven is veel terug
te vinden van het wel en wee van
families. Niet alleen gewone, alle
daagse zaken komen hierin terug,
maar ook uitzonderlijke rechtsza
ken zijn terug te vinden in deze ar
chieven. Juist in deze laatste is de
organisatie van de Genealogische
Dag geïnteresseerd.
Jury
Een deskundige jury beoor
deelt alle ingezonden verha
len en artikelen op de origi
naliteit van de rechtszaak en
de originaliteit van de bron
waaruit het verhaal afkomstig
is. De jury bestaat uit: Paul
Spapens, journalist Brabant
Pers, mr. Trix Van Erp-Jacobs,
Universitair Hoofddocent van
de Faculteit der Rechtsge
leerdheid van de Katholieke
Universiteit Brabant, Klaas
de Graaff, criminoloog en
Yvonne Bos-Rops, Rijksarchi
varis in Noord-Brabant.
Prijsvraag
Belangstellenden worden uitgeno
digd het archief in te 'duikerf op
zoek naar een bijzondere rechts
zaak in de familie. Dat kan een ar
chiefvondst zijn over een uit de
hand gelopen burenruzie, onenig
heid bij de verdeling van de erfenis,
een begane misstap van een fami
lielid, een zware misdaad en nog
veel meer. Het is de bedoeling om
aan de hand van deze vondst een
kort verhaal of een eenvoudig artikel
(maximaal 10 A-4) te schrijven. Uw
eigen gegevens evenals gegevens
over de bron waaruit het verhaal af
komstig is (welk archief, inventaris
nummer, bewaarplaats, bladzijde-
of folionummering enz.) mogen
daarbij niet ontbreken. Het verhaal
moet uiterlijk voor 15 augustus
2000 ingezonden worden naar:
Rijksarchief in Noord-Brabant,
o.v.v. 'Prijsvraag 'Rechtszaak in de
Familie1, Zuid-Willemsvaart 2, 5211
NW 's-Hertogenbosch.
Bekendmaking en prijsuitreiking
De winnaar zal tijdens de Gene
alogische Dag Brabant 2000 be
kend worden gemaakt. Hij of zij
ontvangt een symbolisch cadeau
en een geldbedrag van f 100,- (2de
prijs f75,- en 3de prijs f 50,-). Daar
naast worden de mooiste verhalen
gepubliceerd.
17
(1) Slootmans, K, 'Economie en Middel
eeuws stadsplan. Voorbeeld: Bergen op
Zoom', in: Jaarboek De Ghulden Roos no.
32, 1972, p. 46; (2) Slootmans, K., 'De in
vloeden van tollen op de Bergse jaarmark
ten'. In: Varia historica Brabantica 1. 's-
Hertogenbosch 1962, p. 90 e.v; (3) Dit ge
beurde nog herhaaldelijk in 1428, 1460,
1479. 1486. 1496. 1501, 1520 en 1522; (4)
Slootmans. 1972, p. 52. (5) Archief van de
stads-secretarie 1397-1810 (SA): Register
van opdrachten, inv.nr. 5040, fol. 213 (25
juli 1477); (6) In latere bronnen vinden we
dit huis ook onder de naam 'De Drye
Zwerte Potten'. Voor zover mij nu bekend
kwam het huis in 1671 samen met 'Den
Swarten Helm' op het huidige nr. 6 onder
een eigenaar, t.w. Johannes de Pottere. Bij
een verbouwing in 1965 zijn de begane-
grondgedeelten van beide panden samen
gevoegd tot één geheel; (7) Slootmans,
C.J.F., Paas- en Koudemarklen in Bergen
op Zoom 1365-1565. Tilburg 1985, p. 1172
en 1264; (8) Unger, W.S. De tol van lerse-
keroord. documenten en rekeningen 1321-
1572, Rijks Geschiedkundige Publicatiën,
kleine serie nr. 29. 's-Gravenhage 1939. p.
184. (9) Slootmans. 1985, p. 1416; (10) SA
5269. Register van procuraties en certifica-
ties, fol. 152v-153; (11) SA 5153, Register
van procuraties en certificaties, fol. 126;
(12) Ibidem, fol 128; (13) Ibidem, fol-141 v;
(14) SA 5041, Protocol van 'opdrachten'
betreffende onroerend goed, gepasseerd
voor de schepenen, fol. 60v; (15) SA 5042,
Protocol van 'opdrachten' betreffende on
roerend goed. gepasseerd voor de schepe
nen. fol. 303v; (16) Chronologische lijsten
van de geëxtendeerde sententies berus
tende in het archief van de Grote Raad van
Mechelen, deel 111. (1531-1541), o.l.v. J.Th.
de Smidt e.a. Brussel 1979, p. 132-133. De
tekst van de sententie bevindt zich in het
Archief van de Grote Raad van Mechelen
(ARA te Brussel), register van sententies,
fol.521 -530, nr. 834.56; (17) Sententie
Grote Raad. p. 525-526; (18) Sententie
Grote Raad, p. 528; (19) Sententie Grote
Raad, p. 529; (20) Chronologische lijsten
van de geëxtendeerde sententies, deel III,
p. 53-54; (21) Chronologische lijsten van
de geëxtendeerde sententies, deel III, p.
330; (22) Chronologische lijsten van de
geëxtendeerde sententies, deel IV. Brussel
1985 p. 186, nr. 619.
Illustratieverantwoording. Afb.l. Miniatuur
uit Jean de Ries, 'Le Livre des propriétez
des choses'. Brugge 1482. British Museum,
London, Roy. Ms. 15 E III, fol. 269. Afb.2
en 3: foto GAB.