De Pauluskerk
FÏ/7 Bergs Bargoense Woorden
in
^lis-Mi c.'.ivr;
De Waterschans nr. 2 2000
Harald Fiktorie
Uit het Bergse stadsbeeld zijn reeds
enkele kerken verdwenen of heb
ben een andere bestemming gekre
gen. Zo is de Josephkerk voor de
afbraak diverse keren gebruikt voor
het kindervakantiespel. De Maagd
is omgebouwd tot plaatselijke
schouwburg en ook de kerk van
Borgvliet krijgt een nieuwe bestem
ming. Wat opvalt bij de Pauluskerk
is de korte tijd dat zij bestaan heeft.
Deze kerk stond op de hoek van de
Augustalaan en de Jacob Catslaan.
In maart 1959 werd er vol trots aan
gekondigd dat er een kerk gewijd
aan St.-Gertrudis in Bergen op
Zoom gebouwd zou gaan worden.
Na het bouwen van de flats aan de
Augustalaan en de Casper Fagel-
laan. was er in de wijk Fort-Zeekant
behoefte aan een semi-permanent
kerkgebouw. De bedoeling was om
er binnen een aantal jaren een zelf
standige parochie van te maken.
Voordat de grond in eigendom
kwam van de pastorie van het Fort
zijn eerst diverse tuinders uitge
kocht. Nadat in 1959 een bouwver
gunning was afgegeven (19 5 9-75),
kon men met de bouw beginnen.
Op 13 september 1959 is de kerk in
gebruik genomen. Nadat op 22 ja
nuari 1961 pastoor Kuipers af
scheid had genomen van zijn pa
rochianen, werd de kerk toever
trouwd aan de paters Maristen uit
Breda. Zij veranderden de naam in
Pauluskerk. Tijdens de avonddienst
,,'V
Afb.l. De Pauluskerk in 1962.
70
De Waterschans nr. 2 2000
7
Afb.2. De Pauluskerk in 1972. De foto toont de restanten van de in verval geraakte
kerk, in 1974 afgebrand en in 1979 opgeruimd.
diezelfde dag werd pater H. Laar
veld benoemd tot pastoor van de
kerk. De pastorie was in twee rij
tjeshuizen gevestigd, namelijk Van
Slingelandtlaan 1 en 3. De kerk was
voor die tijd erg modem. Het aan
tal vrijwilligers was er opvallend
hoog: veel mensen voelden zich bij
deze parochie betrokken.
Helaas is pastoor Laarveld al in
1964 komen te overlijden. Zijn taak
werd op 26 juni 1964 overgenomen
door pastoor J. van der Lucht. Na
het bouwen van de Goddelijke
Voorzienigheid en de ontkerkelij
king van de jaren zestig werd het
steeds moeilijker om de kerk voor
sluiting te behoeden. De terugkeer
van de paters Maristen naar de
Lourdeskerk in 1968 luidde het de
finitieve einde in van de Paulus
kerk. Na de laatste kerkdienst in fe
bruari 1970 kwam het gebouw leeg
te staan. Door toedoen van vanda
len werd de kerk al in zeer korte
tijd tot een ruïne herschapen. Na
dat een plaatselijk grootwinkelbe
drijf in 1974 geen toestemming
kreeg om in het gebouw een super
markt te vestigen, was de totale
sloop van het gebouw slechts een
kwestie van tijd. In het najaar van
1974 werden er nog diverse grote
en kleinere branden in het gebouw
gesticht. Vier jaar later, in 1979,
werden de laatste restanten wegge
haald. Na de sloop verscheen op
dezelfde plaats het huidige nieuw-
bouwcomplex, de Paulusberg.
Ondanks dat de kerk een trieste ge
schiedenis heeft, zijn er toch nog
veel mensen die met een goed ge
voel terugdenken aan de 'grote
huiskamer'.
Ik wil bij deze dhr. B. Riesewijk har
telijk bedanken voor de door hem
verstrekte informatie. Dankzij zijn
informatie heb ik een goed beeld
gekregen van de kerk.
Hans Heestermans
In het dialect van Bergen op Zoom
komen talrijke Bargoense woorden
voor. Dat is begrijpelijk voor wie
weet dat in die stad veel families
wonen die hun brood verdienen
met een kermisattractie. De taal die
deze kermismensen onderling
spreken is voor een buitenstaander
vaak moeilijk te verstaan, doorspekt
als zij is met dit Bargoens. Behalve
woorden die ook in andere Bar
goense 'talen' voorkomen, zoals die
met het productieve suffix -erik
glimmerik 'oog', trederik 'voet',
grom'kind' en meloetdronken, dat
in het Bergs is verbasterd tot me-
roets), zijn er vijf die ik in geen en
kel Bargoens woordenboek heb
aangetroffen, althans niet in die
vorm en met die betekenis: mos,
nakere, noets, oesem en sjoefel.
Mos
Het Woordenboek der Nederlan-
sche Taal (WNT) vermeldt mos met
als omschrijving: 'Een thans verou
derd Bargoensch woord voor meid
in slechten zin. Kiliaan's verklaring
uit sp. moza is ook door anderen
aangenomen, doch zij is waar
schijnlijk niet juist. Mosse is blijk
baar hetzelfde woord als het in het
Duitsch Bargoens bekende mosche,
musche en hd. muschedat ook
een term is voor jonge koe, is een
'in den mundarten verbreites wort
für ein liederliches weib' Het
woord is waarschijnlijk van Duit-
sche landloopers afkomstig'.
Op deze etymologische opvatting
valt weinig af te dingen, hoewel het
71
>T *\- IV,'
Lp■-» V
:S rff t
Sfc"* v>
i