Een goed begin!
Bergse wezen in de landbouwkoloniën
Kinderen van de rekening?
De Waterschans nr. 1 2000
Graag vernemen wij van u of u deze
avond wilt bijwonen. Schroom dan
niet contact op te nemen met de ar
chiefdienst: tel. 0164-241930; fax
0164-254096. U krijgt dan een vra
genformulier thuisgestuurd. Mocht
u in het bezit zijn van bijzondere ge
gevens (bijvoorbeeld foto's e.d.) be
treffende de kermis in Bergen op
Zoom, aarzel dan niet contact op te
nemen met Yolande Kortlever of Jos
van Loon van de Gemeentelijke Ar
chiefdienst.
Genealogische Ochtend
Op zaterdag 15 april a.s. wordt door
de werkgroep genealogie een ge
nealogische Ochtend georganiseerd.
Diegene die zijn eerste stappen in
het stamboomonderzoek wil doen,
kan tijdens deze ochtend deskun
dige begeleiding krijgen. Maar ook
als u al ervaring heeft bent u van
harte welkom. Plaats: gemeentelijke
Archiefdienst. Tijd: van 9.00 tot
12.00 uur.
Een nieuwe toekomst voor het voormalige Fort De Roovere en daarmee een
gedeeltelijk herstel van de Linie naar Steenbergen.
J. Sinke en W.P. van Riemsdijk
Het jaar 2000 zet goed in. Tijdens
de oprichtingsbijeenkomst van de
NV Stadsherstel Bergen op Zoom
noemde burgemeester Ans van den
Berg dit gebied als een van de
voornaamste objecten die in de
toekomst moeten worden aange
pakt. Zelfs dringt zij daarbij aan op
enige spoed.
Er dient daartoe, nog vóórdat
wordt gestart met de aanleg van de
A4 in deze regio, een globaal plan
van uitvoering gereed te zijn. Naar
ons oordeel een uitstekend initia
tief: de tijd is daarvoor rijp en onze
gemeenschap wacht op daden.
Reeds eerder presenteerde Rijkswa
terstaat een deelplan voor het her
stel van de omgeving van het voor
malige fort de Roovere, grenzend
aan het toekomstige A4-tracé. De
contouren van het meest oostelijk
gelegen deel van de schans (de zo
genaamde Schrikschans) zullen
daarbij opnieuw zichtbaar worden
gemaakt. De gracht zal eveneens
weer in ere worden hersteld.
Ook de Stichting Brabants Land
schap, eigenaresse van 'Buitenlust',
het bosgebied aan de oostelijke
frontzijde van het fort, vermeldt in
haar jongste, jaarlijks uitgegeven
handboek het opnieuw inunderen
van de gracht, het herstel van het
voormalige Wasven en 'de verbete
ring van de optische beleving van
de Linie'.
Naar ons oordeel is het herstel van
de aardwerken goed mogelijk: ge
detailleerde tekeningen uit vroeger
jaren zijn immers volop aanwezig.
Niettemin lijkt ons de opdracht van
de Stichting Stadsherstel geen een
voudige: De Roovere bestaat im
mers niet alleen uit historische wal
len met een gracht, maar ook daar
binnen en in het er vóór gelegen
terrein is als het ware de geschie
denis in de bodem geëtst. Hiermee
wordt gedoeld op de acties die de
Staatse verdedigers en Franse vero
veraars tijdens Bergens' rampjaar
1747 hebben uitgevoerd. De verove
ring van het fort mislukte destijds
jammerlijk en kostte vele Fransen
het leven.
In de loop der jaren heeft de na
tuur bezit genomen van het fort.
Verdroging van het gebied en res
tanten van onze huidige luxueuze
levenswijze hebben het gebied niet
onberoerd gelaten. Niettemin blijft
dit landschap nog uiterst boeiend
en is te beschouwen als een vorste
lijk bezit in het steeds voller ra
kende Brabant. Het biedt tal van
mogelijkheden voor jong en oud.
Er zal nog een uitgebreide dialoog
nodig zijn over de wijze waarop
een en ander haar daadwerkelijke
invulling zal krijgen. Aandacht en
de nodige zorgvuldigheid voor zo
wel natuur als geschiedenis zijn
daarbij geboden. De Geschiedkun
dige Kring is daarbij, bewust van
haar rol als historisch stadsgeweten,
steeds paraat!
De Waterschans nr. 1 2000
Ben Daeter
In de eerste helft van de 19de eeuw
werden ook Bergse wezen naar de
landbouwkoloniën in Drenthe ge
stuurd. Op 12 juli 1821 werd te 's
Gravenhage een overeenkomst ge
tekend tussen de regenten van het
gecombineerde wees- armkinder-
huis en de Maatschappij van Wel
dadigheid waardoor niet alleen
noodlijdenden van behoeftige ge
zinnen, maar ook wezen, arme kin
deren en vondelingen opgenomen
en verzorgd konden worden in de
kolonie Frederiksoord. Kort daarna
werden er zes van de 51 in dit huis
wonende wezen en twee behoeftige
gezinnen in de landbouwkolonie
opgenomen (1). De regenten zorg
den voor het vervoer. Ze hanteer
den daarbij een gecertificeerde
stamlijst, een bewijs van goed ze
delijk gedrag en een lijst van kle
dingstukken en goederen. De we
zen moesten door eigen vlijt in
hun onderhoud voorzien. Gega
randeerd werd goed onderwijs en
godsdienstige vorming.
Ook uit andere gegevens blijkt dat
Bergen op Zoom met deze Maat
schappij te maken had. In het ar
chief van deze Maatschappij trof
fen we staten van rekening en ver
antwoording van inkomsten en uit
gaven van een Bergse subcommis
sie van die Maatschappij aan over
de periode 1818-1830 (2). Ook trof
fen we een legaat uit 1875 aan van
de Bergenaar B. Huart, vermaakt
aan de Maatschappij (3).
Deze feiten vormden voor mij de
aanleiding nader onderzoek te
doen naar deze Maatschappij van
Weldadigheid en te proberen ant
woord te krijgen op de vraag of het
wel in het belang van de Bergse we
zen was dat ze naar de koloniën ge
stuurd werden.
De Maatschappij van Weldadigheid
Armoede
De Maatschappij van Weldadig
heid ontstond in een tijd waarin
ons land er in velerlei opzicht niet
bepaald rooskleurig voorstond. Be-
Afb.l. Johannes van den Bosch (1780-1844).
gin 19e eeuw heerste in geheel
West-Europa grote armoede; 1817
staat zelfs bekend als een honger
jaar (4). Er was in ons land onvol
doende werkgelegenheid voor een
groeiende bevolking. De Franse tijd
had als gevolg een sterke afname
van de bedrijvigheid in handel, nij
verheid en scheepvaart. Omstreeks
1815 waren er in de Noordelijke
Nederlanden 190.000 bedeelde ar
men en in de Zuidelijke Nederlan
den zelfs 300.000. Het aantal bede
laars en te vondeling gelegde kin
deren was schrikbarend groot (5).
Er werd naarstig gezocht om dit ar
moedevraagstuk ook maar enigs
zins op te lossen. Eén zo'n oplos
sing dacht men te vinden door pau
pers in landbouwkoloniën tot een
nieuw zelfstandig bestaan te bren
gen. Toen was er nog geen sprake
van dat ook wezen daar opgeno
men zouden worden.
3